Với lợi thế đặc thù của một đô thị trẻ, năng động, bản sắc văn hóa nơi đây không ngừng được làm mới trong những không gian sáng tạo, nơi nghệ thuật, đời sống và cộng đồng giao thoa, hình thành nên các xu hướng văn hóa đương đại mang đậm dấu ấn đô thị đặc biệt.
Không gian sáng tạo - điểm hẹn văn hóa của giới trẻ
Trong vòng một thập niên trở lại đây, khái niệm "không gian sáng tạo" dần trở nên quen thuộc với cộng đồng nghệ thuật và cả công chúng trẻ tại TP.Hồ Chí Minh. Từ những khu nhà xưởng cũ ở quận 2, quận 4, quận Bình Thạnh, những ngôi biệt thự cổ được cải tạo ở Thảo Điền cho đến những tiệm sách nhỏ, quán cà phê phong cách vintage ở quận 3, tất cả đều được khoác lên tấm áo mới, trở thành không gian sáng tạo đa chức năng.
Điển hình là The Factory Contemporary Arts Centre tại quận 2, một trong những trung tâm nghệ thuật đương đại đầu tiên của thành phố. Không gian này không chỉ là nơi triển lãm, trưng bày tác phẩm của các nghệ sĩ trẻ mà còn là nơi tổ chức workshop, giao lưu nghệ thuật, tạo nên cộng đồng sáng tạo kết nối các lĩnh vực từ hội họa, nhiếp ảnh, trình diễn cho tới thời trang, âm nhạc.
TPHCM xây dựng nền tảng văn hóa vững chắc để trở thành thành phố thông minh, sáng tạo
Các dự án cộng đồng như Sài Gòn Urban Sketchers, nhóm vẽ ký họa đô thị, đã góp phần đưa nghệ thuật ra khỏi phòng tranh, len lỏi vào từng góc phố, từng mái nhà xưa cũ. Chính những hoạt động này không chỉ làm sống lại ký ức đô thị, mà còn khuyến khích người trẻ thể hiện tình yêu thành phố bằng ngôn ngữ nghệ thuật đầy sáng tạo.
Bên cạnh những không gian sáng tạo, mô hình xã hội hóa hoạt động văn hóa nghệ thuật tại TP cũng phát triển mạnh mẽ, góp phần hình thành hệ sinh thái văn hóa đa dạng, phong phú. Từ sân khấu kịch, nhà hát, phòng trà ca nhạc cho tới các liên hoan phim độc lập, festival văn hóa, tất cả đều ghi nhận dấu ấn đậm nét của các đơn vị tư nhân và cộng đồng yêu nghệ thuật.
Sự thành công của các sân khấu xã hội hóa như sân khấu Idecaf, kịch Hoàng Thái Thanh, kịch Hồng Vân... không chỉ khẳng định tính chuyên nghiệp trong quản lý nghệ thuật mà còn mở ra hướng đi mới cho hoạt động sân khấu - gắn liền với nhu cầu giải trí của khán giả đô thị. Không chỉ là nơi biểu diễn, các sân khấu này còn là địa chỉ đào tạo diễn viên trẻ, ươm mầm tài năng cho nghệ thuật thành phố.
Ở lĩnh vực điện ảnh, các liên hoan phim độc lập như YxineFF, Liên hoan phim Tài liệu Châu Âu - Việt Nam cũng được tổ chức với sự đồng hành của nhiều tổ chức văn hóa quốc tế, giúp đưa tác phẩm của các nhà làm phim trẻ tiếp cận công chúng, góp phần hình thành dòng phim nghệ thuật đương đại mang phong cách riêng của Sài Gòn. Các mô hình sáng tạo và xã hội hóa văn hóa nghệ thuật tại TP đang từng bước trở thành bệ phóng cho công nghiệp văn hóa - một trong những trụ cột phát triển bền vững của thành phố trong tương lai. Chương trình phát triển công nghiệp văn hóa TPHCM giai đoạn 2020-2030 đặt ra nhiều mục tiêu, trong đó, các ngành: Điện ảnh, âm nhạc, mỹ thuật... được xác định là mũi nhọn, gắn chặt với lợi thế của đô thị trẻ, năng động.
Từ không gian sáng tạo nhỏ bé trong các khu phố cũ, tới những dự án xã hội hóa nghệ thuật quy mô lớn, TPHCM đã và đang hình thành hệ sinh thái văn hóa mở, nơi mỗi cá nhân đều có thể đóng góp, sáng tạo, gìn giữ và phát triển những giá trị văn hóa mới. Đó chính là nền tảng giúp văn hóa thành phố không ngừng vận động, vừa hiện đại, hội nhập, vừa giàu bản sắc, nhân văn.
Xây dựng thành phố văn hóa - tầm nhìn và kỳ vọng
Bước vào giai đoạn phát triển mới, TPHCM không chỉ xác định mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế - tài chính khu vực, mà còn hướng tới xây dựng hình ảnh một thành phố văn hóa, văn minh, hiện đại, nghĩa tình. Văn hóa, với vai trò nền tảng tinh thần, không chỉ góp phần nâng cao chất lượng sống mà còn tạo nên sức mạnh mềm cho thành phố trong quá trình hội nhập sâu rộng.
