Ngày 18/6, tại cuộc họp báo thông tin về tình hình đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy trong 6 tháng đầu năm 2024, Cục CSĐT tội phạm về ma tuý (C04), Bộ Công an đã phát cảnh báo về một loại ma túy cực độc có tên fentanyl dự đoán sẽ sớm xuất hiện trong khu vực và Việt Nam.
Thông tin tại họp báo, Trung tướng Nguyễn Văn Viện, Cục trưởng C04 cho biết, thị trường ma túy hiện nay đang ngày càng đa dạng, ngoài sản xuất ma túy tổng hợp dạng đá, ketamin, các đối tượng còn sản xuất các loại ma túy tổng hợp dạng fentanyl. Ma túy này gây nghiện mạnh gấp 50 lần heroin, 100 lần morphine và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Mỹ và một số nước, do dùng fentanyl quá liều.
“Trong chuyến công tác mới đây tại Mỹ, đoàn công tác của Bộ Công an đã được Lực lượng chống ma tuý Hoa Kỳ (DEA) trực tiếp cảnh báo về việc, chỉ riêng trong năm 2023 đã có hơn 100.000 người, chủ yếu là người trẻ, tử vong do sử dụng fentanyl quá liều. Đây là chất ma tuý mới mà mất 7 năm Hoa Kỳ mới tìm ra được”-Trung tướng Nguyễn Văn Viện thông tin.
Trung tướng Nguyễn Văn Viện, Cục trưởng C04 thông tin tại họp báo
Ngay sau chuyến công tác, Cục trưởng C04 đã báo cáo lãnh đạo Bộ Công an và triệu tập cuộc họp khẩn với Viện Khoa học hình sự ra thông báo với các địa phương, đề nghị tất cả các vụ đối tượng sốc chết do ma tuý thì phải giám định xem có fetanyl không và truy xuất nguồn gốc xem ma tuý đó từ đâu.
“Nếu ma tuý truyền thống thì chúng ta đã nhận diện được các tuyến vận chuyển, nắm rõ được từng loại ma tuý do từ đâu vào và vận chuyển đi đâu, tiêu thụ ở đâu. Chất này rất mới, lại cực độc, chúng ta đang tích cực phối hợp với các đơn vị chức năng để rà soát, ngăn chặn. Theo phía bạn nói, chỉ cần 0,2miligram, tức chỉ một chấm bằng đầu bút chì thôi, nếu chấm vào da và thẩm thấu vào tĩnh mạch đã có thể gây sốc và chết ngay sau đó. Hoa Kỳ đã cho chúng tôi xem 1 đoạn clip về một nhân viên DEA trực tiếp thu giữ ma tuý, do không đeo găng tay, chạm phải fentanyl đã lập tức sùi bọt mép, co giật và tử vong ngay sau đó. Bản thân các bác sỹ pháp y cũng rất lo ngại, nếu sơ suất cũng có thể nguy hiểm tính mạng” - Cục trưởng Cục CSĐT tội phạm về ma tuý cảnh báo tới người dân và lực lượng chức năng.
Theo Trung tướng Nguyễn Văn Viện, tại Mỹ, fentanyl được bán dưới dạng viên nén, dạng bột hoặc dung dịch với các tên quen thuộc như “sứ trắng”, “heroin tổng hợp”… Đôi khi chúng được bán lẻ dưới dạng bột hòa với cocain hoặc heroin hoặc dưới dạng tân dược chứa fentanyl giả, người sử dụng không có kinh nghiệm rất dễ tử vong vì họ không biết đang dùng loại gì và hàm lượng bao nhiêu.
Fentanyl được buôn lậu vào Mỹ phần lớn từ Mexico và các quốc gia Trung và Nam Mỹ. Việc sản xuất và vận chuyển fentanyl đang khiến tình hình an ninh từ các nước Trung – Nam Mỹ rất phức tạp, tội phạm tranh giành quyết liệt các tuyến đường vận chuyển tiền chất và đưa fentanyl đến Mỹ. Các tiền chất chính sử dụng để sản xuất các chất ma túy này như NPP (N-Phenethy-4-Piperidone), 4-ANPP (4-Anilino-N-Phenethylpiperidine)…, các dụng cụ sản xuất dễ kiếm, giá rẻ, quy trình sản xuất các loại ma túy này đơn giản không cần kỹ thuật cao.
Fentanyl là một chất thuộc nhóm thuốc giảm đau Opioid rất mạnh (gấp 100 lần morophine, 50 lần heroin)
Trong khu vực Đông Nam Á, fentanyl đã được phát hiện, thu giữ tại Myanmar, Lào, Thái Lan (mới đây Thái Lan đã thu giữ hơn 510 tấn Anilin, có thể sử dụng để sản xuất 85 tấn fentanyl).
Về mặt y tế, fentanyl là một chất thuộc nhóm thuốc giảm đau Opioid (nhóm các chất tự nhiên và tổng hợp có nguồn gốc từ thuốc phiện), đây là chất giảm đau rất mạnh (gấp 100 lần morophine, 50 lần heroin) được sử dụng có kiểm soát (kê theo đơn) trong điều trị bệnh ở nhiều nước bằng cách tiêm, bơm vào đường truyền dịch, xịt vào mũi, đặt vào miệng hoặc dán miếng dán lên da.
