Bán nhan nhản, loạn giá
Theo Nghị định số 67/2023/NĐ-CP ngày 06/9/2023 của Chính phủ, thì mức phí BHXM đối với loại xe có dung tích xi lanh dưới 50cc, xe máy điện có giá 55.000 đồng; xe có dung tích xi lanh từ 50cc trở lên có giá 60.000 đồng; xe mô tô ba bánh và các loại xe còn lại có giá 290.000 đồng. Nghị định của Chính phủ quy định là vậy, nhưng hiện BHXM được bán với giá cả "nhảy múa" lung tung.
Chạy dọc đường Quang Trung - đoạn từ ngã ba Quang Trung - Tân Sơn đến gần Chợ Hạnh Thông Tây (Q.Gò Vấp), người đi đường không khó để bắt gặp những điểm bán BH giá "mềm". Chỉ cần chiếc dù che mưa nắng, bộ bàn ghế, tấm bảng quảng cáo là nhiều người ung dung ngồi bán BH. Trên tấm biển quảng cáo, chữ "BHXM" và giá "10.000 đồng" được ghi to tướng; dòng chữ "BH 2 người ngồi trên xe" được ghi khá nhỏ. Nhìn thoáng qua, nhiều người dễ lầm tưởng BHXM chỉ có giá 10.000 đồng. Với kiểu ghi "treo đầu dê bán thịt chó”, nhiều người lầm tưởng BHXM có giá khá bèo nên dừng xe lại mua.
Nhiều người bán BHXM rẻ hơn giá niêm yết của Bộ Tài chính
Ghé vào một điểm bán BH trên con đường này, chúng tôi được một cô gái cầm xấp BH mời chào nhiệt tình. Cô cho biết: "BHXM loại 1 năm có giá 65.000 đồng, 2 năm là 120.000 đồng. Mua 2 năm được khuyến mại một bảo hiểm 10.000 đồng cho người ngồi sau xe". Cách đó hơn chục bước chân, một phụ nữ ngồi bên hông Công ty TNHH ôtô ISUZU Việt Nam dựng tấm biển quảng cáo bán khá nhiều loại BH. Người phụ nữ cho biết, BHXM có giá 70.000 đồng/xe/năm (cao hơn 5.000 đồng so với quy định của Bộ Tài chính - PV), BH tự nguyện thì 10.000 đồng cho 2 người ngồi trên xe. Bên cạnh bán BHXM, những người này còn bán BH cho xe ôtô và xe ba gác.
Sau Tết Nguyên đán, đường Lý Thái Tổ, Q10 có 3 - 4 người bán BHXM dạo. Để câu khách, nhiều người cũng có kiểu thiết kế biển quảng cáo theo kiểu "lập lờ đánh lận con đen" khiến người đi đường tưởng ở đây bán BHXM giá rẻ. Thấy xe chúng tôi tiến lại gần tấm quảng cáo, một nam thanh niên cầm xấp BH tiến lại tiếp thị: "Anh mua BH trách nhiệm dân sự loại màu vàng này, tụi em giảm giá từ 66.000 đồng xuống còn 60.000 đồng/xe/năm; mua 2 năm giảm giá còn 90.000 đồng/xe/năm; mua 3 năm còn 110.000 đồng/xe/năm. Đối với loại BH tự nguyện thì giảm từ 20.000 xuống còn 10.000 đồng/người/năm. Khi xảy ra sự cố, người ta sẽ đền cho mình 10 triệu đồng". Theo người thanh niên này, khách chỉ cần mua BH trách nhiệm dân sự là đủ, còn BH tự nguyện không mua cũng không sao.
Đường Ba Tháng Hai, Q10 cũng có khá nhiều người bán BHXM giá rẻ. Người mua chỉ cần cung cấp thông tin là có ngay một giấy BHXM mang đi. Thấy chúng tôi chạy xe chầm chậm, một nam thanh niên ngồi bán BHXM trước Spa Ngọc Dung trên đường Ba Tháng Hai cầm xấp BH trên tay vội bước đến chèo kéo: "BHXM giá 66.000 đồng/xe/năm. Loại này bắt buộc phải mua để khi Công an kiểm tra là có. BH tự nguyện thì 10.000 đồng/người/năm. Anh mua, em để rẻ cho 60.000 đồng cả người và xe". Chúng tôi từ chối không mua, nam thanh niên tiếp tục hạ giá xuống còn 50.000 đồng.
