Sở hữu chéo "ai cũng thấy"
Trong phiên thảo luận toàn thể tại hội trường chiều nay, 10/6, Quốc hội đã cho ý kiến về Luật các tổ chức tín dụng (sửa đổi).
Nêu lại tình trạng sở hữu chéo, thao túng, lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng, Trung tướng Nguyễn Hải Trung, Giám đốc Công an TP. Hà Nội nhìn nhận, đây vẫn là vấn đề đáng lo ngại.
Ông Trung đặc biệt lưu ý về việc huy động vốn để cho vay giữa các doanh nghiệp thuộc hệ sinh thái của các tập đoàn kinh tế tư nhân.
Giám đốc Công an TP. Hà Nội Nguyễn Hải Trung nêu ý kiến
Nhận định dự thảo luật giảm điều chỉnh tỷ lệ sở hữu của các cá nhân, tổ chức mang tính đại chúng, các tổ chức tín dụng… giúp cơ cấu cổ đông ngân hàng thông thoáng, lành mạnh hơn, ông Trung nói, điều này tránh quyền tự quyết tập trung vào một ông bà chủ nào đó, hạn chế điều hành của tổ chức phục vụ cho các công ty sân sau và nhóm lợi ích mà tổn hại đến ngân hàng hoặc nhóm cổ đông nhỏ.
Tuy nhiên, Giám đốc Công an TP.Hà Nội chỉ ra, thực tế vẫn tồn tại cổ đông lớn đứng danh hoặc không đứng danh HĐQT để điều hành, nắm cổ phần chi phối và điều hành hoạt động ngân hàng.
“Các quy định trong dự thảo mới chỉ mang tính kỹ thuật” – ông Trung bình luận.
Do đó, ông đề nghị bổ sung 2 vấn đề, thứ nhất tăng cường vai trò của Ngân hàng Nhà nước để hạn chế hành vi lạm quyền của cổ đông lớn, quyền quản trị điều hành để thao túng hoạt động của các tổ chức tín dụng. Hai là thêm biện pháp, giải pháp kiểm soát việc lách luật sử dụng nhiều cá nhân khác đứng tên cổ phần nhóm cổ đông lớn để điều hành tổ chức tín dụng.
Đại biểu Trần Chí Cường (Đà Nẵng) tham gia thảo luận
Cùng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Trần Chí Cường (TP. Đà Nẵng) cho rằng, nhằm mục tiêu hạn chế vấn đề thao túng hoạt động ngân hàng, hạn chế tình trạng sở hữu chéo, dự thảo luật đã sửa đổi, bổ sung quy định về giới hạn góp vốn, mua cổ phần của tổ chức tín dụng.
So với luật hiện hành, dự thảo luật có điều chỉnh tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông là cá nhân, cổ đông là tổ chức, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó tương ứng từ không vượt quá 5%, 15%, 20% xuống còn 3%, 10% và 15%. Tuy nhiên, theo đại biểu Cường, trong trường hợp này, thực tế có thể phát sinh việc thuê, nhờ người khác đứng tên sở hữu cổ phần để gián tiếp gia tăng tỷ lệ sở hữu cổ phần nhằm chi phối, kiểm soát tại một số tổ chức tín dụng.
“Vấn đề này sẽ được giải quyết ra sao trong thực tiễn? Có giải quyết được tính căn cơ khi giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần?” – ông Cường nêu câu hỏi và đề nghị có đánh giá, làm rõ nguyên nhân sở hữu chéo xuất phát từ quy định của pháp luật hay do trong tổ chức thực thi.
“Việc sở hữu chéo ai cũng nhận ra được, ai cũng biết, nhưng để nêu tên và điểm danh, chỉ mặt, đặt tên ra thì rất khó” – đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) nêu quan điểm.
Theo ông An, “có một sự lòng vòng và rất lắt léo trong hệ thống tín dụng”. Do đó, để thiết kế được một chính sách cụ thể để chấm dứt tình trạng sở hữu chéo trong Luật Tổ chức tín dụng, đại biểu An nhìn nhận, những chủ trương, chính sách đang xây dựng chưa đủ mạnh.
