Xóa bỏ sự độc quyền của vàng miếng SJC
Ngày 26/8, Chính phủ ban hành Nghị định số 232/2025/NĐ-CP (Nghị định 232) sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định số 24/2012/NĐ-CP (Nghị định 24) ngày 03/4/2012 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Nghị định này có hiệu lực từ ngày 10/10/2025. Theo đó, bãi bỏ khoản 3 Điều 4 của Nghị định 24 xóa bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng.
Nghị định này cũng sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 3 của Nghị định số 24 về khái niệm vàng miếng: "Vàng miếng là sản phẩm vàng được dập thành miếng, có đóng chữ, số chỉ khối lượng, chất lượng, có ký mã hiệu của doanh nghiệp (DN) và ngân hàng thương mại (NHTM) được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cho phép sản xuất; vàng miếng do NHNN tổ chức sản xuất trong từng thời kỳ". Quy định này cho phép các NHTM được thực hiện hoạt động sản xuất vàng miếng, hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu vàng. Nghị định quy định, hoạt động sản xuất vàng miếng là hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được NHNN cấp phép.
Theo đó, DN được phép sản xuất vàng miếng phải có các điều kiện sau chủ yếu sau: Có giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng; có vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên. Các NHTM cũng được cấp phép sản xuất vàng miếng với các điều kiện chủ yếu sau: có giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng; có vốn điều lệ từ 50.000 tỷ đồng trở lên.
Nghị định còn bắt buộc DN, NHTM sản xuất vàng miếng có trách nhiệm công bố tiêu chuẩn áp dụng, khối lượng, hàm lượng của sản phẩm theo quy định của pháp luật và chịu trách nhiệm trước pháp luật về tiêu chuẩn khối lượng, hàm lượng sản phẩm đã sản xuất đúng với tiêu chuẩn khối lượng, hàm lượng đã công bố. Chịu hoàn toàn trách nhiệm về sản phẩm vàng miếng do mình sản xuất, bảo hành sản phẩm vàng miếng cho khách hàng theo quy định pháp luật; lưu trữ đầy đủ, chính xác dữ liệu vàng miếng được sản xuất.
Theo Bộ Tài chính, việc giảm thuế xuất khẩu đối với vàng trang sức, mỹ nghệ là cần thiết
Việc xóa bỏ độc quyền vàng SJC như vậy là chậm, quá chậm. Còn nhớ, tại cuộc họp Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia ngày 28/3/2024, chính NHNN đề xuất bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, thực hiện cấp phép sản xuất vàng miếng cho một số DN đủ điều kiện. Vậy mà phải mất hơn 1,5 năm qua mới thực hiện. Đó cũng là lý do dư luận nghi vấn sự thiếu minh bạch của thị trường vàng trong nhiều năm qua.
Ngày 28/5, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng. Tại buổi làm việc, Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương - khi đó là ông Trần Lưu Quang - khẳng định quan điểm của Nhà nước là quản lý thị trường vàng theo nguyên tắc của thị trường, có sự quản lý phù hợp của Nhà nước; bảo đảm sự minh bạch trên thị trường. Ông Trần Lưu Quang nhấn mạnh: Quan trọng nhất là xây dựng niềm tin của người dân vào hệ thống tài chính và chính sách của Nhà nước, góp phần đưa nguồn lực vàng vào phục vụ phát triển kinh tế.