Trên Quốc lộ 1A, tại khu vực gần chân cầu vượt Tân Chánh Hiệp, Q12 có một điểm bán BHXM và BH cho 2 người ngồi trên xe với giá chỉ 99.000 đồng/3 năm. Ở khu vực gần Trạm thu phí An Sương - An Lạc (Q.Bình Tân) có tới 4 - 5 điểm bán BHXM với giá cả loạn xạ. Một phụ nữ bán nước giải khát kiêm bán BHXM gần trạm thu phí này cho biết, BHXM 1 năm có giá 70.000 đồng, 2 năm giảm còn 120.000 đồng. Cách đó hơn 100m, có một phụ nữ khác bán BH với giá rẻ hơn. "BH tự nguyện, giá 10.000 đồng, BHXM giá 50.000 đồng. Người phụ nữ nài nỉ: "Em bán cho người ta sáu chục, anh lấy, em bớt cho 10.000 đồng". Chúng tôi thắc mắc: "Vì sao nhiều nơi rẻ mà ở đây lại bán đắt?". Người phụ nữ bĩu môi: "Họ ghi tào lao để "câu khách" chứ mua xong có sử dụng được hay không thì... hên xui".
BHXM giá "bèo" bán nhan nhản trên vỉa hè
Nhộn nhịp nhất phải kể đến khu vực từ chân cầu vượt Bà Hom đến hầm chui Tân Tạo nằm trên Quốc lộ 1A (Q.Bình Tân). Một đoạn đường khoảng nửa cây số nhưng có tới gần chục điểm bán BHXM giá rẻ. Một phụ nữ bán kính xe, mắt kính, bóp da, dây nịch và BHXM cho biết, BHXM có giá chỉ 35.000 đồng/xe/năm, BH cho 2 người ngồi là 50.000 đồng/năm. Cũng với giá bán này, người đàn ông bán BHXM gần hầm chui Tân Tạo còn tặng thêm chiếc bọc đựng giấy BHXM, mua 2 năm giảm giá còn 70.000 đồng/xe.
Khảo sát trên một số tuyến đường như: Nguyễn Văn Linh (Q7), Võ Nguyên Giáp (TP.Thủ Đức), Phạm Văn Đồng (Q.Gò Vấp), Lê Đức Anh (Q.Tân Bình)..., chúng tôi thấy các điểm bán BHXM vỉa hè giá rẻ nhiều vô kể. Bên cạnh vỉa hè, BHXM cũng được bán rầm rộ trên mạng xã hội như: Facebok, Zalo, Shopee... với giá từ 20.000 - 50.000 đồng.
Mặc dù quảng cáo rành mạch về giá cả, lợi ích khi mua BH, nhưng khi chúng tôi hỏi về các khoản chi phí đền bù sau khi tai nạn xảy ra, hầu hết những người bán BHXM vỉa hè đều khá mù mờ. Có người trả lời qua loa: "Em chỉ bán lẻ ăn hoa hồng, có gì anh liên hệ với công ty để biết thêm".
Trần ai đi đòi quyền lợi
Theo thống kê, 6 tháng đầu năm 2024, cả nước có khoảng 6,5 triệu xe máy tham gia BH bắt buộc, chiếm khoảng 9% tổng số xe đang lưu hành. Doanh thu từ loại hình BH này trong thời gian trên đạt hơn 430 tỷ đồng, chi bồi thường 41,9 tỷ đồng và dự phòng bồi thường 35,86 tỷ đồng, chưa bao gồm các chi phí quản lý, hoa hồng.
Vừa qua, dư luận có nhiều ý kiến muốn bỏ BHXM bắt buộc, nhưng theo Bộ Tài Chính, tại Việt Nam, xe máy là phương tiện chủ yếu và chiếm tới 63,48% các vụ tai nạn giao thông. Do đó, nhằm giúp bảo vệ quyền lợi, giảm thiểu rủi ro cho người tham gia giao thông, Bộ Tài chính chưa muốn bỏ loại giấy tờ này. Mua BHXM hiện không khó, tuy nhiên khi xảy ra sự cố, việc đi đòi quyền lợi cho bản thân lại không hề đơn giản.