Đại biểu Trịnh Xuân An
“Chúng ta chỉ chú trọng vào việc giảm tỷ lệ cổ phần và giảm phần cấp hạn mức tín dụng” – ông An phản ánh, nhưng những giải pháp này mang tính chất rất thụ động. Ông nhấn mạnh, việc chấm dứt được tình trạng sở hữu chéo rất quan trọng, liên quan đến việc công khai, minh bạch và việc xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân dính dáng vào tình trạng này.
“Chúng ta phải đặt lại mô hình của cơ quan giám sát và kiểm tra tài chính liên quan đến ngân hàng” – ông An gợi mở. Ông cho rằng, rất nhiều trường hợp vi phạm trong lĩnh vực ngân hàng liên quan đến cơ quan thanh tra, kiểm tra của ngân hàng, nhưng nội dung này trong Luật Tổ chức tín dụng mới thiết kế ở một điều.
“Tôi đề nghị phải có hẳn một chương quy định về nội dung này và cần phải có một cơ quan thanh tra, kiểm tra ngân hàng, kiểm tra hoạt động tín dụng mang tính độc lập” – ông An yêu cầu, đồng thời nhấn mạnh, phải có những thiết chế mạnh thì mới xử lý nghiêm được.
Tiếp thu vào cuối phiên thảo luận, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, dự thảo luật đã mở rộng phạm vi “người có liên quan” so với quy định tại Luật Doanh nghiệp.
Trước băn khoăn của đại biểu liệu quy định tại dự thảo có khắc phục triệt để được tình trạng sở hữu chéo, thao túng ngân hàng không, bà Hồng nói còn liên quan đến việc tổ chức thực hiện.
“Trên thực tế, đối với những quy định về sở hữu cổ đông, quy định về sở hữu chéo là ta không cho phép. Thực tiễn có thể các cổ đông nhờ những người có liên quan đứng tên mà đối với ngân hàng cũng không thể nắm được” – bà Hồng phân trần.
Do vậy, theo người đứng đầu Ngân hàng Nhà nước, quy định này chỉ là một trong cách để hạn chế, còn muốn giải quyết được triệt để thì đòi hỏi rất nhiều các công cụ và giải pháp từ nhiều cơ quan khác nhau.
Phải có nền tảng công nghệ nhận diện khách hàng để đảm bảo tính chính danh
Liên quan đến vấn đề cung cấp thông tin cho các cơ quan chuyên trách phòng chống tội phạm, dự thảo luật quy định cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cung cấp thông tin khách hàng.
Thống đốc Nguyễn Thị Hồng tiếp thu cuối phiên thảo luận
Nêu ý kiến về việc này, Giám đốc Công an TP. Hà Nội Nguyễn Hải Trung phản ánh, trong thực tiễn, tội phạm công nghệ cao, đánh bạc, rửa tiền trên không gian mạng rất phức tạp, gây hậu quả nghiêm trọng.
“Sau các vụ việc, lực lượng công an ngay lập tức truy xét dòng tiền, phong tỏa tài khoản. Nhưng với các quy định hiện hành thì không thể đáp ứng được việc phong tỏa kịp thời, các đối tượng ngay lập tức chuyển tiền đi rất nhanh nên tỷ lệ thu hồi được tiền rất ít” - ông Trung thông tin.
Vì thế, để nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm, theo ông Trung cần có giải pháp cho vấn đề này, có thể giao Chính phủ nghiên cứu quy định chi tiết nội dung này.
Về quy định tính chính danh khi mở tài khoản ngân hàng, ông Trung nêu, trong đấu tranh phòng chống tội phạm cao thời gian qua nổi bật lên các thủ đoạn sử dụng giấy tờ giả mở tài khoản, nhằm gây khó khăn, tránh né. Do vậy, cần luật hóa quy định tính chính danh khi mở tài khoản.
Đồng thời trong luật này cần có quy định cụ thể về các điều kiện bắt buộc các tổ chức tín dụng phải có nền tảng công nghệ, cơ sở vật chất trong nhận diện khách hàng để đảm bảo tính chính danh; yêu cầu tổ chức tín dụng có trách nhiệm rà soát, phát hiện và phối hợp với cơ quan công an các cơ quan có liên quan xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm về tài khoản không chính danh.