Bất ngờ… nguyên đơn dân sự
Ba bị cáo còn lại bị truy tố về tội "vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng", theo khoản 3, Điều 222 BLHS, gồm: Huỳnh Tuấn Anh - nguyên GĐ Công ty TNHH TMDV Tạ Thiên Ân (Công ty TTA); Tạ Quang Trường và Lê Hữu Lễ - nguyên Phó TGĐ và Trưởng phòng Kinh doanh Công ty CP y dược phẩm Vimedimex. Bị cáo Trường ngồi xe lăn đến tòa, phải nhờ sự chăm sóc y tế.
Phiên tòa "nóng lên" sau khi thư ký thông báo vắng mặt nhiều cá nhân, đơn vị liên quan, trong đó có Hội đồng định giá tài sản trong tố tụng hình sự (gọi tắt "HĐĐG") với Kết luận định giá tài sản số 15/KL-HĐĐGTS (KLĐG số 15) ngày 19/01/2024 và đại diện Công ty cổ phần thẩm định giá Á Châu (Công ty Á Châu). Luật sư (LS) Trần Hải Đức và LS Nguyễn Thành Công (bào chữa cho bị cáo Mạnh Hải) đề nghị HĐXX hoãn phiên tòa để triệu tập HĐĐG và đại diện Công ty Á Châu vì có vai trò rất quan trọng trong vụ án. Hai LS Đặng Thị Thúy Hiền (bào chữa cho Lê Hữu Lễ) và Hoàng Thị Thu (bào chữa cho Huỳnh Tuấn Anh) cũng đề nghị hoãn phiên tòa, để triệu tập 2 đơn vị trên.
Các bị cáo và đại diện Sở Y tế TPHCM (nguyên đơn dân sự) cũng đồng quan điểm với các LS. Đại diện Viện Kiểm sát (VKS) TPHCM cho rằng, việc vắng mặt 2 đơn vị trên không làm ảnh hưởng đến xét xử. Sau khi hội ý nhanh, HĐXX do Thẩm phán Nguyễn Thành Hiếu ngồi ghế chủ tọa, cho phiên tòa được tiếp tục, đồng thời ghi nhận ý kiến các LS.
Bị cáo Tạ Quang Trường ngồi xe lăn đến tòa
Đại diện VKS công bố Cáo trạng số 06/CT-VKSBRVT-P1 ngày 23/12/2024, xác định: Bệnh viện đa khoa Vũng Tàu được thành lập từ năm 1991, quy mô 420 giường bệnh. Quá trình hoạt động, bệnh viện xuống cấp nên UBND tỉnh BRVT có chủ trương đầu tư xây dựng. Phần trang thiết bị y tế do Sở Y tế làm chủ đầu tư, trong đó có gói thầu (GT) số 25 trang bị phòng mổ Hybrid (kỹ thuật cao). Đây là một trong 25 gói thầu được UBND tỉnh phê duyệt, giá dự toán hơn 38 tỷ đồng, giá trị trúng thầu 37,9 tỷ; hình thức đấu thầu rộng rãi qua mạng.
Khoảng giữa năm 2021, khi biết Sở Y tế có thông báo mời thầu GT số 25, Huỳnh Tuấn Anh và Lê Hữu Lễ đã liên hệ, trao đổi để Công ty Vimedimex đứng tên hồ sơ dự thầu, Công ty TTA chuẩn bị hàng hóa. Nếu trúng thầu, Vimedimex được chia lợi nhuận từ 1,7 - 1,8% tổng giá trị GT, tương đương 683,6 triệu đồng.
Cáo trạng quy kết: các bị cáo Anh, Lễ, Trường đã tạo lập hồ sơ tham gia đấu thầu; sau khi trúng thầu không thực hiện đúng nội dung hồ sơ dự thầu mà ký HĐ qua bên thứ ba nhằm nâng giá trang thiết bị y tế để thu lợi bất chính. Hành vi nêu trên của 3 bị cáo đã gian lận trong đấu thầu khi cung cấp thông tin không trung thực trong hồ sơ dự thầu, dẫn đến sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu. Căn cứ kết luận định giá tài sản và hồ sơ thanh quyết toán GT số 25, thiệt hại do các bị cáo gây ra hơn 18 tỷ đồng, trong đó Công ty TTA được hưởng 17,3 tỷ đồng; Vimedimex được chia 683 triệu đồng.
