Công trường vàng tặc trong rừng
Nhận được phản ánh của người dân địa phương về các lò khai thác vàng trái phép tại xã Vĩnh Ô (huyện Vĩnh Linh) gây ô nhiễm môi trường, bất ổn an ninh, tác động xấu đến rừng tự nhiên, PV quyết định xâm nhập vào các “lò” vàng này.
Sáng 12-8, PV từ trung tâm xã Vĩnh Ô đi hơn một giờ theo đường đồi núi, khe suối mới đến đầu bản 4. Qua suối Khe Lời lởm chởm đá là đường Xa Lời xuyên vào rừng tự nhiên thuộc quản lý của Ban quản lý (BQL) rừng phòng hộ lưu vực sông Bến Hải và UBND xã Vĩnh Ô.
Như đã nói ở loạt bài về phá rừng tự nhiên có chức năng phòng hộ, con đường Xa Lời vốn do người dân và lâm trường Bến Hải mở để khai thác rừng trồng và sau này được “lâm tặc” mở rộng thêm để khai thác gỗ trái phép, phá rừng.
Thêm gần 1 giờ nữa mới đi được khoảng 6km, chúng tôi đến được ngã 3 đường Xa Lời tại tọa độ: XY 0689084-1869439. Lối mòn theo hướng Tây Bắc ở vị trí 332 độ chỉ dẫn đến các quả đồi có khai thác vàng.
Khu vực đào đãi vàng tại xã Vĩnh Ô - Ảnh: Hoàng Quân
Đi thêm vài chục mét nữa là thấy 2 xe máy giấu bên bụi cây rừng và các thùng phi (đựng xăng dầu) đã cạn khô nằm chắn lối. Nhọc nhằn xuống con dốc, chúng tôi đến suối Xa Lời. Vừa qua suối, nghe tiếng tút tút với dấu hiệu như bom sắp nổ nên chúng tôi hoảng hồn.
Hồ Văn H. (27 tuổi) và Hồ Văn N. (52 tuổi) những người dân bản địa dẫn đường cho biết có thể người làm vàng gắn thiết bị gì đó để cảnh báo nếu như có người khác vào. Lục tìm một lúc không thấy thiết bị, máy móc gì nên chúng tôi yên tâm đi tiếp.
Dòng khe nhỏ có nước chảy từ trên đồi xuống dưới ngả màu vàng đục do việc đãi vàng. Đi bộ hơn 1km đường rừng núi nữa là các lán trại, máy móc, trang thiết bị, hầm hố… khai thác vàng. Lán nằm chênh vênh trên sườn đồi. Ba người đàn ông để trần hì hục sửa máy nổ phát điện. Họ nói, đang khai thác thì máy bị hư nên phải dừng lại. Nhiều người khác thì núp vào rừng, nằm trên võng nghỉ trưa. Ông Tống Văn Hải – người xưng chủ ở đây nói mình và các anh em quê ở Thái Nguyên, vào khai thác vàng từ năm ngoái. Ông Hải trình bày: “Làm mãi mà có thấy lời đâu. Mỗi ngày cả chục người chỉ thu được vài phân vàng, có ngày không có”. Ông Hải cho biết đã đầu tư rất nhiều tiền để mua trang thiết bị, máy móc, thuê nhân công, “lo lót” các lực lượng chức năng...
Người làm vàng bám rừng trong điều kiện quá khổ sở: ăn uống thiếu thốn, rừng núi hiểm trở, nguy hiểm và đặc biệt là sống chui sống lủi, dễ bị truy đuổi, bị xử lý vi phạm bất cứ lúc nào. PV hỏi: “Lỗ mãi sao mọi người vẫn bám rừng làm lâu dài”? Ông Hải nó: “Trót đầu tư nhiều vào đây thì phải gắng làm tiếp, biết đâu có được nhiều vàng bù lỗ lại”…
Ông H – chủ một điểm khai thác vàng- Ảnh: Hoàng Quân
Xung quanh các lán trại là chi chít các đường hầm dẫn vào các quả đồi. PV đi vào hai đường hầm, mỗi hầm dài khoảng 50m. Cứ vài mét lại có các các cửa hầm dẫn vào các lối hầm khác hoặc sâu hun hút dưới đất. Hầm được gia cố rất tạm bợ bằng đất đá, ván, cây rừng. Trong hầm được trang bị hệ thống điện, nước đầy đủ. Chúng tôi lạnh toát người và cảm thấy ngột ngạt, khó thở khi ở trong các hầm này. Vậy mà họ hầu như ngày nào cũng chui vào hầm đào bới, đưa đất đá ra ngoài đãi vàng.
Ông Hải nói mỏ vàng này vốn là của vợ mình tên Lan (Lan “vàng”, trú Bãi Hà, xã Vĩnh Hà, huyện Vĩnh Linh). Bà Lan nổi tiếng ở Vĩnh Linh về việc khai thác vàng. “Trước đây mỏ làm quy mô lắm nhưng bị chính quyền, các lực lượng chức năng truy quét nên phải bỏ chạy lánh nạn và mới làm lại vào năm ngoái”, ông Hải cho biết.