Hoạt động biểu diễn nghệ thuật truyền thống thu hút giới trẻ
Trong các đề án phát triển, văn hóa luôn được xác định là trụ cột song hành cùng kinh tế. Đề án "Xây dựng không gian văn hóa Hồ Chí Minh" ra đời từ năm 2022 chính là bước đi quan trọng hiện thực hóa mục tiêu ấy. Không gian văn hóa Hồ Chí Minh không chỉ hiện diện qua những công trình, biểu tượng trực quan, mà còn thấm sâu vào từng nếp sống, sinh hoạt, ứng xử của mỗi người dân thành phố.
Trên nền tảng văn hóa truyền thống của vùng đất Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định, Thành phố Hồ Chí Minh hôm nay tiếp tục bồi đắp những giá trị văn hóa mới, phù hợp với xu hướng phát triển đô thị hiện đại. Mô hình thành phố đáng sống không chỉ nằm ở hạ tầng tiện nghi, dịch vụ hiện đại, mà còn ở chất lượng sống tinh thần, môi trường văn hóa lành mạnh, gắn kết cộng đồng.
Các chương trình xây dựng gia đình văn hóa, khu phố văn hóa được duy trì liên tục, góp phần hình thành những cộng đồng dân cư không chỉ biết làm giàu về kinh tế mà còn chú trọng vun bồi đời sống văn hóa tinh thần. Những không gian công cộng như công viên, nhà văn hóa, thư viện, bảo tàng được nâng cấp, mở rộng, trở thành điểm đến sinh hoạt văn hóa quen thuộc của người dân.
Từ năm 2019, TPHCM chính thức gia nhập mạng lưới Các thành phố sáng tạo của UNESCO, mở ra cơ hội giao lưu, hợp tác văn hóa quốc tế. Không chỉ đón nhận luồng gió mới từ các nền văn hóa tiên tiến, thành phố còn chủ động mang những giá trị văn hóa đặc trưng của mình giới thiệu ra thế giới qua các tuần lễ văn hóa Việt Nam tại nước ngoài, các liên hoan nghệ thuật quốc tế.
Các sự kiện văn hóa lớn như Lễ hội Áo dài, Liên hoan Nghệ thuật đường phố, Lễ hội Tết Việt... không chỉ tạo sân chơi sáng tạo cho nghệ sĩ, người dân mà còn quảng bá hình ảnh thành phố năng động, thân thiện, giàu bản sắc tới bạn bè quốc tế.
Bước vào kỷ nguyên số, văn hóa đô thị Thành phố không tách rời dòng chảy chuyển đổi số mạnh mẽ. Các thiết chế văn hóa truyền thống như thư viện, bảo tàng, nhà hát đang được số hóa từng phần, mở ra không gian tiếp cận mới cho công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Thư viện số, triển lãm ảo, sân khấu online, liên hoan phim trực tuyến đã và đang trở thành xu hướng phổ biến, không chỉ phục vụ nhu cầu giải trí mà còn giúp lan tỏa các giá trị văn hóa nghệ thuật tới cộng đồng một cách rộng rãi. Chính sự kết hợp giữa văn hóa truyền thống với công nghệ hiện đại đã tạo ra hệ sinh thái văn hóa mở, nơi mỗi người dân đều có thể dễ dàng tham gia, đóng góp và thụ hưởng.
Trên chặng đường phát triển sắp tới, Thành phố đặt ra mục tiêu xây dựng nền tảng văn hóa vững chắc để trở thành thành phố thông minh, thành phố sáng tạo, thành phố xanh, hiện đại, nghĩa tình. Văn hóa không chỉ làm giàu thêm giá trị tinh thần mà còn tạo động lực phát triển kinh tế, gắn kết cộng đồng và nâng cao sức mạnh mềm của thành phố trong quá trình hội nhập quốc tế.
Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành trung tâm văn hóa lớn của cả nước và khu vực Đông Nam Á không phải là đích đến cuối cùng, mà là hành trình liên tục bồi đắp, sáng tạo và phát huy những giá trị văn hóa cốt lõi. Đó là hành trình của từng người dân thành phố - những chủ thể sáng tạo và thụ hưởng văn hóa, cùng chung tay xây dựng một thành phố không chỉ giàu có về vật chất mà còn phong phú về đời sống tinh thần.
50 năm sau ngày thống nhất, từ nền tảng văn hóa truyền thống, Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục vươn mình, khẳng định bản sắc văn hóa đô thị hiện đại, nhân văn, nghĩa tình. Đó chính là sức mạnh nội sinh giúp thành phố phát triển bền vững, trở thành nơi đáng sống, đáng tự hào của mọi thế hệ người dân Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh.
(CATP) Văn hóa kiến trúc là một phần quan trọng làm nên diện mạo văn hóa đô thị của TPHCM trong suốt 50 năm qua. Không chỉ là nơi ghi dấu các công trình biểu tượng của từng giai đoạn lịch sử, thành phố còn là không gian hội tụ, giao thoa giữa nhiều trường phái kiến trúc Đông - Tây, cũ - mới, truyền thống - hiện đại. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, kiến trúc thành phố đang từng bước khẳng định bản sắc riêng, đồng thời bắt nhịp xu thế phát triển bền vững của kiến trúc đương đại toàn cầu.
DUY LUÂN - QUANG VINH - HOÀI GIANG - ĐAN QUỲNH