Phát biểu kết luận, Tổng Bí thư Tô Lâm thẳng thắn nhìn nhận rằng, các cơ chế, chính sách quản lý, điều tiết thị trường vàng đã chậm được đổi mới, chưa theo kịp sự phát triển của thị trường và đòi hỏi của thực tiễn; chậm được đổi mới, thiếu những hình thức kinh doanh hiện đại, bắt kịp xu hướng của thế giới. Thị trường vàng được quản lý kém linh hoạt, không phù hợp với diễn biến cung cầu chung trên thị trường thế giới, gây hệ lụy cho nền kinh tế, nhất là tình trạng buôn lậu vàng, chảy máu ngoại tệ; tồn tại tình trạng độc quyền trên thị trường, không kích thích cạnh tranh và thúc đẩy hoạt động kinh doanh vàng lành mạnh; cơ chế, chính sách quản lý chưa tạo được động lực để huy động các nguồn lực nhàn rỗi trong dân cho phát triển kinh tế - xã hội, người dân đầu tư nhiều vào vàng; phương thức quản lý chủ yếu vẫn theo cách truyền thống,
Với những hạn chế đó, Tổng Bí thư yêu cầu chuyển mạnh từ tư duy hành chính sang tư duy thị trường có kỷ cương, từ "siết để kiểm soát" sang "mở để quản trị”; nhất định phải quán triệt, xóa bỏ tư duy "không quản được thì cấm"; đồng thời phải đưa thị trường vàng vận động phù hợp với các nguyên tắc của thị trường, có sự quản lý của Nhà nước.
Tổng Bí thư yêu cầu hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nhanh chóng sửa đổi Nghị định 24 theo hướng thị trường hóa có lộ trình và có kiểm soát chặt chẽ; tạo sự kết nối hiệu quả hơn giữa thị trường vàng trong nước và thị trường quốc tế.
Giá vàng "nhảy múa" kinh hoàng
Ngay sau Nghị định 232 ban hành, những tưởng thị trường vàng trong nước biến động giảm nhưng không. Lợi dụng độ trễ của Nghị định, thị trường vàng biến động rất khó lường. Trái với dự đoán, thay vì mang đi bán, nhiều người ùn ùn kéo nhau đi mua vàng khi giá lên đỉnh.
Tại Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn - SJC (Nguyễn Thị Minh Khai, TPHCM) khách hàng mua vàng tăng đột biến, dù giá vàng đến cuối ngày 27/8 mua vào lên 126 triệu đồng, bán ra 128 triệu đồng, và chỉ bán cho mỗi người 1 lượng vàng miếng, 1 chỉ vàng nhẫn; trong khi quầy bán không có người giao dịch! Giá thị trường tự do, vàng miếng SJC còn cao hơn nữa. Với giá này, vàng SJC chênh lệch so với thế giới hơn 21 triệu đồng/lượng.
Liên tục mấy ngày sau vàng SJC vẫn cứ tăng kỷ lục. Giá vàng SJC ngày 30/8 lập kỷ lục mới, vượt 130,6 triệu đồng/lượng. Trong khi giá vàng thế giới kết thúc tuần giao dịch ở mức 3.448,7USD/ounce, tăng 30,4USD/ounce (tương đương 971.000 đồng/lượng) so với phiên trước đó. Quy đổi theo tỉ giá niêm yết tại ngân hàng, giá vàng thế giới tương đương 110,2 triệu đồng/lượng. Như vậy, giá vàng trong nước chênh lệch so với thế giới là 20,4 triệu đồng/lượng.
Sáng 05/9, các thương hiệu tiếp tục tăng giá vàng miếng. Tại Công ty SJC, giá vàng mua - bán với giá 132,9 - 134,4 triệu đồng/lượng, tăng 500.000 đồng so với ngày 04/9, cao nhất từ trước đến nay, không biết đã là "kỷ lục của mọi kỷ lục" chưa? Với mức này, vàng trong nước cao hơn thế giới 20,9 triệu đồng.
Tính chung, giá vàng miếng SJC tăng 13 triệu đồng/lượng trong vòng 1 tháng qua, từ 121,4 triệu đồng/lượng lên mức 134,4 triệu đồng/lượng và đà tăng dự báo đến trước ngày 10/10 có thể vẫn chưa dừng lại, trong khi giá vàng thế giới được Kitco News (trang tin tức chuyên cung cấp thông tin về thị trường kim loại quý của Công ty Kitco - nhà bán lẻ vàng, kim loại quý trực tuyến lớn nhất, uy tín thế giới của Canada) dự báo có thể tiếp tục tăng, đạt 4.000USD/ounce trong năm 2026.