Chúng tôi tiếp tục đi sang quả đồi khác thì thấy điểm khai thác vàng với quy mô tương tự. 6 người đàn ông đang nằm nghỉ trưa hốt hoảng khi thấy khách lạ đến nhưng kịp trấn tĩnh khi khách lạ có ít người. Hoàng Văn Bảy (quê Thái Nguyên) được cho là quản lý ở đây đến trình bày khó khăn, khổ sở và mong chúng tôi thông cảm.
Nước đãi vàng màu đục chảy vào khe suối - Ảnh: Hoàng Quân
Anh Bảy nói biết là khai thác vàng trái phép nhưng vì miếng cơm manh áo, vì nghiệp theo vàng mà phải cực khổ vào đây. Cũng như ông Hải, Bảy nói anh em làm lỗ lắm. Lỗ mà máy móc thiết bị càng được gia cố và có thêm các cửa hầm mới dẫn vào các quả đồi, sâu trong lòng đất… Nước đãi vàng đục, đủ các loại tạp chất chảy thẳng xuống khe nước dẫn về các bản làng rồi hòa vào sông Bến Hải chảy về xuôi.
Những người dẫn đường nói chúng tôi liều quá, dám vào bãi vàng này trong khi người dân địa phương biết họ khai thác vàng nhiều năm nhưng chưa ai dám đến gần. PV liên lạc qua điện thoại thì bà Lan lúc đầu từ chối nhưng sau đó nhiệt tình mời về nhà mình uống nước, nói chuyện. Khi PV về đến thì người nhà cho biết bà Lan đã tức tốc chạy đến xã Vĩnh Ô – nơi có mỏ vàng trái phép.
Những người làm vàng tại mỏ do bà Lan “vàng” làm chủ - Ảnh: Hoàng Quân
“Đã quét sạch, không còn mỏ vàng trên địa bàn”
Đó là khẳng định của đại tá Lê Phương Nam – Trưởng Công an huyện Vĩnh Linh, mặc dù PV xin gặp để cung cấp thông tin, hình ảnh, video, địa điểm có khai thác vàng trái phép.
Chiều 12-8, PV liên hệ qua điện thoại và được đại tá Lê Phương Nam hẹn gặp ở cơ quan, cung cấp các hình ảnh, video chứng minh đơn vị đã triệt phá các mỏ vàng tại xã Vĩnh Ô. Nhưng khi PV đến nơi thì đại tá Nam nói bận họp và nói qua điện thoại: “Làm gì có điểm khai thác vàng nào nữa. Một tuần nay, Công an huyện đã tổ chức ra quân truy quét, đẩy đuổi hết các mỏ vàng (khoảng 5 mỏ vàng – PV) trên địa bàn xã Vĩnh Ô. Hiện tại không còn mỏ vàng nào nữa”.
Nghe PV trao đổi, ông Hồ Văn Sáu – Chủ tịch UBND xã Vĩnh Ô liền hốt hoảng bày tỏ sự bất ngờ vì trước đây xã đã 2 lần đẩy đuổi, truy quét điểm khai thác vàng nói trên. Ông Sáu hứa sẽ chỉ đạo cán bộ, lực lượng của xã tiến hành kiểm tra.
Máy, máng đãi vàng - Ảnh: Hoàng Quân
Ông Hồ Văn Đàn – Trưởng Công an xã Vĩnh Ô thừa nhận vị trí khai thác vàng nói trên có từ cuối những năm 90. “Trước đây nạn khai thác vàng ở khu vực trên rất phức tạp, nhức nhối. Chính quyền, các lực lượng chức năng cố gắng truy đuổi nhưng đến nay các đối tượng vẫn lén lút khai thác. Năm ngoái và đầu năm nay, xã có tổ chức truy quét nhưng đến nơi thì người bỏ chạy hết nên chỉ đập phá một số máy móc, trang thiết bị, không thể lấp được các đường hầm khai thác vàng. Có thể gần đây họ mở rộng khai thác từ các đường hầm vàng cũ”.
Ông Đàn khẳng định trên địa bàn không có đơn vị nào được cấp phép khai thác vàng. Và những người khai thác vàng không phải là người địa phương và không hề đăng ký sống, hoạt động trên địa bàn.
Đường vào những quả đồi có khai thác vàng trái phép - Ảnh: Hoàng Quân
Ông Nguyễn Ngọc Hùng – Giám đốc BQL rừng phòng hộ lưu vực sông Bến Hải bày tỏ thái độ cầu thị liền điện cho cán bộ, người ở cơ sở để xác minh. Ông Hùng cho biết: “Khu vực khai thác vàng nói trên vốn do bà Lan “vàng” khai thác từ nhiều năm trước và đã từng bị truy quét, đẩy đuổi.
Hôm qua tôi đi gần khu vực trên thấy nước khe Lời còn trong nên nghĩ họ không làm vì thời gian này, rất nhiều lực lượng chức năng vào rừng kiểm tra, truy quét lâm tặc nên họ sợ. Chúng tôi sẽ kiểm tra, xác minh xem khu vực trên thuộc loại rừng nào. Nếu là rừng tự nhiên thì trách nhiệm của chúng tôi còn rừng sản xuất đã giao cho dân thì trách nhiệm của chính quyền địa phương”.
Một trong số xe máy của những người làm vàng - Ảnh: Hoàng Quân