Mùa Trung thu năm nay, thị trường không chỉ ghi nhận sự cạnh tranh khốc liệt giữa các thương hiệu nội địa và quốc tế, mà còn đặt ra một thực tế đáng lo ngại: sự xuất hiện tràn lan của các loại bánh có nguồn gốc từ Trung Quốc, phần lớn là hàng nhập lậu, không rõ nguồn gốc, không qua kiểm định chất lượng. Thực trạng này khiến nhiều người tiêu dùng hoang mang và làm dấy lên lo ngại lớn về an toàn sức khỏe cộng đồng.
Thương hiệu lâu đời giữ vững uy tín
Trong bức tranh toàn cảnh, không thể phủ nhận rằng các thương hiệu bánh Trung thu Việt Nam lâu năm vẫn chiếm trọn niềm tin của đông đảo khách hàng. Các thương hiệu chuyên sản xuất bánh kẹo lớn như: Kinh Đô, Givral, Như Lan... đều tung ra thị trường những dòng sản phẩm cao cấp, được chăm chút cả về chất lượng lẫn mẫu mã.
Điểm nổi bật của những thương hiệu này là sự minh bạch. Bao bì sản phẩm ghi đầy đủ thông tin, gồm: thành phần, nơi sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng, hướng dẫn bảo quản. Các cơ sở đều đạt chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm, quy trình sản xuất hiện đại, bảo đảm kiểm soát vi sinh và chất lượng nguyên liệu.
Ghi nhận tại cửa hàng bánh trung thu Như Lan, một thương hiệu được nhiều khách hàng ưa thích hơn chục năm qua, chúng tôi nhận thấy đơn vị này đã chuẩn bị cho mùa Trung thu bằng việc cho ra đời nhiều sản phẩm truyền thống. Một điều đặc biệt ở bánh trung thu Như Lan chính là menu, bảng giá năm 2025 so với gần 5 năm trước không có sự thay đổi lớn về giá cả. Mỗi chiếc bánh Trung thu ở tiệm chủ yếu giao động từ 70.000 - 750.000 đồng tùy loại, tùy nhu cầu của khách.
Cửa hàng bánh Trung thu Như Lan, thương hiệu từ lâu được người dân TPHCM ưa thích
Nổi bật là các loại bánh Trung thu nhân sen - hạnh nhân, sen - trà xanh, dừa - sầu riêng, thập cẩm gà quay, thập cẩm gà quay - rong biển, vi cá thập cẩm - gà quay, hay phần bánh đặc biệt nhân yến sào - vi cá... Bên cạnh đó, cũng có phần bánh Trung thu đa dạng các loại nhân phục vụ người ăn chay, người ăn kiêng.
Ở phân khúc cao cấp, một số dòng bánh của các thương hiệu truyền thống như Kinh Đô, Bibica, Hỷ Lâm Môn... được quảng bá với giá từ 300.000 - 700.000 đồng/chiếc, hộp quà tặng có thể lên đến 1 - 2 triệu đồng. Thị trường nhập khẩu cũng chứng kiến sự cạnh tranh khốc liệt: nhiều thương hiệu lớn tung ra sản phẩm bánh cao cấp, sử dụng nguyên liệu đặc biệt như yến sào, đông trùng hạ thảo, hạt mắc ca, hạt óc chó, nhụy hoa nghệ tây... Mức giá giao động từ 500.000 đồng/hộp 4 bánh đến trên 1,5 triệu đồng/hộp.
Với nhiều thương hiệu lớn uy tín trên, người tiêu dùng sẽ có nhiều lựa chọn những thương hiệu mà mình yêu thích và sẵn sàng chi nhiều tiền hơn để mua bánh của thương hiệu quen thuộc, bởi họ tin rằng chất lượng và độ an toàn được đảm bảo. Đây cũng là xu hướng tiêu dùng ngày càng rõ rệt trong bối cảnh thực phẩm bẩn, hàng kém chất lượng xuất hiện tràn lan.
Trái ngược với hình ảnh uy tín trên, thị trường năm nay chứng kiến sự đổ bộ ồ ạt của các loại bánh Trung thu từ Trung Quốc. Không ít trường hợp, đây là hàng nhập lậu, được tuồn qua đường tiểu ngạch, bán lẻ tại các cửa hàng nhỏ, chợ tạm, thậm chí công khai trên mạng xã hội.
