Điểm tựa an ninh lương thực
Sự bình ổn này không đơn thuần chỉ là câu chuyện giá cả, nó cho thấy hiệu quả vận hành của cả một hệ thống sản xuất, phân phối và điều tiết đã được kiểm chứng qua nhiều biến động. Quan trọng hơn, nó khẳng định vai trò của một vùng đất nông sản chủ lực vẫn đang âm thầm làm điểm tựa cho an ninh lương thực quốc gia giữa những cơn sóng dữ của thiên tai.
"Cơn lũ năm nay ở miền Trung không chỉ lớn về quy mô mà còn kéo dài, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, làm đứt gãy nhiều hoạt động sản xuất, lưu thông và sinh hoạt. Trong bối cảnh ấy, lo ngại về khả năng thiếu hụt lương thực và biến động giá cả là điều dễ hiểu", ông Nguyễn Thanh Phong (Phó chủ tịch UBND tỉnh An Giang) cho hay.
Nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật vào đồng ruộng, sản lượng lương thực vẫn bảo đảm an ninh lương thực cho cả nước
Tuy nhiên, thực tế lại diễn ra theo chiều hướng khác. Giá lúa gạo tại Đồng bằng sông Cửu Long, vùng cung cấp phần lớn lượng gạo hàng hóa cho cả nước vẫn giữ sự ổn định, không xuất hiện xu hướng tăng đột biến, cũng không xảy ra tình trạng gom hàng, đẩy giá.
Theo các phân tích chuyên môn, nguyên nhân cốt lõi nằm ở sự phân bố vùng sản xuất và vai trò đặc biệt của Đồng bằng sông Cửu Long trong cơ cấu an ninh lương thực quốc gia. "Miền Trung chịu thiệt hại lớn vì thiên tai, nhưng không phải là vùng sản xuất lúa hàng hóa trọng điểm. Trong khi đó, Đồng bằng sông Cửu Long với sản lượng lúa gạo dồi dào, nguồn hàng hóa ổn định đã đóng vai trò "bù đắp" cho những thiếu hụt cục bộ, giữ cho cán cân cung - cầu không bị sai lệch", ông Trần Thanh Hiệp (Phó Giám đốc Sở Tài nguyên & Môi trường An Giang) khẳng định.
Nói cách khác, chính việc "vựa lúa quốc gia" không bị tác động trực tiếp bởi lũ lớn đã tạo nên một điểm tựa vững chắc cho thị trường lương thực, giúp giá cả không rơi vào vòng xoáy bất ổn. Ở tầng sâu hơn, sự ổn định này còn phản ánh năng lực điều hành vĩ mô của Nhà nước.
Mới đây, trước diễn biến mưa lũ phức tạp, Chính phủ đã quyết định hỗ trợ khẩn cấp 1.100 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương cho các tỉnh bị thiệt hại nặng như Khánh Hòa, Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Lắk để khắc phục hậu quả, ổn định đời sống và phục hồi sản xuất. Đồng thời, Nhà nước cũng xuất cấp 4.000 tấn gạo dự trữ quốc gia để hỗ trợ người dân vùng lũ trong tình huống cấp bách.
Những động thái kịp thời đó không chỉ mang ý nghĩa cứu trợ trước mắt, mà còn góp phần củng cố niềm tin của thị trường. Khi người dân thấy nguồn lương thực quốc gia được điều phối minh bạch, đúng lúc, đúng chỗ thì tâm lý hoang mang sẽ không lan rộng thành hành vi tích trữ, đầu cơ, vốn là nguyên nhân làm rối loạn giá cả do thiên tai.
Trong bức tranh chung ấy, Đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục thực hiện trọn vẹn sứ mệnh lịch sử của mình, giữ vai trò then chốt trong bảo đảm an ninh lương thực quốc gia. Sự vững vàng của vùng đất này không chỉ bù đắp phần thiếu hụt từ miền Trung, mà còn tạo nên thế cân bằng cần thiết cho nền kinh tế, góp phần giữ vững "phòng tuyến lương thực" của đất nước.
