(CATP) Hiện nay, nền nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là biến đổi khí hậu và thiên tai. Tài nguyên đất canh tác giảm 0,2% mỗi năm, trong khi ô nhiễm nguồn nước làm ảnh hưởng đến sản xuất. Bên cạnh đó, nông nghiệp là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn, chiếm khoảng 30% tổng lượng CO2. Ngoài ra, dịch bệnh mới nổi như dịch tả lợn Châu Phi cũng như sự thay đổi nhu cầu của người tiêu dùng ngày càng cao về an toàn thực phẩm và môi trường cũng là một thách thức đáng quan ngại.
Tại diễn đàn do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tổ chức, PGS.TS Đào Thế Anh (Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Phát triển nông thôn Việt Nam) cho biết, hình thành mạng lưới nông nghiệp sinh thái tại Việt Nam là cần thiết để phát triển các mô hình nông nghiệp sinh thái, bao gồm nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu và nông - lâm kết hợp.
Theo PGS.TS.BS.Trương Tuyết Mai (Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng), dinh dưỡng vừa là kết quả đạt được của chuyển đổi nông nghiệp sinh thái vừa là yếu tố thúc đẩy của thực hành nông nghiệp sinh thái và có thể tạo ra sự chuyển đổi trong toàn bộ hệ thống lương thực, thực phẩm. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng, hơn 51% người dân thành thị Việt Nam chưa tiêu thụ đủ lượng rau quả, so sánh con số này với nông thôn là 60,2%. Ăn lành mạnh, sử dụng thực phẩm hữu cơ giúp bảo vệ đất đai và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Các phương pháp canh tác hữu cơ duy trì sự cân bằng sinh thái, tăng cường độ phì nhiêu của đất và giảm lượng khí CO2 phát thải vào không khí.
Sản phẩm nông nghiệp sinh thái hiện nay chưa có sự phân biệt rõ ràng so với sản phẩm thông thường
Tiến sĩ Nguyễn Quang Tân, đại diện Tổ chức Nông lâm kết hợp thế giới (ICRAF) tại Việt Nam chia sẻ về thách thức trong chuyển đổi sang nông nghiệp sinh thái ở Tây Bắc. Theo TS.Tân, trình độ của người dân trong áp dụng các kỹ thuật nông nghiệp sinh thái còn thấp. Mặt khác, thói quen canh tác lâu đời khiến họ ngần ngại thay đổi phương thức sản xuất. Ngoài ra, vốn đầu tư ban đầu cho nông nghiệp sinh thái đòi hỏi nguồn lực lớn. Thị trường cho sản phẩm nông nghiệp sinh thái hiện nay chưa có sự phân biệt rõ ràng so với sản phẩm thông thường, khiến cho việc tiêu thụ sản phẩm gặp khó khăn.
Tiến sĩ Cao Đức Phát - nguyên Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, Chủ tịch Hội đồng quản trị Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) nhấn mạnh, hiện nay IRRI đang tích cực nghiên cứu các giống lúa và phương pháp sản xuất theo hướng nông nghiệp sinh thái. Trong đó, xây dựng các gói kỹ thuật canh tác bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu, đồng thời đáp ứng yêu cầu về phát triển nông nghiệp sinh thái. "Viện IRRI phối hợp tích cực với các tổ chức quốc tế, đồng hành cùng Chính phủ để phát triển kế hoạch xây dựng nền nông nghiệp sinh thái cụ thể. Đồng thời tích cực triển khai để Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao hiệu quả và thành công, đánh dấu bước chuyển biến mạnh mẽ của nông nghiệp Việt Nam", TS. Cao Đức Phát khẳng định. Tại diễn đàn, đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) đã giới thiệu về công cụ đánh giá hiệu suất nông sinh thái (TAPE). TAPE được sử dụng để thiết lập đường cơ sở về tính bền vững của nông nghiệp cho thiết kế, giám sát và đánh giá dự án và để chẩn đoán, so sánh hiệu suất của các hệ thống nông nghiệp khác nhau theo thời gian, ở cấp độ trang trại và lãnh thổ. Do đó, hỗ trợ việc định hướng lại đầu tư công theo hướng nông nghiệp và hệ thống thực phẩm bền vững hơn.
Bà Lê Thị Hoài Thương (Trưởng phòng Đối ngoại cấp cao, Nestlé Việt Nam) chia sẻ về các mô hình tái sinh được xây dựng trên nguyên tắc và thực hành nông học: "Tại Việt Nam, nông nghiệp tái sinh được lồng ghép và thực hiện trong khuôn khổ chương trình NESCAFÉ Plan. Dự án này gắn kết chặt chẽ với nông dân khu vực Tây Nguyên, nâng cao chất lượng hạt cà phê, cải thiện phương pháp canh tác và tái canh cây cà phê già cỗi. Công ty duy trì các chương trình tập huấn cập nhật kiến thức mới nhất về phương pháp canh tác cà phê tiên tiến tại Việt Nam và trên thế giới, ưu tiên quản lý nông nghiệp tái sinh bằng các công cụ số như FARMS và Nhật ký nông hộ số nhằm cung cấp kiến thức về khởi nghiệp. Nhờ đó nông dân có thể chủ động trong quản lý kinh tế nông hộ trong khi Nestlé sẽ có số liệu nhanh chóng trong quản lý kinh tế vi mô”.