Trong khi đó, hạ tầng cơ bản phần lớn được xây trước năm 1975 nên không tránh được tình trạng quá tải, thiếu chỗ đậu xe. Điều đáng nói là từ nhiều năm qua, các dự án (DA) bãi đậu xe ngầm (BĐXN) của TP vẫn như “bóng chim tăm cá”. Đây cũng chính là một trong nhiều tâm tư của người dân muốn gửi đến qua Kế hoạch 305-KH/TU. góp phần phát triển TP.
HƠN 10 NĂM VẪN... LOAY HOAY
Vừa qua, UBND TPHCM đã đồng ý chủ trương cho Sở GTVT thí điểm ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để quản lý phí đỗ xe thông qua lắp đặt hệ thống camera giám sát bãi đỗ xe (BĐX) trên đường Lê Lai, Q1 và khu vực sân bay (SB) Tân Sơn Nhất (Q.Tân Bình) trong vòng 6 tháng.
Hệ thống sẽ nhận diện tự động phương tiện lưu thông, xác định thông tin xe đang đỗ; giả lập hệ thống tính toán thời gian đỗ xe và trừ tiền đỗ xe vào tài khoản giả định của khách hàng trên đường Lê Lai (Q1); giám sát các điểm ra - vào SB cùng những tuyến đường xung quanh, tự động nhận diện biển số xe, phân loại phương tiện, kiểm soát lưu thông trên các làn xe khác nhau, phát hiện các phương tiện vi phạm trật tự an toàn giao thông; xây dựng mô hình giả lập tính toán nguồn thu trong trường hợp thu phí phương tiện lưu thông vào SB.
Theo người dân thì đây chỉ là những giải pháp tình thế khi TP không có đủ chỗ đậu xe, dẫn đến tình trạng phải cho phép sử dụng lòng đường để làm BĐX tạm, nhưng khoản thu về thất thoát tới mức không đủ bù chi khiến Sở GTVT phải yêu cầu đơn vị thu phí có biện pháp chấn chỉnh đồng thời đề nghị Công an thành phố và các đơn vị liên quan phối hợp xử lý cá nhân, tổ chức vi phạm. Hiện TP có 22 tuyến đường được sử dụng tạm lòng lề đường để giữ ôtô bằng phần mềm Myparking, với mức phí 20.000 - 25.000 đồng/xe/giờ đầu tiên; giờ tiếp theo 20.000 - 40.000 đồng/xe/giờ, tùy khu vực.
Dự án bãi xe ngầm tại công viên Lê Văn Tám (TPHCM) đã khởi công cả chục năm trước, nhưng nay đã bị chấm dứt
Theo tính toán, hiện các bãi giữ xe (BGX) trên địa bàn TP chỉ đáp ứng được 1% nhu cầu người dân, nên khi có nhu cầu vào khu vực (KV) trung tâm, việc tìm được một chỗ đậu xe không hề dễ dàng, dẫn đến tình trạng BGX lấn chiếm lòng đường, vỉa hè trái phép, nhiều chủ xe cố tình dừng đậu sai quy định tại nhiều tuyến đường. Việc thiếu các BĐX tập trung đã phần nào khiến giao thông khu vực trung tâm TP trở nên lộn xộn, nhếch nhác, do đó TP rất cần các BĐXN để giải quyết nhu cầu này.
Tuy nhiên, hiện nay dự án BĐXN tại công viên (CV) Lê Văn Tám sắp bị khai tử vì chủ đầu tư (CĐT) chưa thể xác định phương án tài chính phù hợp. Động thổ từ năm 2010, nhưng DA có tổng vốn hơn 110 triệu USD với sức chứa hơn 2.000 chỗ đậu XM, 1.250 chỗ đậu ôtô, 28 chỗ đậu xe buýt và xe tải vẫn án binh bất động do vướng nhiều vấn đề liên quan đến hồ sơ, giấy tờ; trong khi với mức giá giữ xe 11.000 đồng/ngày - đêm với XM, 75.000 đồng/ngày - đêm đối với ôtô thì phải mất vài chục, thậm chí cả trăm năm, doanh nghiệp mới có thể hoàn vốn, trong khi chi phí đầu tư cho BĐXN cao hơn 2,5 - 3 lần so với BĐX nổi.