"Sức đề kháng" của thị trường
"Nhìn sâu vào cơ chế vận hành, sự bình ổn giá lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long không phải là điều ngẫu nhiên. Đó là kết quả của một hệ thống dự trữ, điều tiết cung cầu đã được xây dựng và vận hành trong nhiều năm qua", ông Lê Minh Hoan (nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhìn nhận.
Các chính sách mua tạm trữ, dự trữ quốc gia, hệ thống theo dõi thông tin thị trường và dự báo cung - cầu đã tạo nên "độ đàn hồi" cho thị trường. Khi thiên tai xảy ra ở một khu vực, hệ thống này cho phép Nhà nước can thiệp đúng mức, đúng lúc, kịp thời điểm nhằm hạn chế dao động cực đoan của giá cả.
Bên cạnh đó, hệ thống logistics và lưu thông hàng hóa từ Đồng bằng sông Cửu Long đi các vùng cũng đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Những ngày qua, dù nhu cầu tiêu thụ gạo tại nhiều nơi tăng theo tâm lý lo xa, nhưng chuỗi cung ứng vẫn duy trì thông suốt. Gạo từ miền Tây vẫn đều đặn theo các tuyến đường thủy và đường bộ ra miền Trung, miền Đông, kịp thời đáp ứng nhu cầu thị trường.
"Vì sao lúa gạo Đồng bằng sông Cửu Long vẫn giữ được nhịp bình ổn giữa lũ dữ miền Trung, đó là điều nhiều người quan tâm. Theo tôi, cốt lõi là hệ thống dự trữ lương thực quốc g ia v à đ ịa phương đã phát huy đúng vai trò, cùng với các chính sách điều tiết cung - cầu được triển khai kịp thời, trúng thời điểm. Chuỗi cung ứng và lưu thông hàng hóa duy trì thông suốt, nguồn cung lớn và ổn định từ vùng đã bù đắp hiệu quả những thiếu hụt cục bộ. Đặc biệt, thông tin điều hành minh bạch từ cơ quan quản lý đã giúp ổn định tâm lý thị trường", ông Phạm Thái Bình (Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An) chia sẻ.
"Một yếu tố khác không thể bỏ qua là tâm lý thị trường. Khi nguồn cung được bảo đảm, thông tin điều hành của Chính phủ rõ ràng và kịp thời, thì kỳ vọng của người dân được giữ ở trạng thái ổn định. Chính sự minh bạch trong thông tin về nguồn cung, dự báo và năng lực điều tiết đã giúp ngăn chặn hiện tượng "sốt giá do tâm lý”, vốn thường gây biến động mạnh hơn cả cú sốc vật lý từ thiên tai", bà Trương Thị Lệ Hằng (thương nhân xuất khẩu gạo tỉnh Đồng Tháp) phân tích.
Cũng theo bà Hằng, việc Chính phủ quyết định xuất cấp 4.000 tấn gạo dự trữ quốc gia là một minh chứng rõ nét. Điều đó cho thấy kho dự trữ quốc gia thực sự là một công cụ điều tiết hiệu quả, được kích hoạt đúng lúc, đúng chỗ để bảo đảm an sinh xã hội và giữ nhịp ổn định thị trường.
"Nhìn rộng hơn, sự bình ổn giá gạo lần này mang ý nghĩa vượt ra ngoài phạm vi kinh tế ngắn hạn. Nó khẳng định vai trò trụ cột an ninh lương thực của Đồng bằng sông Cửu Long trong bối cảnh biến đổi khí hậu và thiên tai ngày càng khốc liệt. Đồng thời, nó cũng cho thấy những nỗ lực phát triển nông nghiệp bền vững theo hướng "thuận thiên" ở miền Tây đang phát huy hiệu quả không chỉ trong sản xuất, mà cả trong ổn định xã hội và tâm lý quốc gia", ông Lê Minh Hoan phân tích thêm.
Tại các chợ ở Long Xuyên, Cần Thơ, Đồng Tháp, lượng người mua gạo tăng rõ rệt nhưng tiểu thương không tăng giá bán
Giữ giá để giữ nghĩa đồng bào
Từ những phân tích trên có thể thấy, ở tầm vĩ mô, Chính phủ đã chủ động điều hành, sử dụng đồng bộ các công cụ chính sách để thực hiện trách nhiệm lớn nhất của mình là bảo đảm an ninh lương thực và giữ ổn định thị trường trong bối cảnh thiên tai diễn biến phức tạp. Nhưng khi đi xuống tầng gần với đời sống thường nhật của người dân nhất, câu chuyện ấy lại hiện lên bằng những lát cắt rất đời, rất người và rất nhân văn.
