(CATP) Có mặt tại cửa xuất hàng hóa sang Campuchia, vào buổi trưa chúng tôi ghi nhận có hơn 100 xe tải, xe container xếp hàng dài chờ hải quan kiểm tra hàng hóa. Nhiều tài xế cho biết đã đậu xe tại đây từ hơn 10 giờ sáng cùng ngày để làm thủ tục, có tài xế phải rời xe kiếm bóng mát để tránh nắng nóng.
KIỂM TRA QUA LOA
Đến 13 giờ cùng ngày, tài xế các xe gọi nhau trở về xe để bắt đầu qua trạm kiểm soát. Phía trong cabin của hải quan, một nhân viên đang ngồi trước màn hình máy vi tính kiểm tra tờ khai. Phía ngoài cabin, nhốn nháo hàng chục người làm dịch vụ mở tờ khai hải quan (“cò”).
Thay vì nộp giấy tờ liên quan qua ô cửa kính, “cò” vô tư mở cửa ra vào, thậm chí khi nhân viên hải quan đi ra ngoài, họ còn ngồi hẳn xuống ghế của nhân viên hải quan. Các nhân viên hải quan không giải quyết tờ khai cho từng xe mà chờ có nhiều xe mới làm cùng lúc để thông quan hàng loạt, dẫn đến tình trạng ùn ứ xe tải, xe container tại cửa xuất và nhập hàng.
Khi các tờ khai hải quan được nhập vào máy tính, hoàn tất khâu thủ tục giấy tờ, nhân viên hải quan cầm xấp giấy cùng với các “cò” mở tờ khai bắt đầu kiểm tra những xe qua cửa xuất hàng hóa. Việc kiểm tra được nhân viên hải quan thực hiện rất sơ sài, dễ xảy ra thiếu sót, các mặt hàng cấm xuất khẩu hoặc buôn lậu có thể dễ dàng vượt qua khâu kiểm tra.
Đối với các xe container, xe tải có niêm phong của các đơn vị hải quan khác chuyển đến (hàng tạm nhập tái xuất), nhân viên hải quan Cửa khẩu Quốc tế Mộc Bài không trực tiếp kiểm tra các số seri trên niêm phong mà phó mặc cho “cò” tự kiểm tra. Khi các xe container di chuyển qua, “cò” đọc các mã số, nếu khớp với tờ khai thì nhân viên hải quan sẽ cho qua mà không cần kiểm tra.
Nguy hiểm hơn, nhân viên hải quan cũng không kiểm tra thực tế các niêm phong kẹp chì trên các lô hàng còn nguyên hay đã bị mở, thùng container có dấu hiệu cạy phá hay không. “Cò” còn thay mặt nhân viên hải quan ra hiệu lệnh cho các xe dừng để kiểm tra và xuất phát qua trạm kiểm soát sau khi hoàn tất các thủ tục. Chỉ trong nửa tiếng, hơn 50 xe tải, xe container được kiểm tra xong.
Chúng tôi ghi nhận một số xe tải chở các lô hàng xuất khẩu không có niêm phong kẹp chì, được nhân viên hải quan kiểm tra qua loa bằng cách mở cửa thùng xe nhìn vào chưa đầy 30 giây rồi đóng cửa lại cho qua. Cá biệt, một chiếc xe tải 1,5 tấn chở hàng không kẹp chì niêm phong, khi nhân viên hải quan yêu cầu mở cửa thùng xe ra để kiểm tra thì chiếc xe này vẫn thản nhiên di chuyển qua trạm. Nhân viên ra dấu hiệu thì một “cò” chạy tới, tay xoa xoa lên vai nhân viên hải quan, miệng cười nói điều gì đó. Kết quả chiếc xe này không bị kiểm tra mà vẫn lọt qua cửa khẩu.
Được biết dịch vụ mở tờ khai ở Cửa khẩu Quốc tế Mộc Bài do một người đàn ông khoảng hơn 40 tuổi đứng ra chỉ huy. Sau ông này còn có gần mười người khác hỗ trợ. Khi qua cửa khẩu, các xe tải phần muốn làm nhanh, phần muốn khỏi phiền hà nên đều thuê những người này làm dịch vụ. Trên thực tế, nhiều tài xế tỏ ra hài lòng khi được “cò” giúp làm thủ tục. Với cách kiểm tra hàng hóa như trên, rõ ràng công tác kiểm tra các xe chở hàng tại cửa xuất khẩu hàng hóa có dấu hiệu sai nguyên tắc, rất dễ dẫn đến tình trạng hàng lậu sẽ được chuyển từ Việt Nam sang Campuchia.
PHÓ MẶC CHO “CÒ”
Tại cửa kiểm tra hàng hóa nhập từ Campuchia về Việt Nam ít xe về cùng lúc nên không bị ùn ứ, tuy nhiên vẫn bị “cò” thao túng, cách làm việc của nhân viên hải quan còn hời hợt hơn. Do nắng chiếu vào mặt trước cabin của trạm kiểm tra, nơi quan sát xe qua trạm, nên nhân viên lấy tấm bìa carton che lại, chỉ chừa một khoảng nhỏ.
Nhân viên hải quan chỉ ngồi trong cabin, phó mặc cho “cò” tự kiểm tra. Có tài xế mở cửa thùng xe cho “cò” xem hàng rồi đóng lại, xe chạy qua trạm xong dừng đợi lấy giấy tờ từ “cò”. Nhiều xe không chở hàng thì mở cửa thùng xe và không phải kiểm tra, đi thẳng qua trạm do trước đó đã được “cò” làm xong thủ tục nhập cảnh.
Chúng tôi còn ghi nhận nhiều xe container chạy qua trạm khoảng 20-30 mét thì dừng lại. Có tài xế xuống mở thùng xe để “cò” kiểm tra, có tài xế phá kẹp chì niêm phong, sau đó lại kẹp lại bằng kẹp chì khác... Ngoài ra, một số xe du lịch mang biển số Campuchia cũng chạy vào làn xe tải mà không dừng lại kiểm tra hoặc xuất trình bất kỳ giấy tờ nào. Vài người dân ở đây cho biết những người đó sang Việt Nam để đổ xăng dầu rồi quay trở lại Campuchia trong ngày, do giá xăng dầu ở Việt Nam thời điểm này đang thấp hơn so với nước bạn.
Những ngày chúng tôi có mặt tại Cửa khẩu Quốc tế Mộc Bài, ở mỗi cửa kiểm tra hàng hóa của xe chở hàng chỉ có một nhân viên hải quan thực hiện nhiệm vụ, dẫn đến sự quá tải đối với các nhân viên trong ca trực. Mặt khác, tình trạng “cò” khai báo hải quan tung hoành kể trên khiến cho hình ảnh của Cửa khẩu Quốc tế Mộc Bài trở nên xấu đi, các đối tượng buôn lậu dễ lợi dụng nhập hoặc xuất hàng lậu vì việc kiểm tra hàng hóa ra vào cửa khẩu còn quá lỏng lẻo.