Vướng nhiều thủ tục
Trong những nguyên nhân gây tình trạng lãng phí, thất thoát lớn hiện nay là do nhiều dự án chậm tiến độ, đặc biệt các công trình giao thông trọng điểm như ở TPHCM. Trong khi đó, đầu tư hạ tầng là ưu tiên của TP trong những năm qua nhằm giải quyết điểm nghẽn giao thông trì trệ.
Nguyên nhân chính là điểm nghẽn về đền bù giải tỏa giải phóng mặt bằng, vướng mắc về thủ tục, quy hoạch, nguồn vốn và một số vấn đề liên quan đến hợp đồng. Chính phủ rất nóng ruột về tình trạng này, ngày 06/11/2024, Thủ tướng có Công điện 112/CĐ-TTg về tập trung giải quyết dứt điểm các dự án tồn đọng, dừng thi công, khẩn trương triển khai, hoàn thành, đưa vào sử dụng chống lãng phí, thất thoát.
Cầu vượt Nguyễn Văn Bứa là công trình đáng chú ý tuyến đường Vành đai 3 qua huyện Hóc Môn Ảnh: Phan TV
Năm 2024, TPHCM được Chính phủ giao tổng vốn đầu tư công hơn 85.517 tỷ đồng. Đến ngày 17/02/2025, TPHCM mới giải ngân hơn 58.000 tỷ đồng (đạt hơn 73%). Năm 2025, tổng vốn đầu tư công của TP hơn 84.000 tỷ đồng. Để bảo đảm tiến độ giải ngân trên 95%, Chủ tịch UBND TP yêu cầu các cơ quan, đơn vị triển khai nghiêm túc kế hoạch giải ngân. TPHCM đặt mục tiêu giải ngân quý I ít nhất 7,5%, quý II đạt 25%, quý III đạt 50%, quý IV và cả năm đạt ít nhất 95%, phấn đấu đạt 100%.
Lãnh đạo UBND TP chỉ đạo, nếu từng quý không giải ngân đạt theo mức trên, người đứng đầu sẽ bị phê bình. Nếu tỷ lệ giải ngân cả năm thấp hơn tỷ lệ chung của TP hoặc có từ 2 quý trở lên giải ngân thấp hơn mục tiêu chung sẽ bị kiểm điểm, khiển trách. Bên cạnh đó, yêu cầu các sở ngành, quận huyện phối hợp chủ đầu tư khẩn trương rà soát, nghiên cứu giải pháp rút ngắn thời gian thực hiện, hoàn tất thẩm định và quyết định đầu tư dự án trước ngày 30/3/2025.
Trước đó, liên quan tới việc chậm triển khai các dự án đầu tư công, ngày 19/3/2025, Chủ tịch UBND TP Nguyễn Văn Được đã ký văn bản yêu cầu kiểm điểm 18 đơn vị giải ngân không đạt, gồm: 7 ban quản lý dự án và 11 quận, huyện ở TPHCM giải ngân đầu tư công năm 2024 dưới 95% phải kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm. Tuy nhiên, nhiều công trình tiếp tục không thể giải ngân được.
Điển hình là Dự án Xây dựng nút giao thông An Phú có tổng mức đầu tư 3.408 tỷ đồng, năm 2025 đã bố trí 754 tỷ đồng để thi công hoàn thành dự án, nhưng đến tháng 3/2025 chưa giải ngân được đồng nào. Theo báo cáo của Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TPHCM (TCIP), dự án trên đang vướng giải phóng mặt bằng 22.000m2 phía Khu đô thị phát triển An Phú, nên chưa thể triển khai thi công. Hơn nữa, Dự án vừa thi công vừa phải bảo đảm giao thông khu vực giao cắt nên tiến độ thi công bị ảnh hưởng, chưa giải ngân được vốn.
Nhìn cảnh ùn tắc giao thông ở khu vực An Phú, người dân rất sốt ruột vì một công trình lớn như vậy cứ dậm chân tại chỗ. Cùng chung tình trạng là Dự án mở rộng Quốc lộ 50 huyện Bình Chánh, đến tháng 3/2025 vẫn chưa giải ngân được đồng nào do vướng giải phóng mặt bằng. Hai dự án trọng điểm khác có tỷ lệ giải ngân rất thấp là Dự án Đường Vành đai 3 đoạn qua TPHCM, trong quý I/2025 mới giải ngân được hơn 61 tỷ đồng và có nguy cơ chậm tiến độ vì thiếu khoảng 3,75 triệu m3 đắp nền; Dự án Cải tạo môi trường kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên mới giải ngân được 3,7 tỷ đồng.
