Đề xuất tăng 6 làn xe
Theo quy hoạch, tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông có điểm đầu tại cửa khẩu Hữu Nghị, tỉnh Lạng Sơn, điểm cuối tại TP.Cà Mau, tổng chiều dài khoảng 2.055km (chiếm 22% tổng chiều dài mạng lưới cao tốc), quy mô từ 6-12 làn xe. Đến nay, toàn tuyến đã đưa vào khai thác 1.206km, đang thi công 834km (hoàn thành năm 2025, trừ đoạn cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng dài 43km).
Hiện nay, các Dự án đầu tư đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 và giai đoạn 2021-2025 có 1.163km đã và đang đầu tư quy mô 4 làn xe hạn chế (bề rộng nền đường 17m); 99km đang khai thác với quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh; 113km đang đầu tư mở rộng quy mô cao tốc 4-6 làn xe.
"Việc hoàn thành toàn tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông vào năm 2025 sẽ thúc đẩy kết nối các trung tâm kinh tế, chính trị, các vùng kinh tế trọng điểm, từng bước hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng tạo sức lan tỏa để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, góp phần thực hiện các đột phá chiến lược đã được Đại hội Đảng lần thứ XIII đề ra" - Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh.
Trước mắt Bộ Xây dựng xem xét trong phạm vi cao tốc Bắc - Nam phía Đông thuộc đoạn Hà Nội - TP.Hồ Chí Minh, chiều dài đầu tư khoảng 1.144km
Trước đó, Bộ Giao thông Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) đã có báo cáo Thủ tướng Chính phủ tổng thể phương án đầu tư nâng cấp các tuyến cao tốc có quy mô phân kỳ, trong đó kiến nghị ưu tiên nâng cấp, hoàn thiện các tuyến cao tốc 2 làn xe, 4 làn xe hạn chế có nhu cầu vận tải tăng cao.
Lãnh đạo Bộ Xây dựng cũng chỉ ra việc cần xem xét mở rộng tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông sẽ thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước kịp thời nâng cấp, mở rộng một số tuyến đường cao tốc phân kỳ theo quy mô quy hoạch; đáp ứng nhu cầu vận tải tăng phù hợp với tăng trưởng GDP của đất nước phấn đấu trên 10% trở lên; nâng cao năng lực khai thác, tăng cường an toàn giao thông, do quá trình khai thác một số tuyến cao tốc phân kỳ đầu tư (4 làn xe hạn chế, không có dải dừng xe khẩn cấp liên tục), đã phát sinh một số bất cập; phù hợp với quy chuẩn đường cao tốc.
Các tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông được đầu tư mở rộng sẽ tạo ra thị trường xây dựng, công ăn việc làm, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế khi xác định lại các mục tiêu đột phá, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công; có thể sớm giải ngân được nguồn vốn trong năm 2025-2026; tạo ra tuyến đường có chất lượng dịch vụ khai thác tiện nghi, an toàn.
Đánh giá phương án mở rộng lên 6 làn xe có nhiều ưu điểm hơn so với phương án mở rộng lên 4 làn xe hoàn chỉnh, trong trường hợp đầu tư, Bộ Xây dựng kiến nghị mở rộng lên 6 làn xe theo quy mô quy hoạch.
Về phạm vi, để thuận lợi cho công tác thi công, đẩy nhanh tiến độ đầu tư, giải ngân, phù hợp với nhu cầu vận tải, trước mắt Bộ Xây dựng xem xét trong phạm vi cao tốc Bắc - Nam phía Đông thuộc đoạn Hà Nội - TP.Hồ Chí Minh, chiều dài đầu tư khoảng 1.144km, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 152.135 tỷ đồng.
Tuyến cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021-2025 đang triển khai thi công, trường hợp bổ sung vốn để mở rộng theo quy mô 6 làn xe sẽ vượt tổng mức đầu tư, lãnh đạo Bộ Xây dựng cho rằng cần phải điều chỉnh chủ trương, thẩm quyền điều chỉnh của Quốc hội (dự án quan trọng quốc gia).
Khi điều chỉnh chủ trương đầu tư, Bộ Xây dựng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ báo cáo Quốc hội cho phép kéo dài phạm vi bao gồm cả giai đoạn 1 để áp dụng chung các cơ chế đặc thù đẩy nhanh tiến độ, tận dụng nguồn nhân lực sẵn có tại công trường bao gồm: cho phép chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, gói thầu xây lắp (trong đó ưu tiên những đơn vị đã tham gia thi công tương ứng các đoạn tuyến trước đây); cho phép nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường; cho phép triển khai đồng thời công tác lập dự án và thiết kế kỹ thuật, dự toán, hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu.
Bảo đảm tính đồng bộ
Bộ Xây dựng cũng đưa ra tiến độ dự kiến sau khi được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù sẽ báo cáo Bộ Chính trị chủ trương đầu tư mở rộng tháng 4/2025; phê duyệt chủ trương/điều chỉnh chủ trương đầu tư tháng 6/2025 (trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 5/2025); phê duyệt dự án thành phần tháng 9/2025; phê duyệt thiết kế kỹ thuật, dự toán tháng 11/2025 và khởi công dự án quý 4/2025. Với tiến độ nêu trên, Bộ Xây dựng dự kiến năm 2025 sẽ giải ngân khoảng 23.000-35.000 tỷ đồng; phần còn lại tiếp tục giải ngân trong giai đoạn 2026-2027.