HƯỚNG ĐI ĐÚNG NHƯNG CÒN VƯỚNG MẮC
Vừa qua, UBNDTP đã giao Phó chủ tịch UBNDTP Võ Văn Hoan làm việc với Ngân hàng thương mại CP Đông Á và Công ty CP đầu tư phát triển không gian ngầm (CĐT) để giải quyết chấm dứt hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) DA khai thác tầng ngầm dưới CV Lê Văn Tám làm BĐX và dịch vụ công cộng. Dự án BĐXN tại sân khấu Trống Đồng do Công ty TNHH Tập đoàn Đông Dương làm CĐT với kinh phí 740 tỷ đồng, diện tích đất xây dựng (XD) ngầm là 1.620m2, gồm 7 tầng ngầm và 3 tầng nổi, với sức chứa 890 ôtô và 400 XM, cũng chưa rõ số phận.
Được biết ngoài các dự án BĐXN tại sân khấu Trống Đồng, CV Lê Văn Tám, TP còn có các DA tương tự tại sân vận động (SVĐ) Hoa Lư, CV Tao Đàn. Trong đó, DA ở SVĐ Hoa Lư có vốn đầu tư 3.419 tỷ đồng, quy mô 5 tầng hầm, đáp ứng cho 2.548 ôtô, 2.873 XM... Các DA này đều được TP phê duyệt đầu tư từ năm 2008, tuy nhiên đến nay sau hơn 10 năm triển khai thì tất cả vẫn còn trên... giấy!
Nguyên nhân khiến các dự án BĐXN bất động nhiều năm là do DA có quy mô lớn, thiết kế phức tạp, thêm vướng mắc về chính sách, thủ tục, các nhà đầu tư (NĐT) chưa có phương án tài chính khả thi... Một trong những nguyên nhân nữa khiến các NĐT chưa mặn mà với dự án BĐXN quy mô lớn là do cơ chế chưa hấp dẫn, khi suất đầu tư BĐXN rất cao và nếu chỉ đầu tư để trông giữ xe thì thời gian hoàn vốn có thể lên tới 50 - 70 năm, nên nếu cơ chế ưu đãi không đủ sức hấp dẫn sẽ khó thu hút được họ.
LÀM SAO PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ NÉN?
Trao đổi với PV Báo CATP, tiến sĩ Sử Ngọc Khương - Giám đốc bộ phận đầu tư Savills Việt Nam (VN) - cho biết: “Hiện đã có những đề xuất thực tế xung quanh việc quy hoạch (QH) đô thị ngầm tại TPHCM, với kỳ vọng sẽ là giải pháp cho không gian sống trong tương lai của người dân đô thị. Thế nhưng, câu hỏi đặt ra là không gian ngầm sẽ hình thành ra sao và TP có thể tận dụng nguồn lực nào để thực hiện?
Tiến sĩ Sử Ngọc Khương - Giám đốc bộ phận đầu tư Savills Việt Nam
Tuyến đường sắt ngầm đầu tiên trên thế giới, Metropolitan Railway, hình thành tại Anh năm 1863, sau đó mở rộng đến 270 nhà ga với chiều dài 402km, tạo tiền đề cho sự phát triển của khu vực ngầm “ăn theo” metro, cũng như góp phần đưa London trở thành trung tâm kinh tế hàng đầu của châu Âu và thế giới. Ở châu Á, Nhật Bản là quốc gia đầu tiên đánh giá được tầm quan trọng của hệ thống tàu điện ngầm và bắt đầu tiếp cận QH từ năm 1905. Tuy nhiên, để hoàn thiện tuyến đầu tiên tại Tokyo, Nhật cũng phải mất đến hơn 20 năm.