Các dự án đường sắt đô thị cũng được bố trí vốn rất lớn. Ban Quản lý Đường sắt đô thị TPHCM (MAUR) cho biết, kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025 được giao cho MAUR là 2.829 tỷ đồng. Thế nhưng, giải ngân đến tháng 3/2025 mới hơn 316 tỷ đồng (đạt tỷ lệ 11,2%).
Đối với tuyến đường sắt đô thị số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), dù đã đưa vào khai thác nhưng chưa thể giải ngân vốn vì các khiếu nại, tranh chấp hình thành từ khi khởi công năm 2012 đến nay và kéo dài qua nhiều thời kỳ, nhiều giai đoạn thay đổi quy định pháp luật có liên quan dẫn đến việc xử lý giai đoạn cuối còn nhiều khó khăn, cần nhiều thời gian rà soát để xử lý dứt điểm.
Triển khai nhiều biện pháp đồng bộ
TPHCM đang triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025. Trong đó, UBND TPHCM vừa ban hành Kế hoạch thực hiện chuyển tiếp quản lý các chương trình, nhiệm vụ, dự án, kế hoạch đầu tư công trong quá trình sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp của TP.
Mục tiêu lớn nhất của kế hoạch là bảo đảm tính liên tục, nhất quán trong quản lý và triển khai các nhiệm vụ, không để xảy ra đình trệ, gián đoạn do ảnh hưởng của việc sáp nhập, chia tách các đơn vị hành chính. Đồng thời, tất cả các thủ tục liên quan đến đầu tư công từ thẩm định, phê duyệt, giải phóng mặt bằng, đấu thầu, nghiệm thu đến thanh toán đều phải được thực hiện liên tục, không đình trệ cho đến khi cấp có thẩm quyền quyết định về tổ chức bộ máy.
Kế hoạch nhấn mạnh tuyệt đối không để công tác đầu tư công gián đoạn vì lý do "chờ sáp nhập" hay "bỏ cấp hành chính". Những cán bộ, đơn vị gây chậm trễ, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công sẽ bị xử lý nghiêm. TPHCM sẽ triển khai kế hoạch này theo 3 giai đoạn, cụ thể: Trước khi sáp nhập (hoàn tất rà soát trước 15/6); trong khi triển khai sáp nhập, chia tách (từ 30/6 đến 30/7) và sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy (từ 30/7 đến 15/8). Công tác chuyển tiếp quản lý đầu tư công sẽ do tổ công tác hoặc ban chỉ đạo liên ngành theo dõi, điều phối.
UBND TP giao Sở Tài chính phối hợp chặt chẽ với cơ quan chuyên môn của Bộ Tài chính để tham mưu UBND TP Kế hoạch chi tiết triển khai thực hiện đối với giai đoạn 2 trong khi triển khai sáp nhập, chia tách (sau khi có quyết định, nghị quyết sáp nhập, chia tách) và giai đoạn 3 sau khi hoàn tất sắp xếp, tổ chức bộ máy.
Song song đó, yêu cầu các đơn vị phải nghiêm túc thực hiện phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công. Xây dựng kế hoạch giải ngân chi tiết từng dự án, chi tiết nhiệm vụ, khối lượng thực hiện giải ngân từng tháng, quý và tuân thủ nghiêm Kế hoạch số 1451/KH-UBND của TP. Tập trung đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, tiến độ thi công, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về đất đai, tài nguyên... Việc đẩy mạnh tiến độ giải ngân phải gắn với bảo đảm chất lượng công trình, dự án, không để xảy ra tiêu cực, thất thoát, lãng phí, vi phạm quy định pháp luật.
Ngoài ra, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân vốn đầu tư công; có chế tài xử lý nghiêm theo quy định các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, nhà thầu, tổ chức, cá nhân cố tình làm chậm tiến độ giao vốn, thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công; kiên quyết xử lý các hành vi tiêu cực, tham nhũng, lãng phí trong đầu tư công.