Tại các chợ ở Long Xuyên, Cần Thơ, Đồng Tháp, lượng người mua gạo tăng rõ rệt. Người mua để dự trữ cho gia đình, gửi ra miền Trung cho bà con, bạn bè. Nhu cầu tăng lên là điều khó tránh. Nhưng giữa hoàn cảnh ấy, nhiều tiểu thương vẫn thống nhất với nhau một điều giản dị là không tăng giá. Chị Trần Thị Lan (tiểu thương bán gạo lâu năm ở chợ Long Xuyên) cho biết: "Những ngày qua, bà con mua gạo nhiều hơn, nhưng tụi tôi thống nhất với nhau không tăng giá. Miền Trung đang khổ quá rồi, mình ở đây còn đủ ăn, đủ bán thì phải cố giữ giá cho người ta đỡ lo".
Câu nói chân chất ấy nghe qua tưởng chừng rất bình thường, nhưng lại chứa đựng một giá trị rất lớn trong lúc này. Bởi phía sau những con số kinh tế và các quyết định điều hành vĩ mô, còn có một nền tảng bền sâu hơn, đó là đạo lý "tình dân tộc, nghĩa đồng bào" đã ăn sâu vào nếp nghĩ của người dân miền Tây nói riêng và người Việt Nam nói chung. Trong nghịch cảnh, người ta không chọn cách kiếm thêm lợi ích cho riêng mình, mà chọn đứng về phía nhau, không làm khó nhau.
Ở góc nhìn khác, sự bình ổn này còn bắt nguồn từ chính những người làm ruộng, những người trực tiếp làm ra hạt gạo. Ông Trần Văn Lắm (nông dân trồng lúa lâu năm ở Đồng Tháp) bộc bạch: "Làm nông, ai cũng mong giá lúa tăng để có thêm đồng lời. Nhưng gặp cơn lũ lịch sử ở miền Trung, tụi tôi không mong điều đó. Giá lúa có tăng, mình lời thêm chút nhưng ngoài kia bà con còn đang mất nhà, mất cửa thì lời thêm mấy đồng cũng chẳng còn ý nghĩa gì”.
Từ tiểu thương ngoài chợ đến người nông dân trên đồng ruộng, tất cả đều cùng chung một suy nghĩ rất mộc mạc, rằng mỗi ký gạo được giữ giá cũng là một phần sẻ chia, một cách gánh bớt khó khăn cho đồng bào vùng lũ. Chính sự đồng lòng ấy đã làm nên một nền tảng xã hội bền vững, nơi sự ổn định không chỉ đến từ thị trường hay mệnh lệnh hành chính, mà còn bắt nguồn từ ý thức cộng đồng và tinh thần tương thân tương ái.
Khi những hành vi nhỏ bé ấy cộng hưởng với những quyết sách lớn của Nhà nước, chúng tạo thành một dòng chảy chung. Một dòng chảy mà ở đó, từ tầng cao của chính sách cho đến quầy gạo bình dân ngoài chợ, tất cả đều cùng hướng về một mục tiêu là giữ thị trường lương thực ổn định, để không ai bị bỏ lại giữa lúc gian khó.
Đằng sau sự bình ổn của giá gạo là sự ổn định của lòng dân, trong đó vai trò điều hành kịp thời, nhất quán của Chính phủ giữ vai trò then chốt. Khi lòng dân không xao động, khi lòng tin được giữ vững thì đất nước vẫn có thể đứng vững, dẫu thiên tai có khốc liệt đến đâu. Và việc lúa gạo Đồng bằng sông Cửu Long vẫn giữ được nhịp bình ổn giữa lũ dữ miền Trung, vì vậy không chỉ là kết quả của thị trường, mà còn là một dấu ấn điều hành rất đáng ghi nhận của Chính phủ trong việc bảo vệ an ninh lương thực và sự ổn định xã hội.