Trung Quốc thúc đẩy xã hội tiêu dùng để tăng trưởng kinh tế

"Tôi thường tổ chức sinh nhật bằng một bữa ăn sang trọng, nhưng năm nay tôi đã bỏ qua điều đó", người phụ nữ 31 tuổi này cho biết. Cô làm việc cho một công ty du lịch trả lương cho cô ít hơn so với trước đại dịch Covid vì người dân Trung Quốc cắt giảm du lịch nước ngoài.

"Thói quen chi tiêu của gia đình chúng tôi đã thay đổi thành chỉ mua những gì cần thiết" - Wen, người hiện nấu ăn ở nhà thay vì ăn ngoài nói với Reuters.

Động thái lớn gần đây nhất của Trung Quốc nhằm thúc đẩy tiêu dùng hộ gia đình là chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, một phiên bản đổi tiền mặt lấy xe cũ nhưng dành cho xe điện, đồ gia dụng và đồ điện tử tiêu dùng đi kèm với các sự đánh đổi.

Mặc dù chương trình này khiến các hộ gia đình chi tiêu nhiều hơn trong thời gian ngắn, nhưng cuối cùng họ sẽ giảm được chi phí cho các hàng hóa và dịch vụ không được trợ cấp. Chương trình này cũng cắt giảm chi tiêu trong tương lai vì người tiêu dùng có thể không thay thế ô tô và đồ gia dụng trong nhiều năm.

"Điều này có thể gây hại theo quan điểm của chu kỳ năm đến sáu năm" - Xing Zhaopeng, chiến lược gia cấp cao về Trung Quốc của ANZ cho biết.

Những thiếu sót đó đang gia tăng áp lực buộc các nhà chức trách phải công bố các chính sách tập trung vào người tiêu dùng với tác động dài hạn hơn khi quốc hội Trung Quốc bắt đầu cuộc họp thường niên vào ngày 5/3.

Chính phủ Trung Quốc thúc đẩy xã hội tăng tiêu dùng - Ảnh: Reuters

Những động thái như vậy ngày càng quan trọng khi Bắc Kinh đang đấu tranh trong cuộc chiến thương mại gây tổn hại với Mỹ và cần người tiêu dùng Trung Quốc tăng cường mua các sản phẩm mà các đối tác ở các thị trường khác hiện đang mua ít hơn vì thuế quan tăng.

Trung Quốc dựa nhiều vào xuất khẩu để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế khoảng 5% vào năm ngoái, nhưng ngay cả trước khi có bất kỳ đợt tăng thuế nào, các nhà kinh tế đã nêu lên lo ngại rằng chiến lược này đã tạo ra công suất công nghiệp dư thừa và làm gia tăng áp lực giảm phát.

“Khi chúng ta đang bước vào một xã hội siêu già hóa và tỷ lệ sinh đang giảm, chúng ta sẽ cần sự hỗ trợ của robot trong việc cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế và chăm sóc người già cũng như trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Trung Quốc đang gặp vấn đề nghiêm trọng về năng suất quá mức" - Louis Kuijs, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực Châu Á của S&P Global nhận định.

"Trong nước, điều này đang gây áp lực lên giá cả và lợi nhuận. Ở bên ngoài, nó đang khuếch đại sự phản kháng đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc. Việc tăng mức tiêu thụ thực sự sẽ giúp ích" - vị chuyên gia này nói thêm.

Về mặt đó, Kuijs "rất muốn xem bất kỳ kế hoạch nào mà chính phủ có về việc tăng cường vai trò và chi tiêu cho y tế, giáo dục và an sinh xã hội" có thể xuất hiện tại cuộc họp của quốc hội Trung Quốc.

Mặc dù có ít thông tin về các chính sách mới mà Bắc Kinh sẽ công bố, nhưng cho đến nay các quan chức đã cam kết sẽ "mạnh mẽ" thúc đẩy mức tiêu thụ trong năm nay, bao gồm cả việc tăng thu nhập, lương hưu và trợ cấp y tế.

Tại phiên họp quốc hội năm ngoái, Trung Quốc đã tăng lương hưu tối thiểu thêm 20 nhân dân tệ (2,76 đô la) lên 123 nhân dân tệ mỗi tháng, mang lại lợi ích cho khoảng 170 triệu người, chủ yếu ở vùng nông thôn. Nhưng con số đó tương đương với nỗ lực hàng năm chưa đến 0,01% trong tổng sản phẩm quốc nội (GDP) 18,6 nghìn tỷ đô la của nước này.

Chi tiêu hộ gia đình của Trung Quốc chưa đến 40% sản lượng kinh tế hàng năm, thấp hơn khoảng 20 điểm phần trăm so với mức trung bình toàn cầu. Để so sánh, đầu tư cao hơn 20 điểm và thu hẹp khoảng cách đó là một nhiệm vụ to lớn.

Một phiên họp của quốc hội Trung Quốc - Ảnh: Reuters

Các nhà phân tích cho biết sẽ cần phải thay đổi hệ thống thuế để đảo ngược các động cơ lâu đời nhằm theo đuổi lợi nhuận vốn bằng cách đánh đổi thu nhập tăng và phân phối lại nguồn lực cho người tiêu dùng từ các khu vực kinh doanh và chính phủ.

Nó cũng đòi hỏi một mạng lưới an toàn mạnh hơn với lương hưu, chăm sóc sức khỏe và trợ cấp thất nghiệp cao hơn, giúp các hộ gia đình tự tin hơn khi chi tiêu.

Việc tiếp tục phá bỏ hệ thống hộ chiếu nội địa của Trung Quốc (hộ khẩu), vốn bị đổ lỗi cho bất bình đẳng nông thôn-thành thị nghiêm trọng, có thể giải phóng sức mua của những người lao động đã rời bỏ nông thôn để đến thành phố làm việc.

Nhưng tất cả những điều này làm dấy lên mối lo ngại về sự ổn định và tăng trưởng trong ngắn hạn bằng cách chuyển nguồn lực khỏi lĩnh vực xuất khẩu và khỏi là phát triển "lực lượng sản xuất mới" giúp Trung Quốc cạnh tranh trong cuộc đua công nghệ.

"Mặc dù Bắc Kinh thừa nhận tính cấp thiết của việc thúc đẩy tiêu dùng trong nước, nhưng phản ứng chính sách của họ cho đến nay vẫn chưa đáp ứng được các cải cách cơ cấu cần thiết để chuyển đổi mô hình kinh tế của Trung Quốc theo cách có ý nghĩa" - Camille Boullenois, phó giám đốc tại Rhodium Group cho hay.

Rhodium ước tính rằng chi phí tài trợ cho những thay đổi chính sách cơ cấu cần thiết để thúc đẩy tiêu dùng có thể lên tới khoảng 30% GDP của Trung Quốc.