Đi bộ trên đường phố Hong Kong ai cũng có thể nhìn thấy các tòa nhà được bao quanh bởi giàn giáo tre - một vật liệu xây dựng được ca ngợi vì tính linh hoạt, chi phí thấp và tính bền vững.
Giàn giáo tre có niên đại ít nhất từ thời nhà Hán, khoảng 2.000 năm trước, và đã được sử dụng để xây dựng một số tòa nhà chọc trời cao nhất và mang tính biểu tượng nhất của thành phố này chẳng hạn như trụ sở ngân hàng HSBC.
Mặc dù xây dựng bằng giàn giáo bằng tre được xem là một truyền thống quý giá ở Hong Kong, nhưng gần đây truyền thống này đã gây nên những tranh cãi và bị giám sát chặt chẽ vì nó dễ cháy và dễ bị hư hỏng theo thời gian. Vụ cháy cụm chung cư vừa qua cho thấy lo lắng này là có cơ sở bất chấp Hong Kong là nơi có thành tích xuất sắc về an toàn xây dựng nhờ chất lượng xây dựng cao và việc thực thi nghiêm ngặt các quy định về an toàn xây dựng.
Nguyên nhân vụ cháy cụm chung cư tại quận Tai Po vẫn chưa được xác định, nhưng chính quyền đã bắt giữ ba người liên quan đến một công ty xây dựng với cáo buộc "thiếu trách nhiệm nghiêm trọng". Vào thời điểm xảy ra hỏa hoạn, khu phức hợp đang trong quá trình cải tạo và được bao bọc bằng giàn giáo tre và lưới an toàn.
"Tre chắc chắn là vật liệu dễ cháy. Mùa này ở Hong Kong rất khô, vì vậy khả năng bắt lửa của loại tre này là rất cao. Một khi bắt lửa, đám cháy sẽ lan rất nhanh" - Xinyan Huang, phó giáo sư tại Khoa Kỹ thuật Môi trường Xây dựng và Năng lượng thuộc Đại học Bách khoa Hong Kong nhận định.
Các cây tre cũng "được đặt theo chiều thẳng đứng, vì vậy ngọn lửa về cơ bản lan rộng mà không có bất kỳ sự cản trở nào" – ông nhận định thêm với CNN.
Các quan chức cho biết thêm rằng họ nghi ngờ các vật liệu xây dựng khác được tìm thấy tại các căn hộ - bao gồm lưới bảo vệ, vải bạt và tấm phủ nhựa - không đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn (cùng với giàn giáo tre dễ bắt lửa) có thể là nguyên nhân khiến đám cháy lan rộng.
Cảnh sát đã tìm thấy tên công ty xây dựng trên các tấm polystyrene dễ cháy mà lính cứu hỏa tìm thấy dùng để chặn một số cửa sổ tại khu chung cư. Giám đốc sở cứu hỏa cho biết sự xuất hiện của các tấm ván này là "bất thường".
Hiện các nhà chức trách đang điều tra xem liệu các tấm polystyrene và các vật liệu dễ cháy khác có phải là nguyên nhân gây ra vụ cháy hay không.
Giàn giáo tre bao phủ khu phức hợp chung cư xảy ra vụ hoả hoạn kinh hoàng hôm 26/11 ở Hong Kong - Ảnh: CNN
Trước khi xảy ra vụ cháy kinh hoàng hôm 26/11, năm nay cũng chứng kiến những cuộc thảo luận sôi nổi của dư luận về tương lai của giàn giáo tre. Cục Phát triển Hong Kong gần đây đã công bố rằng 50% các dự án xây dựng công cộng mới được xây dựng từ tháng 3 trở đi sẽ cần sử dụng giàn giáo kim loại để "bảo vệ người lao động tốt hơn" và phù hợp với các tiêu chuẩn xây dựng hiện đại ở "các thành phố tiên tiến" thay cho giàn giáo bằng tre.
Trước đó vào tháng 10, một tòa nhà khác được bao phủ bởi giàn giáo tre đã bốc cháy tại khu thương mại trung tâm của Hong Kong. Rất tiếc cơ quan chức năng khi đó cho biết họ không thấy bất kỳ mối nguy hiểm rõ ràng nào về kết cấu khi kiểm tra công trường, nhưng cho biết một cuộc điều tra đang được tiến hành để xác định xem tất cả các vật liệu xây dựng có đạt tiêu chuẩn hay không, theo đài truyền hình công cộng RTHK.
Hiện trường kinh hoàng vụ cháy cục chung cư khiến người chứng kiến ám ảnh
Một số nhà quan sát trên khắp thế giới đang tỏ ra vô cùng khó hiểu khi Hong Kong vốn là một trung tâm tài chính hào nhoáng - lại không loại bỏ tre sớm hơn trong việc thiết lập những giàn giáo trong xây dựng. Hashtag "Tại sao Hong Kong vẫn sử dụng giàn giáo tre?" đã trở thành xu hướng trên nền tảng mạng xã hội Trung Quốc Weibo vào ngày 27/11 khi nhiều người kêu gọi chính quyền thành phố noi gương chính quyền Trung Quốc đại lục – nơi đã cấm sử dụng giàn giáo tre vào năm 2022.