Đối với 3 bị cáo "thiếu trách nhiệm", cáo trạng xác định: Trần Mạnh Hải được giao nhiệm vụ theo dõi và kiểm tra hồ sơ GT số 25. Dù biết Công ty Sơn Hà lập tờ trình dựa trên dự thảo Chứng thư thẩm định giá (TĐG) chưa hợp lệ, nhưng Hải không báo cáo mà vẫn tham mưu cho "sếp" An ký phê duyệt và tổ chức mời thầu. Tin tưởng Hải, ông An không kiểm tra hồ sơ, ký quyết định dựa vào tờ trình và Chứng thư TĐG nêu trên. Từ đó, Sở Y tế tổ chức đấu thầu với giá dự toán 38,5 tỷ đồng, gây thiệt hại cho Nhà nước 18 tỷ đồng.
Trong phần xét hỏi, 3 bị cáo Anh, Lễ, Trường thừa nhận hành vi phạm tội. Bị cáo An cho rằng với vai trò GĐ Sở Y tế, đã chỉ đạo quyết liệt để dự án đúng tiến độ. Bị cáo đồng ý về tội danh đã truy tố nhưng đề nghị xem xét lại giá trị thiệt hại (hơn 18 tỷ đồng) theo KLĐG số 15. Bị cáo đã nộp 200 triệu đồng để khắc phục hậu quả.
Bị cáo Mạnh Hải thừa nhận có phần trách nhiệm nhưng việc truy tố bị cáo theo Điều 360 BLHS là không phù hợp. Căn cứ Luật đầu tư công, Nghị định 68 và văn bản của UBND tỉnh BRVT phúc đáp Cơ quan điều tra, Sở Y tế đã thực hiện đúng quy trình, tuân thủ pháp luật. Bị cáo đã hoàn thành các bước lập, thẩm tra, phê duyệt hồ sơ theo quy định.
Liên quan đến KLĐG số 15, bị cáo có cùng quan điểm với ông An, cho rằng việc xác định thiệt hại không đúng theo quy định của Luật Đấu thầu và Luật Giá. Bị cáo khiếu nại KLĐG số 15, nhưng chưa được trả lời nên đề nghị HĐXX trả hồ sơ để định giá lại, bảo đảm khách quan, chính xác. Bị cáo Anh cũng đề nghị định giá lại theo giá thị trường.
Hai LS Trần Hải Đức và Nguyễn Thành Công trao đổi với bị cáo Trần Mạnh Hải
Với tư cách nguyên đơn dân sự, đại diện Sở Y tế xác định "không có thiệt hại"; đề nghị HĐXX xem xét giảm nhẹ hình phạt cho 2 bị cáo An và Mạnh Hải. Theo đại diện Sở Y tế, vụ án xảy ra trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát dữ dội, các máy móc đều phát huy tốt hiệu quả. Đây là 2 yếu tố rất cần được xem xét.
"Bàng hoàng" mức án VKS đề nghị
Sáng 28/11, phiên tòa tiếp diễn với phần xét hỏi. Sau đó, đến phần luận tội, đại diện VKS giữ nguyên cáo trạng đã truy tố, đề nghị mức án cho các bị cáo như sau: Huỳnh Tuấn Anh từ 12-14 năm tù; Tạ Quang Trường 10-12 năm; Lê Hữu Lễ 10-11 năm; Trần Minh Hải 9-10 năm; Đỗ Hữu Hải 7-8 năm và Phạm Minh An 4-5 năm.
Nhiều LS thể hiện thái độ bàng hoàng trước mức án mà VKS đề nghị cho thân chủ mình, quá nặng, khắt khe (!). Theo các LS, bản luận tội chưa đánh giá toàn diện, nhất là bối cảnh dẫn đến hành vi của các bị cáo, khi dịch bùng phát ở phía Nam. Các bị cáo thực hiện hành vi giản đơn, không có tổ chức, không bàn bạc.