Anh Trần Thanh Q. (ngụ TP.Thủ Đức) cho biết, vừa rồi vợ anh bị tai nạn giao thông. Để có cơ sở bồi thường sau tai nạn, anh đã liên hệ với công ty BH làm hồ sơ, thủ tục bồi thường. Tuy nhiên, việc làm các thủ tục được thực hiện khá nhiêu khê, đòi hỏi đủ thứ giấy tờ liên quan. Hoàn tất xong hồ sơ, anh tưởng sẽ được công ty chi trả tiền bồi thường liền, nhưng sau đó phải chờ dài cổ để họ giám định, kết luận... quá rườm rà. Anh Q. ngao ngán: "Không biết bồi thường được bao nhiêu, nhưng chi phí bỏ ra và công sức đi lại có khi còn nhiều hơn tiền được công ty BH bồi thường".
E ngại tính hợp pháp của BHXM vỉa hè
Tương tự, anh Thắng (ngụ Q.Gò Vấp) kể, trong một lần đi làm về, không may xe của anh va chạm với một xe ba gác. Sau khi gặp tai nạn, anh gọi điện cho công ty BH để được hướng dẫn làm các thủ tục bồi thường. Thế nhưng sau nửa tháng tập hợp giấy tờ đầy đủ, anh mang đến công ty BH nộp thì họ nại đủ lý do để "hành" khách hàng. Mệt mỏi với những yêu cầu lằng nhằng từ phía công ty nên anh Thắng đành bỏ cuộc.
Theo anh Thắng, đa số người dân mua BHXM chủ yếu là để đối phó với lực lượng CSGT, không mấy ai hy vọng mình được công ty bồi thường khi có sự cố. Việc bán BHXM hiện nay đang tồn tại rất nhiều bất cập. Bên cạnh thủ tục bồi thường rườm rà thì giá cả của loại giấy tờ này được các công ty buôn bán mỗi nơi một kiểu, gây hoang mang cho người mua. Bên cạnh đó, không ít người dân nghi ngờ về tính hợp pháp của những tờ giấy BHXM vỉa hè. Khi xảy ra tai nạn, những mảnh giấy BH này liệu có đủ điều kiện để bồi thường?
Để lập lại trật tự trong việc kinh doanh BHXM, luật sư Lê Huy Hoàng - Đoàn Luật sư tỉnh Bình Dương cho biết, về mặt hành chính, các cơ quan chức năng như: Sở Tài chính, Cục Quản lý, Giám sát bảo hiểm cần tăng cường quản lý, giám sát hoạt động kinh doanh BHXM trên địa bàn. Xử lý nghiêm các đối tượng kinh doanh BHXM trái phép, không có giấy phép hoặc vi phạm các quy định về BH. Tăng cường cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chức năng, như: Công an, Thanh tra giao thông, để bảo đảm việc kinh doanh BHXM tuân thủ pháp luật.
Về phía các doanh nghiệp BH, cần đầu tư công nghệ để quản lý, giám sát và cung cấp dịch vụ BHXM hiệu quả hơn. Các doanh nghiệp BH cần cải thiện chất lượng dịch vụ, bảo đảm quyền lợi của khách hàng và tăng cường sự tin tưởng của công chúng. Ngoài ra, các cơ quan chức năng và doanh nghiệp BH cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục về tầm quan trọng của BHXM và cách thức kinh doanh BHXM hợp pháp; cung cấp thông tin minh bạch về các sản phẩm BH, phí BH và quyền lợi của khách hàng.
Nhằm nâng cao hiệu quả của BH trách nhiệm dân sự, được biết trong thời gian tới, Bộ Tài chính tiếp tục phối hợp với Hiệp hội BH Việt Nam, doanh nghiệp BH và các cơ quan liên quan triển khai nhiều hoạt động tuyên truyền, giúp người dân nắm vững các quy định của pháp luật và cách thức sử dụng dịch vụ BH một cách hiệu quả. Bộ sẽ kiểm tra chặt chẽ các công ty BH và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian giải quyết để người dân được nhận tiền bồi thường nhanh chóng hơn.