Tuy nhiên, động thái ngừng sử dụng giàn giáo tre đã vấp phải sự phản đối dữ dội từ người dân địa phương, nhiều người trong số họ cho rằng kỹ thuật này là một di sản văn hóa cần được duy trì.
Giàn giáo gần như xuất hiện khắp nơi trên đường phố, được xem là đặc trưng nổi bật cho việc xây dựng và tái thiết gần như liên tục đã định hình nên đặc điểm của Hong Kong trong nhiều thập kỷ.
Một số công nhân xây dựng và công đoàn cũng phản đối quan điểm cho rằng tre không an toàn, đồng thời chỉ ra các quy định an toàn nghiêm ngặt.
Tất cả các dự án có sự thiết đặt của các giàn giáo tre đều được pháp luật yêu cầu phải tuân theo các hướng dẫn của chính phủ, được cập nhật thường xuyên. Họ quy định cụ thể độ dày của tre, độ bền tối thiểu của các dải nylon dùng để buộc các giàn giáo lại với nhau, khoảng cách phù hợp giữa các cột và nhiều chi tiết khác.
Trong số các quy định này có yêu cầu tất cả lưới bảo vệ, màn che, bạt và tấm phủ dùng để che mặt tiền của các tòa nhà "phải có đặc tính chống cháy phù hợp theo tiêu chuẩn đã được công nhận" – theo luật của đặc khu này nêu rõ.
Đặc khu trưởng Hong Kong - John Lee, phát biểu tại một cuộc họp báo rằng một lực lượng đặc nhiệm sẽ điều tra "liệu các bức tường bên ngoài của tòa nhà có đáp ứng tiêu chuẩn chống cháy hay không".
"Nếu có bất kỳ hành vi sai trái nào, chúng tôi sẽ truy cứu trách nhiệm theo luật pháp và quy định" - ông nói thêm.
Công nhân treo mình trên các giàn giáo tre ở Hong Kong - Ảnh: CNN
Trong khi công tác điều tra đang tiếp tục được tiến hành, phó giáo sư Huang nhận định với CNN rằng nguyên nhân ban đầu không quan trọng bằng các yếu tố bên ngoài đã khiến một ngọn lửa nhỏ, riêng lẻ lan rộng khắp bảy tòa nhà và giết chết hàng chục người.
Ông nhận định: “Tôi nghĩ nguyên nhân vụ cháy không quá quan trọng vì tòa nhà được thiết kế để xử lý các sự cố cháy ngẫu nhiên – nhưng nó không được thiết kế để xử lý đám cháy lan ra bên ngoài tòa nhà nhanh như vậy và cuối cùng lan trở lại vào trong tòa nhà”.
Một số chuyên gia khác cũng bày tỏ quan điểm tương tự.
“Mặc dù việc xác định nguồn gây cháy sẽ là một phần quan trọng của cuộc điều tra vì lợi ích của công chúng, nhưng nó phần lớn không liên quan đến toàn bộ thảm họa này” - Anwar Orabi, giảng viên về kỹ thuật an toàn phòng cháy chữa cháy tại Đại học Queensland (Úc), người đã sống ở Hong Kong trong nhiều năm cho biết.
“Điều quan trọng nhất ở đây là đám cháy đã có thể lan rộng ra ngoài khu vực và tòa nhà nơi nó bắt đầu. Nhiều yếu tố có thể đã góp phần gây ra điều này, bao gồm cả giàn giáo, vốn có thể đã tạo ra một ‘đường cao tốc’ cho ngọn lửa di chuyển theo chiều dọc, và là nơi lý tưởng để ngọn lửa bén sang các công trình liền kề” – Orabi nhận định với CNN.
Giới chức Hong Kong (Trung Quốc) ngày 27/11 cho biết số người thiệt mạng trong vụ hỏa hoạn tồi tệ nhất tại thành phố trong nhiều thập kỷ đã tăng lên ít nhất 83 người, khi đám cháy gần như được dập tắt hoàn toàn và lực lượng cứu hộ tiếp tục tìm kiếm những người còn mất tích trong các tòa nhà cao tầng bị thiêu rụi.
Nhà chức trách cho hay đám cháy đã được khống chế trong phạm vi bốn căn hộ trong khu chung cư gần 2.000 căn, hơn 24 giờ sau khi bùng phát tại tổ hợp gồm 8 tòa nhà.
Ít nhất 76 người bị thương, trong đó có 11 lính cứu hỏa, theo người phát ngôn chính quyền.
Hàng chục người vẫn mất tích, dù con số chính thức chưa được cập nhật kể từ sáng 27/11.
(CAO) Sáng 27/11, Reuters dẫn thông tin từ Phó giám đốc Sở Cứu hỏa đặc khu Hong Kong (Trung Quốc) - Derek Armstrong Chan cho biết 40 người đã chết tại hiện trường và 4 người khác tử vong tại bệnh viện trong vụ cháy cụm chung cư ở Taipo. Trong khi đó 279 người vẫn còn mất tích.