Tuy nhiên, fentanyl cũng được tổng hợp bất hợp pháp và được sử dụng như một loại ma túy, thường trộn lẫn với heroin, cocain hoặc ma túy tổng hợp để tăng độ ‘phê”. Fentanyl và các chất dẫn xuất của nó có độc tính rất mạnh nên hậu quả dẫn đến tử vong cho người sử dụng bất hợp pháp cao hơn nhiều so với heroin. Do đó, fentanyl và một số dẫn xuất của nó đã được đưa vào bảng I – Danh mục cần kiểm soát theo Công ước quốc tế 1961 của Liên hợp quốc.
Việt Nam đã đưa fentanyl vào Danh mục II (các chất ma túy được dùng hạn chế trong phân tích, kiểm nghiệm, nghiên cứu khoa học, điều tra tội phạm hoặc trong lĩnh vực y tế theo quy định của cơ quan có thẩm quyền) tại Nghị định số 57/2022/NĐ-CP ngày 25/8/2022 của Chính phủ. Các dẫn xuất của fentanyl như: Alfetanil, Remifentanil, Selfentanil, Acetylfentanyl, Butyrfentanyl, Furanylfentanyl… cũng được quy định trong danh mục các chất ma túy thuộc Nghị định số 57.
Hiện nay, Cơ quan kiểm soát ma túy Quốc tế (INCB) đã ghi nhận sự xuất hiện của hơn 150 chất có liên quan đến fentanyl nhưng không có ứng dụng về mặt y học. Cơ quan Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm (UNODOC) cũng ước tính các phòng thí nghiệm có thể đã tổng hợp ra hàng trăm chất tương tự fentanyl.
Việc sử dụng fentanyl và các chất dẫn xuất của nó không vì mục đích chữa bệnh có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng về mặt sức khỏe. Mức độ dung nạp và lệ thuộc đối với các chất này rất lớn và có thể đạt ngưỡng cao một cách nhanh chóng. Sử dụng fentanyl được điều chế bất hợp pháp còn nguy hiểm hơn rất nhiều vì những sản phẩm này không được kiểm định chất lượng, hàm lượng, có khi chỉ một hàm lượng cực nhỏ (02 miligam) đã có thể gây tử vong cho người sử dụng.
Trung tướng Nguyễn Văn Viện cho biết, hiện nay, qua công tác giám định chưa phát hiện fentanyl và các chất dẫn xuất của nó thu giữ tại Việt Nam. Tuy nhiên, trước xu thế mở rộng thị trường của các loại ma túy này từ Châu Mỹ sang khu vực Châu Đại dương và lan rộng sang Châu Á, việc xuất hiện loại ma túy này tại khu vực và Việt Nam là tất yếu.
Thêm vào đó, Trung Quốc là quốc gia có nguồn cung cấp hóa chất và tiền chất bị tội phạm lợi dụng để sản xuất fentanyl và các chất tương tự Fentanyl bất hợp pháp trên thế giới, bên cạnh Ấn Độ; vì vậy, dự đoán sẽ sớm xuất hiện chất ma túy nhóm Fentanyl trong khu vực và Việt Nam.
“Thời điểm hiện nay, khi xảy ra vụ tử vong do sử dụng ma tuý, bác sỹ pháp y phải giám định xem nguyên nhân tử vong là gì, nếu do fetanyl thì phải truy xuất nguồn gốc xem mua ở đâu, mua của ai, tìm bằng được nguồn gốc vì chất đó chắc chắn phải đưa từ nước ngoài về do chất này rất mới, chưa xuất hiện tại Việt Nam, nếu qua đường biển, hàng không hay đường bộ thì phải điều tra xem từ nước nào đưa đến, đối tượng ở đâu và chúng ta phải phối hợp với nước đó hoặc tổ chức quốc tế để truy đến cùng.
Ví dụ như vụ mới đây C04 thu giữ 303 kg cocain tại cảng Nam Đình Vũ thì chúng ta xác định nguồn gốc cocain chắc chắn là từ châu Âu. Các nước bạn rất muốn chúng ta chuyển mẫu tang vật để họ giám định xem loại cocain này được sản xuất từ tỉnh nào tại Columbia và họ có giải pháp triệt xoá”-Cục trưởng C04 nêu giải pháp trước mắt.
Để phòng tránh hiểm họa fentanyl, theo Cục trưởng Cục C04, trước hết tăng cường đẩy mạnh tuyên truyền cho toàn dân, nhất là thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên về tác hại của hiểm họa ma túy; chú trọng vào các loại ma túy mới; ma túy “núp bóng” dưới dạng thực phẩm, đồ uống, thuốc lá, thảo mộc (cỏ mỹ), “bóng cười”…; vận động quần chúng nhân dân phát hiện, thông báo, tố giác kịp thời cho lực lượng công an.
Lực lượng Công an sẽ phối hợp với các cơ quan chức năng như Hải quan, Quản lý thị trường, Công thương, Y tế, Nông nghiệp và phát triển nông thôn tăng cường công tác kiểm tra, phát hiện, xử lý các loại hàng hóa là thực phẩm, đồ uống, thuốc lá điếu, thuốc lá điện tử không rõ nguồn gốc được nhập vào Việt Nam và việc xuất nhập khẩu, lưu thông, kê đơn, sử dụng thuốc chứa fentanyl trong điều trị.
Trong quá trình đấu tranh với tội phạm ma túy và qua công tác giám định ma túy, lực lượng Công an chú ý chủ động phát hiện các chất ma túy mới, tiền chất mới xuất hiện ở địa phương, nhất là các chất hướng thần mới cực độc như fentanyl để kịp thời ngăn chặn, điều tra, xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật.