VW Käfer dịch ra tiếng Pháp gọi một cách thông dụng là “Coccinelle”, tiếng Anh là “Beetle” (tên do tờ New York Times đặt trong một bài báo viết ngày 03-07-1938), tiếng Việt dịch ra là “con bọ (đỏ)”.
Sở dĩ cho đến ngày hôm nay nó vẫn còn được sưu tầm, ưa thích vì hình dáng con bọ của nó, và hình ảnh của nó gắn liền với thế hệ trẻ 1940-1950, sinh ra sau đại chiến thế giới lần thứ hai.
Người yêu mến nó, chỉ gọi tắt là “Bug”, hay “Käfer”, hay “Coccinelle”, “Buba”, “Bogár”, “Escarabajo”, “Bubbla”, “Cepillo”, “Peta”. “Garbus”, “Fusca”… Tại Mexico, nơi đóng xe VW Käfer sau này, người ta gọi nó một cách trìu mến là “Vocho”.
Trong bảng xếp hạng các loại xe hiện hành thì VW Käfer (VW Typ1) thuộc hạng “tầm trung bình thấp”, gồm có máy 4 mã lực kéo, được chế tạo từ cuối năm 1938 cho đến mùa hè năm 2003 thì bị ngưng sản xuất. Dù thế trong suốt thời gian 65 năm dài, chiếc xe này đứng vào hạng loại xe bán chạy nhất thế giới với con số bán ra trên thị trường là 21,5 triệu chiếc.
Xe VW con bọ mui trần ( convertible) diễu hành trước nhà hát TPHCM vào Tết Dương lịch 2013.
Hậu duệ của nó là chiếc VW Golf. Chiếc VW Golf mầu đỏ cũng là chiếc xe thứ hai của tôi mua cũ vào năm 1987 với giá là 800 đức mã, bằng giá thuê nhà một tháng thời ấy, để đưa con đi học và đi làm việc, chẳng sợ ai cười mình đi xe cũ. Người bán xe cho tôi, một anh bạn học người Việt còn ưu ái tặng thêm một chiếc radio xe hơi còn mới tinh (không biết anh còn nhớ tôi không). Tuy thế trên quãng đường xa lộ dài hơn 300 cây số, từ chỗ mua xe về nhà ở, lúc đi mua xe tôi phải đi xe lửa đến nơi, tôi sợ toát mồ hôi hột vì cái cúp lùng xe đã hỏng, chân tôi lúc nào cũng chợm đặt trên thắng mà bụng thì cầu nguyện cái thắng đừng đứt, nhưng đời chưa tới số, nên tôi về đến nhà bình yên, hôm sau phải đi sửa ngay cái cúp lùng, tốn thêm 100 đức mã nữa.
Cha đẻ của chiếc VW Con bọ không ai khác hơn là Ferdinand Porsche. Vì thế, chiếc xe còn có tên Kugel-Porsche hay Buckel-Porsche tại Đức.
Năm 1938, trước khi cuộc đại chiến thế giới lần thứ hai bắt đầu, ông Ferdinand Porsche nhận được một yêu cầu chế tạo một chiếc xe tiết kiệm nguyên liệu và giá rẻ cho dân. Cụ thể, tiêu chuẩn đặt ra là một chiếc xe cho “dân” sử dụng phải có đủ chỗ ngồi cho hai người lớn và 3 trẻ em, tốc độ tối đa 100 cây số giờ, lượng tiêu thụ xăng tối đa là 7 lít cho 100 cây số (thời đó tiêu thụ 14 lít xăng một cây số là bình thường) và giá bán phải ít hơn 1.000 đức mã.
Người Đức thường hay viết dính liền, thay vì dài dòng là “Wagen fürs Volk” (ngụ ý chiếc xe thông dụng bán cho dân chúng dùng) thì họ viết ngược và dính nhau thành “Volkswagen”, viết tắt là VW.
Ông Ferdinand Porsche chế tạo 2 mẫu, một mẫu limousine và một mẫu cabriolet, cùng 3 mẫu khác trong nhà để xe (garage) trong tư thất của ông ở Stuttgart, vào năm 1935-1936.
Tuy nhiên, một vụ án về bản quyền chiếc Käfer đã đem lại thắng lợi cho ông Béla Barényi, người đã thiết kế tỉ mỉ kiểu xe từ năm 1925, để rồi vào năm 1961, công ty Volkswagen đã phải bồi thường 3 triệu đức mã cho công ty Tatra.
Trong thời gian chế tạo mẫu xe thì tên chính thức của nó là “KdF-Wagen” (Kraft durch Freude-Wagen, có nghĩa là sức mạnh qua niềm vui thích). Loại xe trong thời gian chế tạo mẫu chỉ để chạy thử và biểu diễn cho khách hàng xem nhưng không được bán. Công xưởng để chế tạo xe còn đang phải được xây cất trong suốt thời gian đệ nhị thế chiến.
Đoàn xe con bọ của CLB VW Sài Gòn diễu hành ở Vũng Tàu năm 2014
Sau chiến tranh, chính quyền Anh tiếp quản khu vực Wolfsburg, nơi có công xưởng chế tạo xe (hiện nay thuộc tiểu bang Niedersachsen, phía Bắc nước Đức) đổi tên thành “Wolfsburg Motor Works” (WMW).
Đến giữa năm 1945 thì cái tên “KdF- Wagen” được đổi trở lại chính thức thành “Volkswagen” và sự sản xuất xe Volkswagen (Typ 1) Käfer được bắt đầu. Trong suốt năm năm, 1945-1950, công ty Volkswagen AG mới được thành lập sau chiến tranh, chỉ sản xuất có một loại xe VW-Typ 1 duy nhất.
Năm 1950 loại xe chuyên chở hàng hóa VW-Transporters (VW-Typ 2), tục gọi là “Bulli” được đưa vào thị trường. Cách đây mấy năm, có một người bạn học cũ, chở cả gia đình từ Đức sang Pháp thăm chúng tôi, và chúng tôi rất thích thú ngạc nhiên khi anh ấy còn lái chiếc “Bulli” của thời ấy.
Trong năm 1945 chỉ có 1.785 chiếc VW Käfer được sản xuất và giao hàng cho quân đội Đồng minh và Bưu điện Đức. Kể từ năm 1946 xe VW Käfer được bán cho dân chúng hạn chế bằng loại “giấy phân phối” với giá là 5.000 đức mã một chiếc (tương tương với 18.000 euros thời hiện tại), vượt gấp năm lần chỉ tiêu đặt hàng trước đệ nhị thế chiến.
Chiếc VW Käfer được xuất cảng tại Mỹ và nhiều nước trên thế giới, và trở thành một trong những hình ảnh tiêu biểu của giai đoạn phục hồi “Kinh tế thần kỳ” của Đức trong hai thập niên 50-60.
Đầu thập niên 1970, vì những cạnh tranh mới của các loại xe cùng thứ hạng của các nhà sản xuất các nước khác, chiếc VW Käfer đã lộ ra một vấn đề rất bất tiện là không có chỗ để chuyên chở hành lý, mô hình khung xe rất khó cải biến, công ty Volkswagen ngưng sản xuất Käfer tại xưởng chính ở Wolfsburg, Đức, vào giữa năm 1974, chỉ đóng tiếp loại Käfer-Limousine cho đến 1978.
Sau đó, chiếc VW Käfer được đóng tiếp tục ở Mexico và Brésil, loại xe này được bán ở Đức cho đến năm 1985. Tháng 7 năm 2003 thì dây chuyền sản xuất VW Käfer tại Mexico cũng ngưng hoạt động.
Các kiểu xe mới VW New Beetle chế tạo ở Mexico sau 1998 và sau 2011 không được ưa thích bởi người hâm mộ xe, hay yêu hoài cổ, vì kiểu dáng đường nét quá hiện đại của nó, mất hẳn sự duyên dáng cổ điển.