Ngày 12/9/2025, lực lượng quản lý thị trường Hà Nội phát hiện và tạm giữ hơn 1.100 chiếc bánh Trung thu có nhãn hiệu Trung Quốc nhưng hoàn toàn không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc. Nhiều loại bánh in chữ nước ngoài, không có nhãn phụ tiếng Việt, hạn sử dụng mập mờ. Tại TPHCM, các đội Quản lý thị trường cũng liên tục thu giữ bánh Trung thu nhập lậu, được rao bán với mức giá chỉ bằng một nửa, thậm chí một phần ba so với bánh chính hãng. Những loại bánh này thường được quảng cáo với nhiều hương vị lạ, mẫu mã bắt mắt, nhưng lại thiếu minh bạch về thành phần và quy trình sản xuất. Đặc biệt, mức giá siêu rẻ chính là "mồi nhử" khiến không ít người tiêu dùng cả tin mua về, tiềm ẩn nguy cơ lớn cho sức khỏe. Không chỉ hàng nhập lậu, bánh handmade hoặc bánh "nhà làm" cũng tràn ngập thị trường năm nay. Những loại bánh này thường được rao bán trên mạng xã hội, qua các hội nhóm, với lời quảng cáo "sạch - an toàn - nguyên liệu tự nhiên - không chất bảo quản".
Một chiếc bánh Trung thu được quảng cáo là hàng handmade
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, phần lớn bánh handmade này không hề qua kiểm định chất lượng. Người làm bánh có thể sử dụng nguyên liệu không rõ nguồn gốc, phụ gia giá rẻ, thậm chí không bảo đảm quy trình vệ sinh. Cách bảo quản không đúng chuẩn (nhiệt độ, độ ẩm) có thể khiến bánh nhanh hỏng, sinh nấm mốc, vi sinh vật gây bệnh. Người tiêu dùng vì tin vào những lời quảng cáo hoặc vì ham rẻ mà mua, vô tình đưa bản thân và gia đình vào nguy cơ đối diện với ngộ độc thực phẩm.
Rủi ro tiềm ẩn khi mua hàng trôi nổi
Điểm chung của bánh nhập lậu, bánh Trung Quốc không rõ nguồn gốc và bánh handmade là thiếu kiểm soát chất lượng, rủi ro vì thế hiện hữu. Nếu quy trình sản xuất không bảo đảm, bánh có thể chứa vi khuẩn, vi sinh vật gây ngộ độc thực phẩm, bệnh đường ruột, gây đau bụng, tiêu chảy, ngộ độc cấp tính. Nấm mốc và độc tố: Trong môi trường nóng ẩm, bánh dễ bị mốc, sinh ra độc tố aflatoxin - một chất có thể gây ung thư gan. Phụ gia, phẩm màu độc hại: Để tăng màu sắc và kéo dài hạn sử dụng, có thể dùng hóa chất, phẩm màu không nằm trong danh mục cho phép, hoặc vượt ngưỡng an toàn. Ảnh hưởng lâu dài: Sử dụng thường xuyên thực phẩm kém chất lượng gây tổn hại chức năng gan, thận, làm suy giảm miễn dịch, nguy cơ mắc bệnh mạn tính. Sức khỏe của người tiêu dùng rõ ràng bị đặt vào thế rủi ro nếu không có sự chọn lọc kỹ lưỡng trong mua bán và tiêu dùng.
Thị trường Trung thu năm 2025 cho thấy một số nguyên nhân then chốt là nhu cầu cao, sức mua lớn. Trung thu là mùa cao điểm, nhu cầu bánh tăng gấp nhiều lần ngày thường. Đây là cơ hội để hàng lậu, hàng kém chất lượng trà trộn. Giá thành chênh lệch: Bánh thương hiệu uy tín có giá từ 70.000 - 150.000 đồng/chiếc, trong khi bánh nhập lậu, bánh trôi nổi chỉ 15.000 - 30.000 đồng/chiếc. Khoảng cách giá lớn khiến nhiều người dễ bị thu hút. Kẽ hở quản lý, bánh handmade bán online, hàng lậu đi đường tiểu ngạch rất khó kiểm soát, trong khi chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe. Người tiêu dùng thiếu thông tin, không ít người mua bánh chỉ nhìn mẫu mã, giá cả, lời quảng cáo, mà bỏ qua yếu tố quan trọng nhất: nguồn gốc, nhãn mác, hạn sử dụng.
