“Bóng ma” bom sát thương trở lại chiến trường

Khi quân đội Damascus đang rải thảm bom thùng (tiếng Anh: Barrel bomb - một loại bom tự tạo) xuống khu vực dân cư do phiến quân kiểm soát, tạp chí quân sự Armchair General (Mỹ) đã cho độc giả cái nhìn về lịch sử phát triển của loại vũ khí này. Theo đó, trong giai đoạn từ tháng 4-1968 đến năm 1970 Mỹ đã tiến hành chiến dịch Inferno đốt cháy những mảng rừng ở vùng U Minh - Việt Nam nhằm triệt tiêu nơi ẩn nấp của quân giải phóng. Những thùng dầu gắn thiết bị kích nổ là lựu đạn chứa phốtpho trắng được trực thăng C-130 thả xuống U Minh. Chiến dịch này là một trong những đợt rải thảm bom thùng đầu tiên trên diện rộng. 

Một quả bom thùng chưa nổ rơi xuống khu vực dân cư ở thành phố Aleppo- Syria. - Ảnh: AP

Bom thùng theo thời gian được cải tiến dần để tăng tính sát thương và khả năng rơi trúng mục tiêu. Tuy nhiên, cơ chế hoạt động của loại vũ khí này vẫn dựa trên cấu tạo cơ bản: bỏ dầu, chất nổ hay hóa chất dễ cháy nén vào thùng kim loại. Cho thêm những mảnh kim loại phế liệu vào để tăng độ sát thương. Thiết bị kích nổ được gắn bên ngoài thân thùng. Từ trực thăng, những chiếc thùng được đẩy xuống - bắt đầu hành trình sát hại cư dân nằm trong vùng trọng điểm đánh phá.

Rẻ, dễ sử dụng

Theo tạp chí Time, chính quyền Bashar al Assad bắt đầu sử dụng bom thùng trong chiến dịch không kích thành phố Homs vào tháng 8-2012. Từ đó loại bom này được quân đội Syria sử dụng thường xuyên như công cụ mới. Vùng ngoại ô thành phố Aleppo thành nơi hứng những trận rải thảm bom thùng dày đặc nhất.

AP dẫn lời Abu Raed - một cư dân sống tại Aleppo mô tả chuyện "thường ngày ở huyện": “Khi nghe tiếng máy bay trực thăng réo trong không trung, chúng tôi đoán ngay họ sẽ thả bom thùng. Đường phố lập tức im vắng. Mọi người vội trốn đi để chờ đợi cho cái chết của chính mình". Cư dân này hãi hùng: “Những thùng bom rất lớn và rất nặng. Khi chúng rơi, bạn nghe như thể chúng đang xé toạc không khí. Một thanh âm khủng khiếp. Tôi không biết sao để mô tả lại khoảnh khắc ấy”.

Nhằm tạo lợi thế trong cuộc giằng co với phiến quân, chính quyền Syria xem việc ném bom thùng là giải pháp tối ưu trong thời điểm hiện tại. Chuyên gia quân sự Eliot Higgins nhận định trên trang www.slate.com “Tất cả quy về giá thành rẻ trong chế tạo, dễ dàng vận chuyển và sử dụng”. Công nghệ sản xuất bom thùng không có gì gọi là tinh vi - điều này được Aryn Baker, trưởng văn phòng Time khu vực Trung Đông xác nhận “Bom thùng về cơ bản chỉ là một thùng dầu cũ nhồi chất nổ, mảnh kim loại. Chỉ có vậy”. 

Từ trực thăng quân đội, hai quả bom thùng được thả xuống. - Ảnh: ghadry.com

Trong tình thế lâm vào đường cùng khi bị quốc tế cấm vận, chọn loại vũ khí vừa rẻ vừa tiện như bom thùng vì thế không có gì đáng ngạc nhiên nếu xét về mặt quân sự. Tuy nhiên, độ sát thương khủng khiếp mà nó gây ra với người dân mới chính là lí do khiến cộng đồng quốc tế căm phẫn.

