Những yếu tố an ninh phi truyền thống tác động đến Việt Nam trong kỷ nguyên vươn mình

MẶT TRẬN KHÔNG TIẾNG SÚNG

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Xuất hiện các thách thức, nguy cơ mới, phi truyền thống như: Nguy cơ xâm phạm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, chiến tranh mạng; các thách thức an ninh môi trường, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, an ninh nguồn nước, dịch bệnh, an ninh lương thực. Hoạt động của tội phạm có tổ chức, xuyên quốc gia, tội phạm xâm phạm trật tự, an toàn xã hội diễn biến phức tạp, tính chất “quốc tế hóa” ngày càng gia tăng, có thể chuyển hóa thành nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia”. Do đó, việc nhận diện đầy đủ, khách quan để từ đó có định hướng giải pháp ứng phó hiệu quả với các yếu tố an ninh phi truyền thống là nhiệm vụ cấp thiết để bảo đảm quốc gia trường tồn và phát triển trong kỷ nguyên mới. Không gian mạng đã trở thành “không gian chiến lược” thứ năm, bên cạnh đất liền, biển, không trung và vũ trụ. Chủ quyền quốc gia trong kỷ nguyên số không chỉ giới hạn ở biên giới lãnh thổ hữu hình, mà còn bao gồm cả không gian mạng - nơi tiềm ẩn các hình thức xung đột mới như chiến tranh mạng, gián điệp mạng và thao túng thông tin với nhiều hình thức phạm tội phát triển hàng ngày, hàng giờ với nhiều hình thức, thủ đoạn tinh vi, khó kiểm soát. Thực tiễn cho thấy, Việt Nam đang là mục tiêu của nhiều cuộc tấn công mạng có chủ đích nhằm vào hệ thống thông tin của các cơ quan Đảng, Nhà nước, hạ tầng trọng yếu và lĩnh vực tài chính, ngân hàng. Báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA), trong năm 2024 có tới 46,15% tổ chức, doanh nghiệp tại Việt Nam bị tấn công mạng ít nhất một lần, tổng số vụ ước tính lên đến 659.000, trong đó phần lớn là các cuộc tấn công APT (Advanced Persistent Threat) do các tổ chức nước ngoài thực hiện chiếm 26,14% tổng số vụ - tức gần 172.000 vụ trong năm. Đặc biệt, hoạt động của các loại tội phạm trên không gian mạng không chỉ gây tổn thất vật chất mà còn đe dọa trực tiếp đến độc lập, chủ quyền, lợi ích quốc gia nếu các dữ liệu mật bị đánh cắp hoặc thông tin giả được lan truyền để kích động, chia rẽ nội bộ. Việc một số thế lực lợi dụng không gian mạng để thúc đẩy “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đang đặt ra thách thức an ninh nghiêm trọng, yêu cầu nhận diện và ứng phó kịp thời.

Công an giữ vai trò quan trọng trong nhận diện và hành động kịp thời để ứng phó với mọi thách thức an ninh phi truyền thống

THÁCH THỨC CHIẾN LƯỢC

Biến đổi khí hậu, nước biển dâng, môi tường, nguồn nước không còn là một hiện tượng tự nhiên, mà là nguy cơ an ninh mang tính toàn cầu, khu vực và quốc gia - tác động sâu sắc đến mọi mặt đời sống, từ phát triển kinh tế, ổn định xã hội đến an ninh, quốc phòng. Việt Nam là một trong 10 quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu, nước biển dâng và vùng Đồng bằng sông Cửu Long chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất so với các vùng khác.

Nếu mực nước biển dâng 1 mét, Việt Nam có thể mất khoảng 31% diện tích vùng Đồng bằng sông Cửu Long, 17% vùng Đồng bằng sông Hồng, ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 20 triệu người - gần 1/5 dân số cả nước. Đồng thời, tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn và suy giảm tài nguyên nước gia tăng, đe dọa an ninh nguồn nước và an ninh lương thực. Trong kỷ nguyên phát triển và hội nhập, việc ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh môi trường đòi hỏi sự chung tay từ hệ thống chính trị, các ngành chức năng, ý thức trách nhiệm của người dân. Đây không chỉ là nhiệm vụ môi trường, mà là yêu cầu sống còn đối với mục tiêu phát triển bền vững, bảo vệ độc lập - chủ quyền quốc gia. Một quốc gia không thể trỗi dậy nếu môi trường sống bị tàn phá, tài nguyên bị cạn kiệt, người dân mất sinh kế.

