Phối hợp đấu tranh nhiều loại vi phạm
Theo Đề án "Phòng, chống khai thác cát trái phép" do Bộ Chỉ huy BĐBP TPHCM chủ trì, phối hợp với lực lượng Công an TPHCM, lực lượng BĐBP, lực lượng Công an các tỉnh vùng giáp ranh xây dựng kế hoạch đấu tranh, phòng ngừa khai thác, vận chuyển cát trái phép trên các tuyến luồng hàng hải TPHCM, vùng biển Cần Giờ. Cùng với đó, các lực lượng chức năng triển khai các chốt kiểm soát trên sông để bảo đảm thực hiện nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo, chống xâm nhập đường biển, đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và phòng, chống tình trạng khai thác tài nguyên khoáng sản, thủy sản trái phép. Đồng thời, triển khai các phương án đấu tranh, ngăn chặn hoạt động khai thác cát trái phép, xử lý các bến bãi tập kết, kinh doanh, vận chuyển cát không có nguồn gốc hợp pháp, tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát, nắm tình hình và kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm đối với khai thác, vận chuyển khoáng sản trái phép trên địa bàn TPHCM. Chủ trì, phối hợp với các sở, ngành liên quan kiểm tra nguồn gốc cát san lấp của các dự án có quy mô sử dụng cát xây dựng, cát san lấp lớn.
Các đối tượng trong đường dây khai thác cát trái phép
Theo đó tại TPHCM, các sở, ngành, quận, huyện và TP.Thủ Đức tiếp tục tăng cường phối hợp, trao đổi, cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn quản lý, hoạt động của các dự án thi công nạo vét tận thu khoáng sản các tuyến luồng hàng hải, luồng đường thủy nội địa, khu nước trước bến cảng thuộc địa bàn TP để cùng giám sát, kịp thời phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn, xử lý vi phạm trong lĩnh vực khoáng sản. Thường xuyên tổ chức các buổi tuyên truyền cho người dân và các cá nhân, tổ chức hoạt động kinh doanh mua, bán, vận chuyển cát nâng cao nhận thức, chấp hành đúng theo quy định của pháp luật, tuyệt đối không tham gia các hoạt động khai thác cát trái phép cũng như việc mua, bán, vận chuyển, tàng trữ, tiêu thụ cát không có nguồn gốc hợp pháp. Bên cạnh đó, phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức lực lượng kiểm tra, xử lý các trường hợp khai thác khoáng sản không phép và trái phép theo thẩm quyền hoặc báo cáo UBND TPHCM xử lý kịp thời các hành vi vi phạm trong lĩnh vực khoáng sản theo quy định của pháp luật.
"Trùm" cát lậu Trương Văn Chinh lãnh án 18 năm tù
Những vụ án nổi cộm về khai thác cát lậu
Nắm rõ hoạt động tuy âm thầm nhưng rất manh động của loại tội phạm khai thác cát trái phép, các cơ quan chức năng hiện đang triển khai công tác đấu tranh quyết liệt, mà theo "Đề án phòng, chống khai thác cát trái phép năm 2025" trên địa bàn TPHCM và các tỉnh, thành giáp ranh đang vào cuộc. Qua đó, phân tích những vụ án vừa xảy ra năm ngoái, cho thấy tính chất và nguy cơ của tình trạng này là rất manh động. Như giữa năm 2024, cơ quan điều tra bắt giữ 11 đối tượng trong đường dây khai thác cát trái phép trên sông Đồng Nai do Lê Thị Như Ngọc cầm đầu. Cụ thể, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, môi trường Công an TPHCM khởi tố, điều tra vụ án "Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên" do Lê Thị Như Ngọc (44 tuổi, quê tỉnh Đồng Nai) cầm đầu. Các đối tượng trong đường dây khai thác cát trái phép này, như: Nguyễn Cao Sang, Nguyễn Thanh Nhạn, Đào Phước Thành, Trần Trọng Nguyên, Nguyễn Thanh Liêm, Trần Anh Tuấn, Đặng Văn Thắng, Lâm Đức Minh, Nguyễn Thuận An, Lê Thành Nhơn và Nguyễn Bá Tuấn. Quá trình điều tra, cơ quan Công an xác định các đối tượng này đã có hành vi giúp sức cho Ngọc trong việc tổ chức, khai thác cát trái phép trên sông Đồng Nai thuộc địa phận P.Long Bình (TP.Thủ Đức, TPHCM) giáp ranh với TP.Biên Hòa và H.Long Thành, tỉnh Đồng Nai.
Băng nhóm khai thác cát lậu tại phiên tòa xét xử
Theo tài liệu điều tra, nhằm thực hiện hành vi khai thác cát trái phép quy mô lớn, Lê Thị Như Ngọc thành lập Công ty TNHH DVTM XD Quang Thuận (đặt trụ sở tại địa chỉ ở TP.Thủ Đức) và nhờ người khác đứng tên pháp nhân để hợp thức hóa số lượng cát khai thác trái phép. Sau đó, Ngọc thuê các đối tượng thực hiện việc khai thác cát trái phép với tổng khối lượng khai thác hơn 11.000m3 cát và vận chuyển về bãi tập kết tại địa chỉ trên đường số 6, khu phố Long Bửu, P.Long Bình, TP.Thủ Đức để tiến hành sàng lọc tạp chất. Tiếp đến, các đối tượng vận chuyển sang bãi do Lê Thị Như Ngọc thuê tại cảng Láng Lùn, thuộc ấp Long Khánh 2, P.Tam Phước, TP.Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai để tiêu thụ, thu lợi bất chính nhiều tỷ đồng. Trong vụ án này, Công an TPHCM đã khởi tố và tạm giam 15 đối tượng liên quan, thu giữ hàng chục phương tiện, máy móc và nhiều đồ vật, tài liệu liên quan đến hành vi tổ chức khai thác tài nguyên trái phép.
Hay vụ án nổi cộm mới đây về hành vi khai thác cát lậu tại khu vực biển Cồn Ngựa, H.Cần Giờ, TPHCM. Theo điều tra, sau khi hành vi khai thác cát trái phép khu vực biển Cồn Ngựa bị phát hiện, Trương Văn Chinh còn tìm đối tượng "chạy chọt" để không bị xử lý hình sự và thực hiện hành vi rửa tiền. Vụ án này sau khi điều tra, được Viện KSND TPHCM ra bản cáo trạng, truy tố Trương Văn Chinh và 23 đồng phạm về các tội "Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên" (hành vi khai thác cát trái phép), "Rửa tiền" và "Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, đưa hối lộ, môi giới hối lộ, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có”.
Máy móc hút cát lậu bị bắt giữ
Đây là vụ án khai thác cát trái phép xảy ra tại khu vực biển Cồn Ngựa, do Thủy đoàn II - Cục CSGT Bộ Công an tuần tra, phát hiện, phối hợp Công an TPHCM triệt phá. Cụ thể, Thủy đoàn II trong khi tuần tra kiểm soát tại khu vực Cồn Ngựa, phát hiện 12 tàu lắp thiết bị hút cát trái phép. Đồng thời, Tổ tuần tra cũng kiểm tra bãi tập kết cát tại bãi cát Ngọc Thảo, tại H.Cần Giuộc, tỉnh Long An do Huỳnh Ngọc Thảo làm chủ. Quá trình điều tra xác định, từ tháng 02/2022 đến ngày 06/5/2022, Trương Văn Chinh thuê các tàu để khai thác cát trái phép, các phương tiện này không có giấy phép chuyển vùng, hết thời hạn đăng kiểm, cải tạo tàu gắn các thiết bị hoán cải để hút cát trái phép, giao tàu cho người điều khiển phương tiện không có giấy chứng nhận thuyền trưởng. Trương Văn Chinh trực tiếp tổ chức, điều hành nhóm đối tượng thuyền trưởng, thuyền viên khai thác cát trái phép tại khu vực biển Cồn Ngựa để thu lợi bất chính. Theo cáo trạng, tổng khối lượng mà Trương Văn Chinh đã khai thác là hơn 74.600m3, giá trị tương đương hơn 9,4 tỷ đồng.
Với vụ án này, sau 3 ngày xét xử, vào chiều 30/8/2024, TAND TPHCM đã tuyên án sơ thẩm đối với 24 bị cáo trong vụ án khai thác cát trái phép trên biển Cồn Ngựa, H.Cần Giờ, TPHCM. Tòa tuyên phạt bị cáo Trương Văn Chinh 18 năm tù về tội "Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên" và tội "Đưa hối lộ". Đối với các bị cáo là chủ tàu, tòa tuyên án, do đây là những người trực tiếp thực hiện hành vi, nhưng bản chất là người làm thuê, không được lợi, vai trò hạn chế nên có mức hình phạt nhẹ hơn, nên các bị cáo còn lại trong vụ án bị phạt mức án từ 3 năm tù treo đến 16 năm tù giam.
Chủ trương của Thành ủy TPHCM đã không cấp phép khai thác khoáng sản nói chung và khai thác cát nói riêng từ năm 2013. Đồng thời, việc cấp phép khai thác cát ở các tỉnh, thành cũng rất hạn chế. Do lợi nhuận từ hoạt động khai thác, vận chuyển cát trái phép tăng mạnh nên hoạt động khai thác vận chuyển cát trái phép vẫn âm thầm diễn ra. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng khai thác cát trái phép thường lợi dụng địa bàn giáp ranh, đêm tối, đoạn sông vắng người để đưa phương tiện gắn máy bơm hút cát có công suất lớn, bơm hút cát trái phép sang các ghe, thuyền mua vận chuyển đi tiêu thụ, hành vi hút cát trái phép diễn ra trong thời gian ngắn.