Trang pri.org dẫn lời Richard Lloyd - một chuyên gia trong lĩnh vực quân sự nhận định: “Lo sợ phiến quân dùng tên lửa vác vai bắn hạ máy bay, chiến đấu cơ của Damascus phải bay ở tầm cao từ 7.000 mét trở lên. Từ độ cao này thả bom thùng sẽ là ác mộng khi nhiều khả năng chúng có thể chệch mục tiêu, rơi tùy tiện vào dân thường”.

Nan giải cấm bom sát thương

Khi vấn đề sử dụng vũ khí tự tạo như bom thùng tại Syria còn chưa được giải quyết rốt ráo, cộng đồng quốc tế lại đau đầu trước thông tin tại Ukraine, quân chính phủ bị cáo buộc sử dụng bom chùm trong trận chiến chống quân ly khai ở miền đông.

Cách đây 2 tháng, hôm 21-10 tờ New York Times cùng tổ chức Giám sát nhân quyền (HRW) công bố báo cáo khẳng định quân chính phủ Ukraine đã ném bom chùm vào trung tâm thành phố Donetsk vào ngày 2 và 5-10. Vụ ném bom khiến 1 người chết, 6 người bị thương. Theo HRW, các quả bom này được quân đội Ukraine phóng từ hệ thống tên lửa Smerch (Tornado) và Uragan (Hurricane). Ngày 30-10, phe li khai miền đông lại tố Kiev sử dụng loại vũ khí này khi họ tìm thấy 8 quả rơi ở khu vực dân cư.

Bom chùm (Cluster bomb) hay còn gọi là đạn dược thứ cấp được cấu tạo từ những quả bom bi, lựu đạn nhét trong ruột các quả bom, đạn lớn hơn gọi là bom mẹ. Khi nổ, bom mẹ phóng thích hàng chục quả đạn thứ cấp chứa những viên bi và mảnh kim loại bên trong gây sát thương lớn cho người đứng gần. Nhiều quả đạn chưa kịp nổ đã trở thành quả mìn chờ sẵn, chỉ cần đạp trúng sẽ thiệt mạng hay tàn phế. Về cơ bản, bom chùm có cấu tạo tinh vi hơn hơn bom thùng. Đến nay, Ukraine chưa tham gia hiệp ước cấm sử dụng bom chùm với cộng đồng quốc tế.

Bom chùm được phát hiện ở đông Ukraine - Ảnh: HRW

Nằm ở hai khu vực địa lí khác nhau, bản chất cuộc chiến khác nhau nhưng mối quan tâm của quốc tế với Syria và Ukraine lúc này đều có mẫu số chung: Lo sợ việc lạm dụng vũ khí sát thương, đặc biệt là các loại bom chùm, bom tự tạo với thường dân.

Trước việc lạm dụng này, nhiều chuyên gia nhận định cộng quốc tế đang phản ứng chệch mục tiêu. Đơn cử tại Syria, khi Mỹ - Nga chú mục vào việc giải trừ kho vũ khí hóa học của nước này thì thứ vũ khí giết hàng ngàn người mỗi ngày lại là các loại bom tự tạo như bom thùng.

Tờ Washington Post ngày 20-10 cảnh báo khi quốc tế đang hướng sự chú ý đến cuộc chiến chống IS của Mỹ thì chính quyền Syria xem đó là cơ hội để tăng cường không kích các khu vực của phiến quân với hàng trăm quả bom thùng trút xuống. “Ngày 30-10, 75 người thiệt mạng khi hai quả bom thùng rơi trúng vùng dân cư ở tỉnh Idlib”- Reuters dẫn tin.

Từ Kiev, Andrei Lysenco- phát ngôn viên Hội đồng An ninh và Quốc phòng Ukraine ngay lập tức trong ngày 20-10 đã bác bỏ cáo buộc chính phủ sử dụng bom chùm tại Donetsk. Phe ly khai miền đông cũng nhanh chóng đưa ra phản ứng tương tự. Cách “phớt lờ” cho qua trước những chỉ trích của Syria và Ukraine cùng chung một kiểu.

Thêm vào đó, phản ứng có phần chưa quyết liệt của quốc tế, sự kiện mới làm “nhạt nhòa” mối quan tâm vấn đề cũ khiến việc phản đối trở thành khẩu hiệu là chính. Nay ở hai nước này “bóng ma” bom sát thương đang lởn vởn với danh sách thường dân thiệt mạng mỗi ngày cứ dài thêm.

Anh Duy