(CAO) Cần phát huy vai trò của các cơ quan giám sát để kịp thời phát hiện dấu hiệu thao túng, vi phạm quy định an toàn vốn và tín dụng. Đồng thời, cảnh báo sớm và giám sát chặt chẽ không chỉ giúp tránh vỡ nợ ngân hàng, mà còn giữ được niềm tin với hệ thống tài chính quốc gia điều kiện tiên quyết để thị trường ngân hàng phát triển bền vững.
Bài học từ những lần cơ cấu thất bại
Ngày 11/4, Hội thảo “Tái cơ cấu ngân hàng: Làm sao đạt hiệu quả tối đa” do Báo Tiền Phong tổ chức tại TP.HCM đã thu hút sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng nhằm góp phần tìm ra giải pháp giúp tái cơ cấu các ngân hàng một cách hiệu quả và minh bạch.
Hội thảo “Tái cơ cấu ngân hàng: Làm sao đạt hiệu quả tối đa” do Báo Tiền Phong tổ chức
Nhìn lại lịc sử các đợt tái cơ cấu của ngành ngân hàng Việt Nam, TS Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện nghiên cứu và phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản toàn cầu cho biết năm 2011, Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) được phép thành lập trên cơ sở hợp nhất tự nguyện của Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB), Ngân hàng TMCP Đệ Nhất (Ficombank), Ngân hàng TMCP Việt Nam Tín Nghĩa (TinNghiaBank). Sau tái cơ cấu, 10 năm sau tổng tài sản SCB đạt 673.000 tỷ đồng, vốn điều lệ hơn 20.000 tỷ đồng tính đến 30/9/2021, với 239 điểm giao dịch, SCB có mạng lưới phủ rộng khắp 28 tỉnh/thành cùng đội ngũ nhân sự hơn 7.000 người.
“Sự tăng trưởng mạnh mẽ nhưng hoàn toàn bất ngờ khi các cơ quan điều tra phát hiện SCB đã trở thành một công cụ tài chính phục vụ bà Trương Mỹ Lan và Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, đưa đến một vụ án lớn chưa từng có trong lịch sử ngành tài chính Việt Nam. Việc tái cơ cấu 3 ngân hàng SCB, Ficombank và Tin Nghia Bank được xem là một thất bại lớn nhất trong lịch sử ngành NH cận đại”, TS. Nguyễn Trí Hiếu chia sẻ.
Tương tự, năm 2015 Ngân hàng Nhà nước (NHNN) mua lại bắt buộc toàn bộ cổ phần của 3 ngân hàng thương mại gồm OceanBank, Xây Dựng, GPBank. Sau đó Ngân hàng Đông Á cũng được NHNN mua lại và nằm trong diện "ngân hàng 0 đồng". Nhưng sau 10 năm (đến năm 2024), cả 4 ngân hàng vẫn làm ăn thua lỗ và không vực lại được.
Cuối năm 2024 và đầu 2025, NHNN đã thực hiện 4 quyết định "chuyển giao bắt buộc" đối với các ngân hàng từng được mua lại với giá 0 đồng: OceanBank, CB Bank, GPBank và Đông Á Bank. Các ngân hàng này được chuyển giao cho các ngân hàng lớn như MB, Vietcombank, VPBank và HDBank – chính thức đánh dấu vòng tái cơ cấu thứ hai cho các tổ chức tín dụng từng nằm trong diện kiểm soát đặc biệt.
Theo TS Nguyễn Xuân Thành - Giảng viên chính sách công, Đại học Fulbright Việt Nam cho rằng nguyên nhân chủ yếu khiến các ngân hàng rơi vào tình trạng yếu kém là do bị thao túng bởi nhóm cổ đông lớn với cấu trúc sở hữu chéo, dẫn đến cấp tín dụng tùy tiện cho các doanh nghiệp "sân sau" và hệ sinh thái không hiệu quả. Tình trạng này kéo dài trong nhiều năm, trong khi cơ quan thanh tra giám sát không phát hiện và can thiệp kịp thời.