Giá vàng có thể ổn định khi SJC không còn độc quyền? Câu hỏi này rất khó trả lời, dù đến ngày 10/10/2025 Nghị định 232 mới có hiệu lực. Vì sao? Trước hết, NHNN phải cấp giấp phép cho các ngân hàng, DN đủ điều kiện xuất nhập khẩu, sản xuất vàng miếng kịp thời. Nhưng thời gian chỉ còn hơn 1 tháng nữa, liệu có thực hiện được yêu cầu này? Nếu đến 10/10 vẫn chưa có đơn vị nào được xuất nhập khẩu, sản xuất vàng miếng, giá vàng vẫn "nhảy múa", đặc biệt chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới vẫn còn cao. Đó cũng có thể là lý do ở thời điểm hiện nay vàng miếng SJC vẫn hấp dẫn khách hàng.
Bỏ độc quyền vàng miếng vẫn chưa đủ
Bỏ độc quyền với vàng miếng SJC vẫn chưa đủ để ổn định giá vàng trong nước, liên thông với giá vàng thế giới. Điều này cũng dễ hiểu.
Cũng trong cuộc họp nói trên, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu cần tập trung nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để đề xuất việc triển khai thành lập Sở giao dịch vàng quốc gia; hoặc cho phép đưa vàng vào giao dịch trên Sở giao dịch hàng hóa; hoặc lập sàn giao dịch vàng trong Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Cấp phép cho nhiều DN đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng nhằm tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, từ đó giúp đa dạng hóa nguồn cung và ổn định giá cả. Ngoài ra, cần mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng, góp phần giảm chệnh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới, đồng thời hạn chế tình trạng buôn lậu vàng qua biên giới.
Đặc biệt, Tổng Bí thư đề nghị nghiên cứu, áp dụng thuế đối với giao dịch mua bán vàng để nâng cao tính minh bạch thị trường, tiến tới xóa bỏ thuế xuất khẩu đối với vàng trang sức mỹ nghệ để khuyến khích phát triển sản xuất và xuất khẩu vàng trang sức của Việt Nam.
Chỉ đạo của Tổng Bí thư rất chính xác, khi mà các cơ chế, chính sách quản lý, điều tiết thị trường vàng ở nước ta chậm được đổi mới, chưa theo kịp sự phát triển của thị trường vàng thế giới. Hiện nay, NHNN chỉ mới bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng mà chưa có động thái nào về việc thành lập sàn giao dịch vàng, nên việc liên thông với giá vàng thế giới không thể, rất khó xóa bỏ chênh lệch giá vàng trong nước với thế giới.
Việc xuất nhập khẩu vàng cũng vậy, cần đổi mới cơ chế để các DN xuất khẩu vàng trang sức làm ăn hiệu quả. Được biết, Bộ Tài chính cũng đang soạn dự thảo giảm thuế xuất khẩu vàng trang sức, mỹ nghệ dự kiến từ 1% xuống 0% đối với 4 mã hàng. Điều này rất quan trọng để tận dụng tay nghề kim hoàng của thợ Việt Nam, đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu vàng bạc trang sức, vàng mỹ nghệ, không ảnh hưởng đến việc "chảy máu" ngoại tệ, mà còn thu được nhiều ngoại tệ.
Nhiều năm qua, nguồn nguyên liệu vàng trong nước trong tình trạng rất khan hiếm, nhưng năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng vàng trang sức, các sản phẩm khác bằng vàng bạc, đồ kỹ nghệ vàng bạc vẫn đạt 332,2 triệu USD. Cho thấy tiềm năng của ngành kinh tế này rất lớn, hoàn toàn có thể đạt tỷ USD nếu có chính sách thuế phù hợp.
Do vậy, trách nhiệm của NHNN hiện nay là phải ổn định thị trường vàng trong nước bằng các biện pháp nghiệp vụ mua bán vàng phù hợp với xu hướng thế giới, hiện đại và phải liên thông với giá vàng thế giới một cách có kiểm soát trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý hoạt động nhập khẩu, sản xuất vàng miếng.