Từ sự thịnh hành của metro, QH hệ thống đô thị ngầm được hình thành gần như song song và đã tạo nên những thay đổi lớn cho đô thị của các quốc gia, có thể kể đến như TP ngầm RESO ở TP Montreal - Canada, với hệ thống đường ngầm dài 32km cùng diện tích tương đương 41 dãy phố bên dưới Montreal, RESO kết nối khoảng 80% khu văn phòng và 35% khu thương mại ở trung tâm TP. Còn ở xứ sở mặt trời mọc, mạng lưới đô thị ngầm điển hình như Crysta Nagahori ở TP.Osaka với tổng diện tích hơn 81.000m2 đã thúc đẩy sự phát triển lớn mạnh của hệ thống bán lẻ.
Đối với quốc gia có nền kinh tế đang phát triển như VN, kinh nghiệm XD đô thị ngầm của các nước trên thế giới sẽ là bài học quý giá. Đây cũng là khuynh hướng phát triển đô thị nén (compact city) cho các TP lớn VN cũng như các nước trên thế giới. Bên cạnh đó, đây là xu thế tất yếu theo quỹ đạo phát triển đô thị hiện đại, khi những TP lớn sẽ phát triển theo chiều dọc để vẫn có thể đảm bảo sự thuận tiện về thời gian đi lại cho cư dân.
Hiện dù tiến độ thi công của hệ thống metro đầu tiên đang tạm thời chậm hơn so với dự kiến. Nhưng QH đô thị ngầm - bắt đầu từ những đồ án QH không gian ngầm đô thị - đã trở thành mục tiêu, là sự phát triển tất yếu mà các nhà hoạch định đô thị đặt ra và các NĐT nước ngoài đang nhắm tới, bởi tiềm năng thương mại to lớn tại các khu vực xung quanh tuyến metro tại TPHCM.
Hình dung một cách cơ bản, không gian đô thị ngầm chủ yếu được hình thành từ các công trình ngầm như GTVT, dân dụng, hạ tầng kỹ thuật ngầm, công nghiệp và phần ngầm của các công trình XD - kiến trúc lộ thiên... Quy hoạch đô thị ngầm luôn gắn liền với nhu cầu phát triển của đô thị cũng như đồng bộ, thống nhất với những công trình đã và sẽ xuất hiện trên mặt đất.
Công tác thiết kế QH đô thị ngầm phải đáp ứng một số yêu cầu cơ bản như đảm bảo sử dụng không gian ngầm hợp lý, phù hợp với QH tổ chức không gian và hệ thống dịch vụ công cộng của từng loại đô thị cùng tầm nhìn phát triển lâu dài của đô thị. Bên cạnh đó, sự kết nối liên hoàn, tương thích, an toàn giữa các công trình ngầm với nhau lẫn các hệ thống hạ tầng trên mặt đất trong yêu cầu sinh hoạt, bảo vệ môi trường và an ninh, quốc phòng cũng cần được chú trọng. Khi tất cả đều được đảm bảo, đô thị ngầm sẽ chứng tỏ được sự phát triển phù hợp với kỳ vọng của NĐT, thông qua các hoạt động kinh tế hiệu quả.
Một khi TP có được không gian đô thị ngầm đi vào hoạt động ổn định, người dân sẽ có thêm không gian sinh hoạt và từ đó thay đổi thói quen tiêu dùng hàng ngày. Thực tế trên dẫn đến việc các cơ sở kinh doanh cũng có thêm cơ hội mới để phát triển, thay vì chỉ cố định vào các địa điểm trên mặt đất như hiện tại. Điều này cũng sẽ giúp thị trường bất động sản có thêm các mặt bằng không gian KD ngầm trong TP, tạo thêm sự sôi động cho thị trường. Hiện những KV xung quanh tuyến metro như phố đi bộ Nguyễn Huệ, CV 23-9, CV Lê Văn Tám, cùng khu vực CV Tao Đàn, SVĐ Hoa Lư... cũng đã nằm trong phân vùng QH đô thị ngầm”.