Hàng loạt công ty liên quan
Trên cơ sở kết quả điều tra xác định, các pháp nhân liên quan trong vụ án gồm: Công ty Cổ phần Tập đoàn Thái Dương (Công ty Thái Dương), trụ sở tại số 33, phố Kim Mã, P.Kim Mã, Q.Ba Đình, TP.Hà Nội. Được thành lập theo Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp do Sở KH&ĐT TP.Hà Nội cấp lần đầu ngày 03/9/2002, thay đổi lần thứ 16 ngày 28/3/2023, vốn điều lệ 350 tỷ đồng, gồm 3 cổ đông: Đoàn Văn Huấn, Nguyễn Thị Thu Hằng (vợ Huấn) và Đoàn Anh Tuấn (anh trai Huấn).
Công ty này do Đoàn Văn Huấn làm Chủ tịch HĐQT, kiêm Tổng Giám đốc (người đại diện pháp luật). Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam (tiền thân là Công ty TNHH Phương Nam), trụ sở tại thôn Lão Cầu, xã Tiên Tân, TP.Phủ Lý, tỉnh Hà Nam. Thành lập lần đầu ngày 14/10/2007, thay đổi lần 9 ngày 25/7/2023, vốn điều lệ 50 tỷ đồng, gồm 6 cổ đông, trong đó Lưu Anh Tuấn làm Chủ tịch HĐQT nắm giữ 29,25% cổ phần; Lưu Hải Ngọc làm Giám đốc là người đại diện theo pháp luật. Nhưng thực tế Lưu Anh Tuấn là người trực tiếp điều hành mọi hoạt động của công ty.
Nguyễn Linh Ngọc
Đoàn Văn Huấn và Nguyễn Văn Chính
Công ty TNHH thương mại vận tải Hợp Thành Phát có trụ sở tại tổ 8, P.Yên Thịnh, TP.Yên Bái, tỉnh Yên Bái. Công ty này thành lập ngày 15/11/2013, thay đổi lần 2 ngày 25/6/2019. Chủ sở hữu và người đại diện pháp luật là Đặng Trần Chí (Chủ tịch, kiêm Giám đốc). Công ty TNHH Thương mại Sơn Anh Phú Thọ trụ sở tại số 467 đường Quang Trung, P.Dữu Lâu, TP.Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Công ty thành lập ngày 02/12/2019, chủ sở hữu và người đại diện theo pháp luật là Nguyễn Anh Sơn (Giám đốc).
Công ty TNHH Atexim có trụ sở tại đường Hùng Vương, khu 8, P.Hải Hòa, TP.Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, được thành lập ngày 12/3/2015, đăng ký thay đổi
lần thứ 1 ngày 27/9/2021; ông Đỗ Văn Thắng làm Giám đốc, người đại diện pháp luật, nhưng thực tế Đỗ Khánh Toàn (Phó Giám đốc) là người điều hành hoạt động của công ty. Và Công ty TNHH Dương Liễu Logistics trụ sở tại xóm Đồng Phú (xã Dương Liễu, H.Hoài Đức, TP.Hà Nội) thành lập ngày 12/4/2021, do Trần Đức làm Giám đốc, người đại diện pháp luật và điều hành hoạt động.
Cấp phép một đằng, làm một nẻo
Theo cáo trạng, từ năm 2013, Công ty Thái Dương được Bộ TN&MT cấp Giấy phép khai thác khoáng sản số 927/GP-BTNMT ngày 13/6/2013 cho phép khai thác đất hiếm bằng phương pháp lộ thiên tại khu vực xã Yên Phú (H.Văn Yên, tỉnh Yên Bái), thời gian khai thác từ ngày 13/6/2013 đến 13/7/2021. Đến ngày 06/8/2021, Bộ TN&MT tiếp tục cấp Giấy phép số 134/GP-BTNMT về việc gia hạn thời hạn khai thác cho Công ty Thái Dương đến ngày 13/7/2028.
Tuy nhiên, quy định của Luật Khoáng sản có từ năm 2010, hay Nghị định 158/2016/NĐ-CP và Giấy phép khai thác thì Công ty Thái Dương trước khi bắt đầu khai thác phải có trách nhiệm "nộp thiết kế mỏ được thẩm định, phê duyệt cho cơ quan quản lý nhà nước về khoáng sản theo quy định. Quá trình khai thác, Công ty Thái Dương phải thực hiện đầy đủ các quy định...". Thế nhưng sau khi được cấp Giấy phép khai thác, từ năm 2019 - 2023, Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty Thái Dương) đã chỉ đạo Nguyễn Văn Chính (Phó tổng giám đốc, Kế toán trưởng), Nguyễn Quang Mạnh (Giám đốc điều hành mỏ) và các nhân viên tại Công ty Thái Dương tiến hành khai thác quặng đất hiếm trái phép khi chưa đủ điều kiện.
Từ ngày 28/4/2020 đến 21/11/2022, mặc dù không được thuê, sử dụng đất nhưng Công ty Thái Dương vẫn tổ chức khai thác, vi phạm quy định của Luật Khoáng sản năm 2010; không thực hiện đầy đủ nội dung Báo cáo đánh giá tác động môi trường của Dự án theo Quyết định phê duyệt của Bộ TN&MT, vi phạm quy định tại Giấy phép. Theo Dự án khai thác đã được Bộ Công thương thẩm định năm 2013, Đoàn Văn Huấn sẽ hợp tác với đối tác Nhật Bản xây dựng nhà máy chế biến sâu đất hiếm.
