Tiến tới bỏ giấy phép xây dựng nhà đơn lẻ

Giấy phép xây dựng nhà riêng lẻ trong suốt thời gian qua là nỗi lo của người dân, đặc biệt ở các đô thị. Rất nhiều những thủ tục nhiêu khê, hành dân trong việc xin giấy phép xây dựng nhà ở, đặc biệt ở TPHCM, đến nỗi dịch vụ xin giấy phép xây dựng nhà rất thịnh hành trong nhiều năm qua, tạo nhiều kẽ hở tiêu cực trong lĩnh vực này. Thực tế đã có nhiều vụ án liên quan đến việc cấp giấy phép xây dựng trong nhiều năm qua.

Mới đây, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Xuân Cường giao Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu đề xuất đơn giản hóa thủ tục cấp giấy phép xây dựng, miễn giấy phép xây dựng nhà ở riêng lẻ trên địa bàn TP. Căn cứ đặc thù của TP, để tham mưu đề xuất trình UBND TPHCM chỉ đạo thực hiện trong thời gian tới.

Đối với khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 được miễn cấp phép xây dựng (Ảnh minh họa)

Theo đó, thay vì cấp phép xây dựng, Sở Xây dựng sẽ hỗ trợ, hướng dẫn UBND phường, xã, đặc khu không tiếp nhận hồ sơ giấy, chỉ tiếp nhận xử lý hồ sơ cấp phép xây dựng trên môi trường điện tử, kết nối liên thông hệ thống mạng với Sở Xây dựng nhằm phục vụ quá trình kiểm tra, giám sát công tác cấp phép xây dựng.

Sở Xây dựng ban hành cẩm nang hướng dẫn về thành phần hồ sơ, quy trình tiếp nhận giải quyết cấp phép xây dựng nhà ở riêng lẻ, để UBND phường, xã, đặc khu triển khai thực hiện thống nhất trên toàn địa bàn TP, đồng thời hướng dẫn chỉ nhận hồ sơ cấp phép xây dựng điện tử, kết nối liên thông hệ thống mạng với Sở Xây dựng nhằm phục vụ quá trình kiểm tra, giám sát công tác cấp phép xây dựng trên địa bàn TP.

Trước đó, Sở Xây dựng tham mưu UBND TPHCM có văn bản đề nghị Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng cho phép TPHCM thực hiện thí điểm miễn giấy phép xây dựng đối với nhà ở riêng lẻ có quy mô dưới 7 tầng thuộc khu vực có quy hoạch chi tiết 1/500, hoặc thiết kế đô thị đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt phù hợp quy định. Đồng thời, mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng tại khu vực có thiết kế đô thị được duyệt (với các khu vực có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500). Sở Xây dựng TPHCM cũng đã công bố danh mục 112 dự án đủ điều kiện miễn giấy phép xây dựng theo quy định.

Vấn đề này thực ra không mới, nhưng chậm thực thi. Từ giữa tháng 8/2025, Thủ tướng Chính phủ đã có công điện yêu cầu Bộ Xây dựng nghiên cứu mở rộng phạm vi thí điểm miễn giấy phép xây dựng, báo cáo Chính phủ trong quý IV/2025. Yêu cầu TPHCM và Hà Nội tổng kết, đánh giá việc thí điểm miễn giấy phép xây dựng với người dân tại khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500.

Chiều 16/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), vấn đề giấy phép xây dựng được Quốc hội rất quan tâm. Dự thảo sửa đổi quy định về cấp giấy phép xây dựng theo hướng mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng, đơn giản hóa thủ tục. Theo đó, sẽ giảm tối đa thời gian thực hiện cấp giấy phép (dự kiến tối đa 7 ngày) với các công trình lớn, như dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án đầu tư kinh doanh quy mô lớn hoặc có công trình có ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng... Các nội dung cụ thể sẽ được quy định tại nghị định quy định chi tiết.

Còn một vấn đề khác trong xây dựng nhà ở là giấy phép hoàn công, bấy lâu nay làm khổ dân ở đô thị vì thủ tục rất nhiêu khê, nảy sinh nhiều tiêu cực không đáng có. Thực tế trong pháp luật xây dựng không có khái niệm về thủ tục "hoàn công". Hoàn công là cách nói của người dân chỉ quy định công tác nghiệm thu, thủ tục nghiệm thu công trình xây dựng để được đưa vào khai thác, sử dụng. Luật Xây dựng quy định nghiệm thu là trách nhiệm của chủ đầu tư, nhà thầu thi công, nhà thầu thiết kế.

Hiện nay, đối với công trình nhà ở riêng lẻ của người dân, hồ sơ nghiệm thu - hoàn công gồm: giấy phép xây dựng, hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công xây dựng. Theo quy định hiện hành, hoàn công là thủ tục hành chính bắt buộc đối với nhà ở riêng lẻ sau khi xây dựng. Đây là cơ sở để cơ quan quản lý ghi nhận quyền sở hữu nhà ở của người dân về mặt pháp lý.

Về cơ bản, một bộ hồ sơ hoàn công nhà ở sẽ bao gồm 8 loại giấy tờ. Tùy trường hợp cụ thể, cơ quan quản lý có thể yêu cầu bổ sung các loại giấy tờ khác nhau. Thời gian giải quyết hồ sơ kéo dài từ 3 tuần đến 1 tháng. Chi phí cho mỗi hồ sơ hoàn công khoảng vài chục triệu đồng, tùy theo diện tích và kết cấu công trình.

Có nhiều ý kiến cho rằng nên bỏ hoặc đơn giản hóa thủ tục "hành dân" này. Trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, không còn lực lượng thanh tra xây dựng và tiến tới sẽ bỏ cấp phép xây dựng nhà đơn lẻ, thì các cơ quan chức năng nên đơn giản hóa tối đa quy định về công tác nghiệm thu công trình xây dựng. Trong quá trình công trình xây dựng cũng nên có lực lượng kiểm tra để nếu có vi phạm thì kịp thời nhắc nhở và xử lý, tránh gây thiệt hại cho người dân và bảo đảm nguyên tắc mọi hành vi vi phạm phải được xử lý kịp thời.