(CATP) Lịch sử thám hiểm, sự chiếm hữu và khai thác đối với vùng đất Bắc Cực (BC) hoang vắng nhưng nhiều tiềm năng này là lời cảnh báo về nguy cơ tiềm ẩn trong khoảng không gian bao quanh trái đất - nơi nhiều quốc gia đang cạnh tranh để mở rộng không gian và ưu thế của mình. Chỉ ở một khía cạnh trong số này như các vụ án giết người, BC đã và vẫn đang đặt cho các quốc gia có liên quan nhiều vấn đề hóc búa cần giải quyết.
Ngày 16/7/1970, một tin nhắn khẩn cấp từ đảo băng trôi Fletcher trong vùng biển BC phát trên làn sóng vô tuyến nghiệp dư yêu cầu đươc hỗ trợ tư vấn y tế vì có người bị đạn bắn vào ngực. Một tay chơi radio đã báo tin này đến Phòng Thí nghiệm nghiên cứu hải quân ở BC (NARL).
Fletcher là đảo băng với diện tích tương tự Manhattan của TP. New York (Mỹ) - và lớp băng dày trên dưới 100m, cứ thế nó chu du suốt cho đến khi tan thành nước vào năm 1983. Từ 1962, Fletcher trở thành Trạm nghiên cứu BC do Hải quân Mỹ bỏ tiền thuê phía dân sự thực hiện.
Thời điểm xảy ra vụ án, trên đảo chỉ có 19 nhân viên dân sự với cuộc sống buồn tẻ đặc biệt vào mùa hè do băng tan khiến mặt đảo nhão nhoét, máy bay tiếp tế ngừng hoạt động. Ngoài giờ làm việc, họ chỉ có thể đọc sách, đánh bài và đặc biệt là... uống loại rượu tự ủ từ nho và các loại trái cây khô khác.
Trước ngày 17/6, giữa 2 nhân viên Donald Leavitt - Charles Parodi xảy ra tranh chấp về mẻ rượu 56 lít mà họ ủ chung và sau các cuộc dàn xếp thì số rượu đó lại thuộc về... Mario Escamilla! Tối 17/6, Escamilla không có ở nhà, anh được Parodi báo tin rằng Leavitt đã đánh cắp số rượu của mình. Escamilla nổi giận, vào kho chứa súng để phòng bị loài gấu lấy 1 khẩu rồi quay về nhà xe lưu động của mình gặp Leavitt. Tại đây, Escamilla chỉ gặp được Benny Lightsey - Trưởng trạm nghiên cứu. Lightsey đã ngăn Escamilla lại và cố gắng bắt anh này giao nộp khẩu súng. Trong cuộc tranh chấp sau đó, Lightsey bị bắn vào ngực.
Một nhóm nhà thám hiểm thăm dò trên đảo Fletcher (ảnh chụp tháng 6/1969)
Những người có mặt trên đảo đã cố gắng cứu chữa cho Lightsey, vì không thể đưa nạn nhân ra khỏi hòn đảo trôi giữa BC, cách bờ biển Canada 240km, nên đã dùng vô tuyến điện ở tần sóng nghiệp dư cầu cứu, mong được bác sĩ tư vấn. Cuối cùng, các bác sĩ cho rằng Lightsey đã chết vì vết thương quá nặng. Vụ việc đặt các nhà chức trách Mỹ vào tình thế khó khăn. Fletcher ở quá xa nước Mỹ, xét từ góc độ luật pháp quốc tế (và luật pháp Mỹ), Fletcher không phải thực thể đảo hay tàu của Mỹ - mặc dù Escamilla và Lightsey đều là công dân nước này, do đó vụ giết người liệu có thuộc quyền tài phán của Mỹ? Canada là quốc gia gần con tàu nhất vào thời điểm có thể can thiệp cho rằng quyền xử lý vụ án thuộc về họ.
Cuối cùng, người Mỹ đã phải thực hiện 1 chiến dịch không vận gồm 2 máy bay vận tải C-130, 2 máy bay trực thăng Sikorsky HH-3E đưa 1 nhóm tác chiến tới đảo Fletcher để điều tra, bắt giữ Escamilla và đưa thi thể Lightsey về nước. Chiến dịch thực hiện theo đường vòng từ Alakska (Mỹ), qua các điểm tạm dừng là Căn cứ Không quân Thule của NATO ở Đan Mạch, Alert trên đảo Ellesmere của Canada để tới Fletcher, sau đó quay về Mỹ theo cung đường ngược lại, tránh được khả năng can thiệp của cả Đan Mạch lẫn Canada về quyền tài phán liên quan đến vụ án.
Ngày 30/7 máy bay đưa Escamilla về tới Sân bay quốc tế Dulles, bang Virginia gần thủ đô Washington, Mỹ. Escamilla ra tòa với cáo buộc của phía công tố rằng vụ án nằm trong "quyền tài phán hàng hải đặc biệt" của Bộ luật Hình sự Mỹ, trong đó mở rộng quyền tài phán của Mỹ cho "bất kỳ tàu nào thuộc... Mỹ”. Các chứng cứ xác định Escamilla không biết khẩu súng bị lỗi và bất kỳ va chạm nhỏ nào dù cố ý hay không vào cò súng cũng khiến nó phát nổ. Sau đó, Escamilla lãnh án 3 năm tù và được tại ngoại trong khi chờ kháng cáo.
Thêm 2 lần xét xử nữa, Escamilla được trắng án. Vụ án gây tranh cãi về lỗ hổng trong luật pháp Mỹ lúc đó đối với các vụ án tương tự và câu hỏi được đặt ra là nếu xảy ra vụ giết người tương tự ở không gian quanh trái đất thì vụ án sẽ được quốc gia nào xét xử?
Còn tiếp...