Trước đó, tại phiên họp về tình hình, kết quả kinh tế - xã hội TP tháng 4; nhiệm vụ, giải pháp tháng 5/2025 vừa qua, Phó Chủ tịch UBND TP Võ Văn Hoan yêu cầu các đơn vị tập trung các biện pháp thúc đẩy đầu tư công và tháo gỡ vướng mắc, phải làm mạnh mẽ hơn nữa.
Tính đến hết tháng 5/2025, TPHCM mới giải ngân được 8.710 tỷ đồng vốn đầu tư công, đạt 10,2% tổng vốn đầu tư công năm 2025 là 85.500 tỷ đồng và đặt mục tiêu hết quý I/2025 phải giải ngân đạt từ 15% trở lên. Tuy nhiên, kế hoạch này bị "phá sản" và đến hết tháng 5, tỷ lệ giải ngân mới đạt hơn 10%. Theo bà Lê Thị Huỳnh Mai (Giám đốc Sở Tài chính TP), đến hết tháng 6/2025, tỷ lệ giải ngân phải đạt 30% thì mới có thể hoàn thành mục tiêu đề ra.
Ngày 25/3, tại Hà Nội, Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ đạo phải tạo chuyển biến rõ nét hơn nữa trong công tác phòng, chống lãng phí, nhất là tập trung xử lý dứt điểm các công trình, dự án chậm tiến độ, tồn đọng, kéo dài, hiệu quả thấp, gây thất thoát, lãng phí lớn, góp phần huy động, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực phục vụ mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% trong năm 2025 và hai con số trong các năm tiếp theo. Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương tiếp tục rà soát kỹ lưỡng; làm rõ nguyên nhân chậm tiến độ, tồn đọng kéo dài; đề xuất phương án xử lý và xác định rõ thẩm quyền xử lý đối với từng công trình, dự án, không để đùn đẩy trách nhiệm, sớm đưa công trình, dự án vào khai thác, sử dụng; hoàn thành phương án xử lý trước ngày 30/6/2025.
Với sự chỉ đạo này, TPHCM cần xử lý nghiêm khắc các đơn vị chậm giải ngân, để một số công trình trọng điểm chậm tiến độ. Nếu không, việc giải ngân 100% vốn đầu tư công của năm 2025 là bài toán nan giải.
TPHCM RÀ SOÁT, THU HỒI DỰ ÁN CHẬM TRIỂN KHAI
Theo báo cáo từ Sở Tài nguyên và Môi trường, năm 2024, TPHCM có 176 dự án đất đai thuộc diện phải điều chỉnh hoặc hủy bỏ do không thực hiện đúng kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện. Qua rà soát tại 19 quận, huyện, thành phố đã tổng hợp được 112 dự án không đưa đất vào sử dụng hoặc chậm tiến độ. Nguyên nhân được cho là do các quy định pháp luật về đất đai, đầu tư, xây dựng liên tục thay đổi, dẫn đến việc tổ chức thực hiện thủ tục gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Ngoài ra, do công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng kéo dài trong khi giá đất liên tục biến động và tăng nhanh. Việc các dự án kéo dài càng gặp khó khăn trong thỏa thuận bồi thường, giải phóng mặt bằng. Nguyên nhân khác là do một số chủ đầu tư thiếu vốn, năng lực hạn chế khiến tiến độ triển khai dự án bị chậm trễ.
(CATP) Như chúng tôi đã đề cập ở bài trước, việc đấu giá các lô đất ở Thủ Thiêm lại được dời đến cuối năm 2025 theo thông báo của đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường. Trước đó, việc đấu giá các lô đất đã được lên kế hoạch và dự kiến được thực hiện trong quý II. Điều đáng nói, trong các lô đất này có lô đã từng được đưa ra đấu giá chính thức vào tháng 11/2021 và đã được trả giá cao nhất lên tới gấp 7 lần giá khởi điểm lúc đó, nhưng cuối cùng việc giao đất đã không được thực hiện do bên trúng đấu giá bỏ cuộc và bỏ luôn tiền cọc.