(CATP) Những ngày này, các tỉnh Tây Nguyên đang đối mặt với "cơn khát" nước trong mùa nắng nóng. Là nơi khắc nghiệt nhất, người dân 2 tỉnh Gia Lai, Kon Tum đang tìm đủ mọi cách từ nạo vét kênh, khoan giếng đến chắt chiu từng giọt nước chống hạn.
Giữa cái nắng gay gắt của tháng 3 Tây Nguyên, vợ chồng anh Y Brut (ngụ xã A Dơk, huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai) vẫn phải đội nắng bên thửa ruộng 1 sào đã trổ bông để cắt về cho bò ăn. Cả nhà chỉ có 1 sào lúa nhưng đã héo khô, chân ruộng cũng nứt toác. Mất trắng sào lúa duy nhất, anh Brut chưa biết lấy gì để duy trì cuộc sống trong thời gian tới.
"Bắt đầu từ cuối tháng 01, nước trên đồng bắt đầu cạn dần. Ngày nào hai vợ chồng cũng ra đồng chắt chiu từng giọt nước để cứu lúa và mong mưa xuống. Tuy nhiên, đến giai đoạn lúa trổ bông, nước cả cánh đồng khô cạn, vợ chồng mình đành nhìn lúa cháy khô. Đến thời điểm này, ruộng lúa chính thức mất trắng, giờ mình chỉ biết cắt về cho bò ăn", anh Brut quệt mồ hôi ướt đẫm khuôn mặt khắc khổ, rám nắng chia sẻ.
Cách đó không xa, ông Byin đang cắm cúi cắt đám lúa đang trổ đòng với mục đích tương tự, cho biết gia đình có 2 sào lúa đều bị khô cháy vì thiếu nước; người trong nhà phải thay nhau cắt về cho bò ăn, hiện đã cắt hết 1 sào, số còn lại sẽ cắt tiếp trong những ngày tới. Năm nay hạn đến sớm, cây lúa đang thời kỳ làm đòng thì thiếu nước, xung quanh không có hệ thống kênh mương thủy lợi, đành bỏ mặc cho nắng trời thiêu đốt.
Ruộng lúa nhà anh Y Brut đã chết khô do thiếu nước
Thống kê sơ bộ của UBND xã A Dơk, vụ Đông Xuân năm nay toàn xã gieo trồng 120 héc-ta lúa. Tuy nhiên đến nay, có khoảng 46 héc-ta của 267 hộ dân đang giai đoạn trổ bông bị thiếu nước, mất trắng, hiện người dân tranh thủ gặt về làm thức ăn cho gia súc.
Bà Nguyễn Thị Tuyết Nhung - Chủ tịch UBND xã A Dơk - cho biết, năm nay các đồng lúa của xã bị hạn nặng nhất so với nhiều năm trở lại đây, nguyên nhân là do nơi này không có ao, hồ dự trữ nước, cây trồng hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn nước tự nhiên; trong khi thời tiết năm nay lại diễn biến bất thường, lạnh kéo dài, gió thổi mạnh làm nước bốc hơi nhanh, sau đó nắng nóng và không có mưa khiến đất đai khô cạn. Ngay cả hệ thống kênh mương thủy lợi đi qua cánh đồng cũng không còn giọt nước nào khiến người trồng lúa lâm vào tình thế khó khăn.
Tình trạng khô hạn, thiếu nước tưới cũng diễn ra ở tỉnh Kon Tum. Theo Chi cục Thủy lợi và Tài nguyên nước Kon Tum, Hồ chứa Tân Điền và Cà Tiên không bảo đảm cấp nước đến cuối vụ nên gần 180 héc-ta lúa của khu vực tưới 2 hồ này đang thiếu hụt nguồn nước. Dự báo có khoảng 1.827 héc-ta cây trồng trên địa bàn thiếu nước tưới, nếu hạn hán tiếp tục kéo dài đến tháng 5/2025.
Tại huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum, Hồ Thủy lợi Tà Kang là nơi cung cấp nguồn nước tưới hàng trăm héc-ta cây trồng trong vùng. Từ đầu tháng 3/2025 đến nay, nắng hạn gay gắt, lòng hồ trơ đáy, nứt nẻ. Hiện người dân đang thay nhau khoét những hố sâu để lấy nước tưới cho cây trồng. Thời gian tới, nắng hạn còn tiếp diễn, hàng chục héc-ta cà phê và cây trồng khác trên địa bàn huyện có nguy cơ chết khô do thiếu nước tưới.
Tương tự, tại Trạm bơm Tà Rộp (xã Đăk Năng, TP.Kon Tum) đặt trên sông Đăk Bla, mực nước xuống thấp khiến 2 máy bơm không thể hoạt động. Ông A Thoan - phụ trách trạm bơm - cho biết, khoảng hơn 1 tuần nay mực nước trên sông rút xuống quá thấp khiến máy bơm không thể hút nước lên được. Chính vì vậy, hàng chục héc-ta lúa của người dân đang bị thiếu nước, nhiều chân ruộng nứt nẻ. Giải pháp trước mắt là đưa máy bơm ra giữa dòng sông để hút nước về, nhưng cần thời gian và kinh phí để thực hiện.
Mới đây, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Kon Tum cũng đề nghị UBND các huyện, TP.Kon Tum cùng các đơn vị chức năng chủ động điều tiết nước hợp lý; bên cạnh đó tổ chức nạo vét, khơi thông dòng chảy bảo đảm thuận lợi cho việc lấy nước phục vụ sản xuất... Trường hợp xảy ra khô hạn, cần tận dụng tối đa nguồn nước của các khe suối, ao, hồ, chọn nơi đặt máy bơm để tưới bổ sung cho những khu vực có thể chống hạn; hoặc dùng các biện pháp đắp đập tạm ngăn suối, sử dụng máy bơm bơm nước để tưới.