Một đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam 4 làn xe hạn chế được đưa vào vận hành, khai thác
Để bảo đảm tính đồng bộ về quy mô tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, Bộ Xây dựng kiến nghị các dự án hiện đang do VEC đầu tư hoặc đang thu phí sẽ tiếp tục giao Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) chịu trách nhiệm huy động vốn đầu tư mở rộng theo quy mô quy hoạch tùy thuộc vào nhu cầu vận tải (không bao gồm đoạn TP.Hồ Chí Minh-Long Thành); các dự án BOT sẽ do nhà đầu tư tiếp tục xem xét đầu tư mở rộng vào thời điểm thích hợp tùy thuộc phương án tài chính, nhu cầu vận tải.
Lưu ý tuyến cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 đang triển khai thi công, trường hợp bổ sung vốn để mở rộng theo quy mô 6 làn xe sẽ vượt tổng mức đầu tư, cần phải điều chỉnh chủ trương, thẩm quyền điều chỉnh của Quốc hội (dự án quan trọng quốc gia). Trên cơ sở đó, Bộ Xây dựng kiến nghị khi điều chỉnh chủ trương đầu tư giai đoạn 2, Thủ tướng Chính phủ báo cáo Quốc hội cho phép kéo dài phạm vi bao gồm cả giai đoạn 1 để áp dụng chung các cơ chế đặc thù đẩy nhanh tiến độ.
Nếu được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù, việc đầu tư mở rộng dự kiến báo cáo Bộ Chính trị chủ trương đầu tư mở rộng trong tháng 4/2025; phê duyệt chủ trương/điều chỉnh chủ trương đầu tư trong tháng 6/2025 (trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 5/2025). Công tác phê duyệt dự án thành phần dự kiến trong tháng 9/2025; phê duyệt thiết kế kỹ thuật, dự toán trong tháng 11/2025; khởi công dự án: quý IV/2025. Dự kiến năm 2025, khối lượng giải ngân dự án khoảng 23.000-35.000 tỷ đồng; phần còn lại tiếp tục giải ngân trong giai đoạn 2026 - 2027.
Trên cơ sở phân tích, Bộ Xây dựng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho ý kiến về chủ trương đầu tư mở rộng tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo quy mô quy hoạch (6 làn xe). Các dự án BOT sẽ do nhà đầu tư tiếp tục xem xét đầu tư mở rộng vào thời điểm thích hợp tùy thuộc phương án tài chính, nhu cầu vận tải" - Bộ Xây dựng báo cáo.
Bộ giao thông chỉ ra những khó khăn và thuận lợi
Đầu tư mở rộng tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông ở thời điểm hiện tại, 6 điểm thuận lợi được Bộ Xây dựng chỉ ra:
Thứ nhất, thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước "kịp thời nâng cấp, mở rộng một số tuyến đường cao tốc phân kỳ theo quy mô quy hoạch".
Thứ hai, tạo ra thị trường xây dựng, công ăn việc làm, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế khi xác định lại các mục tiêu đột phá, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công.
Thứ ba, các đoạn tuyến đầu tư mở rộng cơ bản có nhu cầu vận tải dự kiến tăng cao, mặt bằng thuận lợi cho thi công, có thể sớm giải ngân được nguồn vốn trong năm 2025, 2026.
Thứ tư, tạo ra tuyến đường có chất lượng dịch vụ khai thác tiện nghi, an toàn.
Thứ năm, tận dụng điều kiện sẵn có về GPMB; đối với giai đoạn 2 đang thi công có thể tận dụng về phương tiện, máy móc, nhân lực, lán trại sẵn có trên công trường để giảm được các chi phí liên quan huy động, giải thể công trường so với việc đầu tư sau này; tận dụng được các mỏ vật liệu có sẵn đang cung cấp cho dự án.
Thứ sáu, sớm hoàn thành các tuyến đường theo quy mô quy hoạch.
Năm khó khăn cũng được nhận diện:
Một là, phải thi công lại một số hạng mục vừa hoàn thành (cải tạo mặt đường, bù vênh hai mái thành một mái; dịch chuyển dải phân cách giữa, lưới chống chói; lắp đặt lại tôn lượn sóng, cọc tiêu, biển báo; kẻ lại vạch sơn; tháo dỡ, kéo dài giá long môn; đào cấp mái taluy để thi công mở rộng; phá dỡ đầu cống thoát nước, hầm chui dân sinh).
Hai là, có thể ảnh hưởng đến thời hạn thu phí cục bộ một số đoạn tuyến cao tốc do chưa hoàn thành hạng mục ITS.
Ba là, các đoạn tuyến mới đưa vào khai thác, đến tháng 6/2026 mới hết thời hạn bảo hành đối với giai đoạn 1. Quá trình đầu tư mở rộng sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền cho phép ưu tiên lựa chọn nhà thầu đã thi công các hạng mục trước đây để bảo đảm trách nhiệm pháp lý của các nhà thầu thi công, hạn chế việc tranh chấp.
Bốn là, quá trình thi công có thể ảnh hưởng cục bộ đến công tác khai thác, đồng thời, không tránh khỏi ý kiến của dư luận liên quan đến việc thi công lại một số hạng mục vừa hoàn thành.
Năm là, đối với giai đoạn 2, nếu dừng để chờ điều chỉnh thiết kế, điều chỉnh lại hợp đồng có thể ảnh hưởng đến mục tiêu đưa vào khai thác năm 2025 và ảnh hưởng đến mục tiêu 3.000km cao tốc.