Nhà máy chế biến đất hiếm của Công ty Thái Dương tại Yên Bái
Nhưng sau khi được cấp Giấy phép khai thác, Huấn đã không hợp tác với các công ty của Nhật Bản, mà hợp tác với Lưu Vũ (quốc tịch Trung Quốc) để xây dựng nhà máy thủy luyện, không bảo đảm điều kiện chế biến sâu nên chỉ sơ chế quặng đất hiếm tạo ra sản phẩm là tông oxit đất hiếm có độ sạch chỉ 18-20%, không thể chế biến, chiết tách, tinh chế để tạo ra sản phẩm là các oxit đất hiếm riêng rẽ có độ sạch 99,9% như điều kiện được nêu trong Giấy phép khai thác.
Chưa hết, Huấn còn vi phạm Phụ lục Giấy phép khai thác và Chỉ thị số 02/CT-TTg ngày 09/02/2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc chấn chỉnh công tác thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản; trong đó yêu cầu khai thác khoáng sản nhất thiết phải gắn với chế biến sâu. Tiêu thụ sản phẩm trái quy định, là bán tinh quặng đất hiếm hàm lượng TREO 18-20%. Các oxit đất hiếm riêng rẽ có độ sạch 99,9%, bán tinh quặng sắt cho doanh nghiệp thương mại không đúng đối tượng theo quy định phải là các cơ sở luyện gang thép trong nước. Từ năm 2019 đến 2023, Đoàn Văn Huấn đã chỉ đạo cấp dưới tổ chức khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú với tổng trị giá hơn 864 tỷ đồng.
Đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng liên quan đến hoạt động khai thác, kinh doanh, xuất khẩu và quản lý nhà nước về hoạt động khoáng sản. Các bị can phạm tội "vi phạm quy định về khai thác tài nguyên", gồm: Đoàn Văn Huấn với vai trò là Chủ tịch HĐQT, kiêm Tổng giám đốc Công ty Thái Dương đã tổ chức, chỉ đạo hoạt động khai thác quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú.
Còn Nguyễn Văn Chính (Phó Tổng Giám đốc, Kế toán trưởng) và Nguyễn Quang Mạnh (Giám đốc điều hành mỏ) đã thực hiện hành vi giúp sức cho Huấn trong việc chỉ đạo khai thác, quản lý theo dõi sản lượng khai thác, chế biến, tiêu thụ trái với Giấy phép và xây dựng Báo cáo kết quả hoạt động khai thác gian dối, gửi đến các cơ quan quản lý nhà nước.
Hành vi của Đoàn Văn Huấn, Nguyễn Văn Chính và Nguyễn Quang Mạnh đã phạm vào tội "vi phạm quy định về khai thác tài nguyên" quy định tại điểm b khoản 2 Điều 227 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 (phạt tiền từ 1,5 tỷ đồng đến 5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 2 năm đến 7 năm). Trong đó, Huấn thực hiện hành vi phạm tội với vai trò chính; Chính, Mạnh có vai trò đồng phạm.
Các bị can phạm tội "vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” tại Bộ TN&MT gồm: Nguyễn Linh Ngọc (nguyên Thứ trưởng), Nguyễn Văn Thuấn (nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất khoáng sản), Hoàng Văn Khoa (nguyên Vụ trưởng) và Lê Duy Phương (nguyên Chuyên viên Vụ Khoáng sản) là những cán bộ, lãnh đạo Bộ TN&MT được giao nhiệm vụ thực hiện công tác quản lý nhà nước trong việc thẩm định, cấp Giấy phép khai thác quặng đất hiếm.
Quá trình thực hiện nhiệm vụ, Ngọc, Thuấn, Khoa và Phương đã cố ý làm trái nguyên tắc, điều kiện cấp giấy phép khai thác quặng đất hiếm cho Công ty Thái Dương gây thất thoát cho Nhà nước tài nguyên khoáng sản trị giá hơn 736 tỷ đồng, vị phạm vào quy định tại khoản 3 Điều 219 Bộ luật hình sự (có khung hình phạt tù từ 10 năm đến 20 năm).
Tương tự, tại Sở TN&MT tỉnh Yên Bái, Hồ Đức Hợp (nguyên Giám đốc), Lê Công Tiền (nguyên Phó Giám đốc phụ trách lĩnh vực khoáng sản), Bùi Đoàn Như (nguyên Trưởng Phòng khoáng sản) là những người có trách nhiệm chính tại Sở TN&MT tỉnh Yên Bái trong việc quản lý hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Yên Bái; trong đó có nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về khoáng sản, xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý các vi phạm pháp luật về khoảng sản.
Mặc dù biết Công ty Thái Dương đã khai thác, chế biến, tiêu thụ trái quy định tại mỏ Yên Phú, nhưng các bị can đã không kiến nghị xử lý để kịp thời ngăn
chặn thiệt hại cho Nhà nước..., gây thất thoát khoáng sản của nhà nước có giá trị hơn 736 tỷ đồng. Hành vi của Hồ Đức Hợp, Lê Công Tiến và Bùi Đoàn Như đã phạm vào tội "vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” quy định tại khoản 3 Điều 219 Bộ luật Hình sự (có khung hình phạt lên đến 20 năm tù).
(Còn tiếp)