DỊCH BỆNH VÀ AN NINH LƯƠNG THỰC

Thực tiễn những năm qua đã chứng minh đây không chỉ là cảnh báo mang tính dự báo, mà là hiện thực đang hiện hữu và có xu hướng lan rộng, phức tạp hóa. Đại dịch Covid-19 là minh chứng rõ nét cho sự đứt gãy toàn diện của chuỗi cung ứng, hệ thống y tế và nền kinh tế toàn cầu.

Tại Việt Nam, trong 2 năm cao điểm 2020-2021, dịch Covid-19 đã khiến hơn 11,6 triệu người nhiễm, hàng nghìn người tử vong, nhiều ngành kinh tế đình trệ, đời sống người dân bị đảo lộn. Mức tăng trưởng GDP năm 2021 giảm xuống còn 2,58%, thấp nhất trong ba thập kỷ qua. Nhưng tác động lớn hơn chính là sự bộc lộ những lỗ hổng về năng lực phòng dịch, y tế cơ sở và cơ chế điều hành trong tình huống khẩn cấp. Cùng với đó, an ninh lương thực cũng đang bị đe dọa trên quy mô toàn cầu. Cuộc xung đột Nga - Ukraine làm gián đoạn nguồn cung lương thực và phân bón toàn cầu, đẩy giá lương thực tăng cao chưa từng có. Tại Việt Nam, vùng Đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa quốc gia - đang chịu tác động mạnh từ xâm nhập mặn, nước biển dâng, đe dọa diện tích canh tác và sản lượng lương thực. Sự phụ thuộc vào thời tiết, thiếu liên kết vùng và chuỗi giá trị nông sản còn manh mún là những yếu tố khiến an ninh lương thực nội địa tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định.

ĐE DỌA AN NINH QUỐC GIA

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, hoạt động của các loại tội phạm có tổ chức, xuyên quốc gia ngày càng diễn biến phức tạp với quy mô rộng, phương thức thủ đoạn tinh vi, đặc biệt có xu hướng “quốc tế hóa” mạnh mẽ. Các tổ chức tội phạm không còn hoạt động đơn lẻ mà thiết lập mạng lưới liên kết xuyên biên giới, từ đó thâm nhập sâu vào nội địa nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tội phạm ma túy là một minh chứng điển hình. Việt Nam không chỉ là nơi trung chuyển mà còn là thị trường tiêu thụ, với các đường dây buôn bán ma túy xuyên quốc gia có sự tham gia của người nước ngoài.

Theo Bộ Công an, năm 2024, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy toàn quốc đã đấu tranh thành công 29.928 vụ, bắt giữ 51.938 đối tượng phạm tội về ma túy, thu 60kg thuốc phiện, 680kg heroin, gần 2,3 tấn cần sa; 3,3 tấn và 3,3 triệu viên ma túy tổng hợp, 138 khẩu súng cùng nhiều đạn, trong đó có những vụ do các tổ chức nước ngoài điều hành qua mạng xã hội, sử dụng tiền ảo để giao dịch nhằm tránh sự truy vết.

Bên cạnh đó, tội phạm sử dụng công nghệ cao, tổ chức đánh bạc, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, mua bán người, buôn lậu, khủng bố, giả mạo... đều cho thấy tính chất xuyên quốc gia rõ rệt. Đặc biệt, một số tổ chức tội phạm quốc tế còn lợi dụng các vấn đề dân tộc, tôn giáo, khiếu kiện để kích động bạo loạn, gây rối an ninh trật tự, từng bước chuyển hóa thành các nguy cơ an ninh phi truyền thống, đe dọa đến an ninh quốc gia, chủ quyền và ổn định chính trị.

Trong bối cảnh thế giới bước vào một kỷ nguyên đầy biến động và cạnh tranh chiến lược toàn diện, an ninh phi truyền thống ngày càng trở thành thách thức nghiêm trọng, trực tiếp và lâu dài đối với mọi quốc gia - trong đó có Việt Nam. Các yếu tố an ninh phi truyền thống ngày càng phức tạp, đa dạng và khó lường, không chỉ phá vỡ cấu trúc an ninh mà còn len lỏi, chi phối mọi lĩnh vực đời sống chính trị, kinh tế, xã hội.

Với nhận thức đúng đắn, hành động kịp thời và sự đoàn kết toàn dân, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua mọi thách thức an ninh phi truyền thống, tiếp tục vươn cao, vững mạnh trên trường quốc tế.