Các chuyên gia chia sẻ tại buổi hội thảo
So sánh với kinh nghiệm quốc tế, TS Nguyễn Trí Hiếu cho biết Việc sáp nhập và tái cơ cấu các NH hoạt động tại Mỹ được thực hiện dưới sự quan sát và kiểm soát của các cơ quan quản lý liên bang và tiểu bang, trong đó bao gồm: FED (Cục dự trữ liên bang Mỹ); FDIC (Công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang); OCC (Cơ quan tổng kiểm soát tiền tệ) và cơ quan quản lý các định chế tài chính tiểu bang.
“Khi cơ quan thanh tra phát hiện hệ số tỷ lệ an toàn vốn (CAR) của một ngân hàng nào đó tụt dưới mức 3% thì các cơ quan thanh tra sẽ phát hành lệnh C&D (Cease and desist order) và cho ngân hàng một thời gian khoảng 3-6 tháng để bổ sung vốn. Sau thời gian này nếu vốn chủ sở hữu không được bổ sung đến mức 8% CAR thì FDIC sẽ chuẩn bị tiếp quản bất cứ lúc nào. Sau khi tiếp quản FDIC sẽ bán ngân hàng này cho một ngân hàng khác nếu có ngân hàng muốn mua toàn phần hoặc từng phần. Nếu không có ai mua, FDIC sẽ ra tòa xin mở thủ tục phá sản”, TS Nguyễn Trí Hiếu chia sẻ.
Tăng cường giám sát chủ động và minh bạch
PGS.TS Nguyễn Đức Trung – Hiệu trưởng Trường ĐH Ngân hàng TP.HCM cho rằng việc tái cơ cấu không thể biến ngân hàng yếu thành mạnh ngay lập tức, mà quan trọng nhất là đảm bảo an toàn cho người gửi tiền. “Chúng ta có thể chưa vực dậy được ngân hàng, nhưng điều đáng ghi nhận là đã bảo vệ được lòng tin người dân, tránh gây nhiễu loạn xã hội”, ông nói.
Các chuyên gia cho rằng cần tăng cường giám sát và minh bạch để kịp thời phát hiện dấu hiệu thao túng, vi phạm quy định an toàn vốn và tín dụng
Tương tự, ông Nguyễn Quốc Tuấn - Giám đốc Ban Dự án chiến lược Ngân hàng HDBank cho biết việc tái cơ cấu ngân hàng là một trong những giải pháp đã được cân đo đong đếm rất nhiều từ các bộ, ban, ngành nhằm đưa ra giải pháp phù hợp cho từng giai đoạn. Để thực hiện chuyển giao bắt buộc, tất cả ngân hàng tham gia đều có phương án cụ thể như tình hình tài chính, trách nhiệm của các bên tham gia, mức độ an toàn cho người gửi tiền. “Tất cả phương án nhằm đạt mục tiêu cuối cùng là để ngân hàng hoạt động bình thường, dựa trên phê duyệt theo đúng quy định của Luật Tổ chức tín dụng”, ông Tuấn chia sẻ.
Để tránh đi vào các “vết xe đổ” trong quá khứ, các chuyên gia tham dự hội thảo cho rằng việc "chuyển giao bắt buộc" không nên là giải pháp đầu tiên hay thường xuyên. Thay vào đó, phải có cơ chế giám sát chủ động và hệ thống cảnh báo sớm đủ mạnh, tránh để ngân hàng rơi vào khủng hoảng rồi mới xử lý.
Cụ thể, cần phát huy vai trò của các cơ quan giám sát để kịp thời phát hiện dấu hiệu thao túng, vi phạm quy định an toàn vốn và tín dụng. NHNN cần công bố định kỳ các chỉ số an toàn tài chính của toàn hệ thống, nhằm tăng tính minh bạch và trách nhiệm. Đồng thời cảnh báo sớm và giám sát chặt chẽ không chỉ giúp tránh vỡ nợ ngân hàng, mà còn giữ được niềm tin với hệ thống tài chính quốc gia điều kiện tiên quyết để thị trường ngân hàng phát triển bền vững.