VW Käfer có rất nhiều kiểu, kể cả những kiểu đặc biệt như “Weltmeister, Maikäfer, Gelb-Schwarze Renner, City, Jean 1974, World Cup’74 (Giải bóng đá thế giới 1974), Champagner Edition 1977, Alpinweiß, Sunny Bug…. với nhiều chi tiết kỹ thuật khác nhau, nhiều mầu sắc khác nhau tùy theo năm sản xuất (Baujahr), đời nào, bởi thế người sành điệu, sành máy móc kỹ thuật thường hỏi ngay khi xem xe: năm nào? Dạo tôi mới sang Đức, các anh hỏi tuổi các em gái thì hỏi “Em Baujahr năm nào?”, thiệt là hóm hỉnh!
Sản xuất xe con bọ tại Nhà máy của Đức năm 1954.
Bài viết lên trang rồi, một người bạn cũ…rích từ thời còn mài đũng quần ở tiểu học với nhau nhắc nhở chuyện cái bằng lái xe.
Hôm ấy, tôi lái xe, chiếc VW Käfer trên đoạn đường Himmelsleiter thuộc khu vực Monchau, trong xe có bốn anh bạn đồng môn cùng đi chơi. Hai cảnh sát Đức trên hai xe mô tô rượt theo xe tôi, vòng qua đầu xe, ép tôi thắng lại, lái xe tấp vào đậu bên ven đường. Người cảnh sát Đức giơ tay chào ngang mũ rất lịch sự, hỏi tôi giấy tờ tùy thân và bằng lái xe, rồi bảo tôi xuống xe. Ông ta nhìn tôi từ đầu đến chân, cầm giấy tờ rồi bảo tôi lái theo đi về đồn cảnh sát. Các anh bạn xanh mặt. Tôi bình tĩnh lái theo hai xe cảnh sát mô tô “hộ tống” về đồn bót. Sau khi họ gọi điện thoại kiểm tra giấy tờ của tôi, thì ông cảnh sát khi nãy, trả lại giấy tờ và chào tôi, bảo tôi được tiếp tục đi. Tôi hỏi ông, tại sao ông kiểm soát tôi ? Ông ta cười, trả lời, vì tôi không tin là cô đã hơn 18 tuổi! Tôi chợt nhìn lại cách ăn mặc của mình: váy mini ngắn, áo pull kiểu Pháp, đầu đội mũ bê rê, hay cái mặt còn trẻ hơn tuổi?!
Tiếng đồn xe VW Käfer rất bền, ít tốn kém bảo trì sửa chữa, hợp với túi tiền của những gia đình có thu nhập thấp trong xã hội châu Âu được truyền thêm với câu quảng cáo nổi tiếng của công ty VW trong rất nhiều năm, đơn giản mà hiệu nghiệm: “Und läuft und läuft und läuft…” (và vẫn chạy và chạy và chạy…)
Một chiếc xe VW Käfer cũ hiện nay giá có từ 1.000 €, chỉ còn cái vỏ xe, cho đến 65.000 euros. Những người có hiểu biết kỹ thuật và thích máy móc, có thời gian rảnh rỗi, mua những chiếc xe khoảng 3, 4.000 euros rồi cặm cụi sửa chữa, sơn phết lại theo ý thích của mình, cầu kỳ tìm cho đúng một bộ phận máy móc, kỹ thuật chính gốc. Giá sơn lại một chiếc xe, khoảng 5.000 euros, có khi còn đắt hơn là giá mua xe.
Vào cuối hè tại Pháp, trước khi cha mẹ con cái phải “tựu trường” thì những hội yêu xe cổ thường tổ chức những ngày gặp gỡ, trưng bày xe cổ, biểu diễn chạy lòng vòng cho vui mắt. Ở nhà quê thì những ngày đó vui như ngày “hội”, mọi người đổ xô đến, xem xe, trầm trồ, uống một ly bia, ăn một đĩa khoai tây chiên - xúc xích, nghe nhạc ầm ĩ điếc tai, trò chuyện, tán gẫu…ông tán bà, bà tán ông…, khiến chúng tôi cũng phải ghi lịch, chủ nhật tuần sau sẽ đi xem hội xe VW Käfer tại làng Marqueglise, thuộc vùng Picardie nước Pháp…Có thể, tôi sẽ mơ ước mua lại được một chiếc "con bọ" VW mầu đỏ của năm 1972 như xưa?