Nếu thực trạng trên không được ngăn chặn kịp thời, hậu quả sẽ rất nặng nề: Sức khỏe cộng đồng bị đe dọa bởi các ca ngộ độc thực phẩm, bệnh mạn tính từ phụ gia độc hại. Niềm tin vào hàng Việt suy giảm, người tiêu dùng nhầm lẫn giữa bánh chính hãng và bánh kém chất lượng, từ đó mất niềm tin vào thị trường chung. Thiệt hại kinh tế, doanh nghiệp chân chính mất thị phần, Nhà nước thất thu thuế từ hàng nhập lậu. Hình ảnh văn hóa bị ảnh hưởng, chiếc bánh Trung thu vốn là biểu tượng sum vầy, nay lại gắn liền với nỗi lo thực phẩm bẩn, gây méo mó giá trị truyền thống.
Lực lượng Quản lý thị trường kiểm tra kho hàng bánh kẹo
Nỗ lực kiểm soát của cơ quan chức năng
Để chấn chỉnh tình trạng này, các lực lượng chức năng đã đồng loạt vào cuộc. Trong đó, lực lượng Quản lý thị trường liên tục kiểm tra, phát hiện và tạm giữ bánh nhập lậu, tiêu hủy sản phẩm vi phạm. Sở Y tế, Ban Quản lý an toàn thực phẩm lấy mẫu kiểm nghiệm, cảnh báo người dân về sản phẩm nguy cơ. Chính quyền địa phương phát động chiến dịch tuyên truyền, khuyến khích người dân lựa chọn sản phẩm có thương hiệu, nguồn gốc rõ ràng. Tại Hà Nội, TPHCM và nhiều tỉnh thành, các đợt cao điểm kiểm tra đang diễn ra từ đầu tháng 9, nhằm kịp thời ngăn chặn tình trạng bánh không an toàn trước mùa Trung thu.
Để giải quyết tận gốc, cần sự đồng bộ từ nhiều phía, đặc biệt là phải siết chặt quản lý nhập khẩu, tăng cường kiểm tra cửa khẩu, ngăn chặn hàng lậu ngay từ biên giới. Yêu cầu minh bạch nhãn mác, tất cả bánh lưu hành phải có nhãn phụ tiếng Việt, thông tin đầy đủ về nguồn gốc, thành phần, hạn sử dụng. Cần xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, tăng mức xử phạt, công khai thông tin các vụ việc để răn đe. Kiểm soát bán hàng online, yêu cầu sàn thương mại điện tử, mạng xã hội gỡ bỏ sản phẩm không chứng minh được nguồn gốc.
Bên cạnh đó, cần hỗ trợ cơ sở sản xuất nhỏ, tạo điều kiện để các cơ sở bánh handmade đăng ký, kiểm định, hợp pháp hóa kinh doanh. Nâng cao nhận thức người tiêu dùng, truyền thông mạnh mẽ để người dân biết cách phân biệt bánh an toàn, từ chối bánh rẻ bất thường, không rõ nguồn gốc.
Trung thu không chỉ là Tết của thiếu nhi, mà còn là dịp để mỗi gia đình quây quần, chia sẻ niềm vui trong chiếc bánh thơm ngọt. Thế nhưng, nếu những chiếc bánh ấy mang trong mình mối nguy hại cho sức khỏe, thì ý nghĩa truyền thống sẽ bị phai nhạt. Thị trường bánh Trung thu 2025 đặt ra một thông điệp rõ ràng: không thể dễ dãi với thực phẩm kém chất lượng. Bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo vệ uy tín doanh nghiệp chân chính và giữ gìn giá trị văn hóa, đó là trách nhiệm của cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Chỉ khi mỗi người tiêu dùng tỉnh táo, mỗi doanh nghiệp trung thực, mỗi cơ quan chức năng quyết liệt, thì Trung thu mới thực sự trọn vẹn - trọn niềm vui, trọn hương vị, trọn an toàn.