LS Đức và LS Công cùng nêu quan điểm: Mấu chốt của vụ án chính là KLĐG số 15 có hàng loạt vi phạm cả hình thức, lẫn nội dung. Trong đó, 2 LS nhấn mạnh: Thứ nhất, theo quy định tại Nghị định số 30/2018/NĐ-CP ngày 07/3/2018 của Chính phủ về trình tự, thủ tục định giá tài sản trong tố tụng hình sự, phải "phù hợp với giá trị trường". KLĐG số 15 dựa trên Chứng thư TĐG của Công ty Á Châu xác định cơ sở thẩm định giá "phi thị trường" là trái pháp luật.
Thứ hai, HĐĐG theo vụ việc trong vụ án này được thành lập không đúng quy định pháp luật. Cụ thể, HĐĐG phải do Chủ tịch UBND tỉnh BRVT ký quyết định thành lập theo đề nghị của cơ quan chuyên môn. Trong khi đó, HĐĐG này do GĐ Sở Tài chính thành lập là trái thẩm quyền, không có giá trị pháp lý. Hơn nữa, nhiều thành viên trong HĐĐG không có chuyên môn cũng như tư cách pháp lý theo quy định.
Thứ ba, KLĐG số 15 không thực hiện đúng và đầy đủ theo yêu cầu của Cơ quan điều tra. Cụ thể: Trong số 8 danh mục phải định giá theo yêu cầu, có mục số 2 rất quan trọng (phần mềm của thiết bị mổ Hybrid) nhưng chỉ định giá hơn 8,9 tỷ đồng là không phù hợp thực tế, dẫn đến xác định chưa đúng giá trị thực của các thiết bị GT số 25. Ngoài ra, các chi phí như bán hàng, quản lý, tài chính và lợi nhuận của doanh nghiệp... cũng không thể hiện trong KLĐG số 15 khiến các bị cáo bức xúc. Cả 2 LS đề nghị trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhằm tránh oan sai.
Tuy chưa đối đáp đầy đủ nội dung tranh luận của các LS, đại diện VKS vẫn giữ nguyên quan điểm truy tố như cáo trạng. Theo VKS, KLĐG số 15 là nguồn chứng cứ quan trọng nhất để truy tố và HĐĐG phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về KLĐG của mình. Việc lập HĐĐG theo Quyết định số 949 ngày 17/3/2022 của Chủ tịch UBND tỉnh BRVR.
Đối đáp lại, LS Đức tiếp tục chứng minh KLĐG số 15 trái pháp luật; toàn bộ HĐĐG vắng mặt tại phiên tòa nên chưa thể làm rõ nhiều điểm mấu chốt trong KLĐG. Quan trọng hơn, đại diện VKS không xuất trình được Quyết định số 949 cho HĐXX và xác định tài liệu này không có trong hồ sơ vụ án. Về phía nguyên đơn dân sự, sau gần một ngày phát biểu "không có thiệt hại", đại diện Sở Y tế bất ngờ cho rằng "không xác định được giá trị thiệt hại" và đề nghị HĐXX giải quyết theo quy định pháp luật.
Kết thúc phần tranh tụng, các bị báo được nói lời sau cùng. Ông An cho rằng thực hiện đúng quy trình, đúng tiến độ, tuân thủ pháp luật. Bị cáo không đồng ý với KLĐG số 15, đề nghị HĐXX xem xét, cho định giá lại để có kết quả chính xác con số thiệt hại, từ đó lấy làm căn cứ xử lý vụ án một cách toàn diện, khách quan. Bị cáo Mạnh Hải kêu oan và cũng không chấp nhận KLĐG số 15, đề nghị HĐXX cho định giá lại.
Do tính chất phức tạp của vụ án, để có thời gian đánh giá, HĐXX sẽ nghị án kéo dài và tuyên án vào sáng 03/12/2025.