(CATP) Không chỉ người bình thường bị sập bẫy lừa, người có trình độ cao cũng bị. Một vị bác sĩ trưởng khoa công tác tại một bệnh viện lớn ở TPHCM bị lừa hơn 10 tỷ đồng, hay vụ một nữ chủ doanh nghiệp lúa gạo ở Tiền Giang (cũ) khai báo với Công an bị lừa đến 434 tỷ đồng, là những ví dụ điển hình.
Người có trình độ cao cũng sập bẫy
Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, các hình thức lừa đảo đầu tư thông qua quảng cáo trên mạng xã hội (MXH) như Facebook, YouTube, TikTok, Telegram, Zalo, X (Twitter)... đang trở thành mối đe dọa nghiêm trọng tại Việt Nam. Từ những lời hứa hẹn "lợi nhuận khủng" đến các chiêu trò sử dụng công nghệ AI và deepfake, các đối tượng lừa đảo đã khiến hàng nghìn người rơi vào bẫy, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng.
Không chỉ có những người ít hiểu biết, thiếu thông tin mới bị sập bẫy mà trong số nạn nhân còn có nhiều người có trình độ cao. Cách đây vài tháng, một vị bác sĩ trưởng khoa một bệnh viện tuyến Trung ương ở TPHCM bị lừa hơn 10 tỷ đồng. Trước đó một nữ chủ doanh nghiệp lúa gạo ở Tiền Giang (cũ) đã đến khai báo với Công an là mình bị lừa đến 434 tỷ đồng. Cả hai nạn nhân này đều sập bẫy "đầu tư tài chính" sau khi nạp tiền vào các sàn giao dịch giả mạo, mà mô típ quen thuộc là lúc đầu họ vẫn nhận được tiền lãi cao dẫn đến mất cảnh giác rồi bị dẫn dụ chiếm đoạt tiền tỷ.
Khối tài sản thu giữ trong vụ án Mr Pips và đồng phạm đã lên đến hơn 5.300 tỷ đồng
Những thông tin hấp dẫn kiểu "lợi nhuận 8-21%/tháng, không rủi ro", "chỉ cần đầu tư vài triệu đồng, thu nhập thụ động cả đời" xuất hiện dày đặc do được trả tiền đăng quảng cáo trên các MXH. Các đối tượng thường mạo danh chuyên gia, doanh nhân thành đạt hoặc thậm chí giả mạo cơ quan Nhà nước để tạo lòng tin. Một số thủ đoạn phổ biến là livestream cùng "người nổi tiếng" (KOL) để quảng bá dự án, lập nhóm chat Zalo/Telegram hướng dẫn "cách đầu tư thành công", hay tạo các trang web giả dạng sàn giao dịch quốc tế. Nạn nhân thường được cho thắng nhỏ ban đầu để tạo lòng tin, sau đó khi nạp số tiền lớn hơn thì sàn "sập" hoặc bị khóa tài khoản.
Ngoài những KOLs thật, gần đây bằng công cụ trí tuệ nhân tạo (AI), các đối tượng lừa đảo có thể dựng ra đủ kiểu người ảo như thật, kể cả mạo danh người nổi tiếng để quảng cáo cho chúng nhằm lôi kéo nhà đầu tư để lừa đảo. Điểm chung là tất cả đều tận dụng quảng cáo trực tuyến để tiếp cận số đông người dùng nhanh chóng, khiến việc lan truyền thông tin sai lệch trở nên nguy hiểm.
Theo thống kê từ Bộ Công an, Việt Nam hiện có khoảng 300 sàn giao dịch ngoại hối (forex) trái phép hoạt động qua MXH, thu hút hàng triệu người tham gia. Các vụ lừa đảo liên quan đến tiền ảo (crypto), forex và tài chính đa cấp chiếm tỷ lệ cao nhất trong nhóm tội phạm công nghệ cao, với hàng nghìn nạn nhân và thiệt hại lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm. Riêng năm 2024 - 2025, các vụ lớn như đường dây "Wingstep" và "Naga Kingdom" (lừa 200 tỷ đồng qua NFT) hay vụ TikToker Mr Pips (Phó Đức Nam, lừa 5.000 tỷ đồng qua sàn chứng khoán ảo) đã phơi bày mức độ nghiêm trọng.
Facebook và Zalo là hai nền tảng bị lợi dụng nhiều nhất, chiếm 70% quảng cáo lừa đảo, theo báo cáo từ Công an các tỉnh. TikTok và Telegram cũng trở thành "điểm nóng" với các nhóm kín và livestream "hội thảo đầu tư” giả mạo. Thậm chí, có nạn nhân bị lừa mất tiền ở "vòng một" còn bị mất tiền tiếp ở "vòng hai" khi các đối tượng lừa đảo đăng quảng cáo giả mạo công an, bộ Tài chính hay luật sư giúp "thu hồi vốn treo, tiền bị lừa" trên MXH, yêu cầu đóng phí dịch vụ để chiếm đoạt tiếp.
Cơ quan chức năng liên tục cảnh báo
Bộ Công an, Bộ Tài chính và các cơ quan chức năng nhiều lần phát đi khuyến cáo người dân cần cảnh giác, không tin vào quảng cáo đầu tư tài chính trực tuyến chưa được cấp phép; đồng thời các nền tảng cần kiểm soát chặt chẽ nội dung quảng cáo, ngăn chặn fanpage, kênh giả mạo. Tuy nhiên, do MXH là môi trường mở, tốc độ lan truyền nhanh, nhiều quảng cáo lừa đảo vẫn lọt lưới kiểm duyệt. Điều này cho thấy cần một giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn.
Đặng Quốc Thắng lập Công ty Maxx Group để quảng bá các dự án tiền ảo, từ năm 2022 đến nay nhóm huy động và chiếm đoạt hơn 200 tỷ đồng của khoảng 3.000 nhà đầu tư. Ảnh: Công an cung cấp
Để ngăn chặn tình trạng trên, các chuyên gia cho rằng cần áp dụng một số biện pháp mạnh như yêu cầu nền tảng MXH xác minh pháp lý đối với mọi tài khoản muốn quảng cáo lĩnh vực tài chính, đầu tư. Bên cạnh đó cần thiết lập cơ chế rà soát tự động và thủ công đối với quảng cáo cam kết lợi nhuận cao, gắn nhãn cảnh báo rõ ràng với người dùng. Ngoài ra, cần tăng cường phối hợp giữa cơ quan quản lý, ngân hàng và nền tảng để phong tỏa kịp thời tài khoản nhận tiền của nhóm lừa đảo, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức số cho cộng đồng, đặc biệt nhóm người lớn tuổi và lao động phổ thông là những người dễ bị dụ dỗ nhất.
Không thể phủ nhận, MXH mang lại nhiều lợi ích kết nối và kinh doanh. Nhưng nếu để quảng cáo trái phép, quảng bá đầu tư tiền ảo và sàn forex lừa đảo ngang nhiên hoạt động, hệ lụy xã hội sẽ rất lớn: người dân mất tiền, niềm tin vào nền tảng suy giảm và công tác quản lý Nhà nước gặp nhiều thách thức.
Ngăn chặn quảng cáo trái phép lừa đảo không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý, mà còn là nghĩa vụ pháp lý và đạo đức của chính các nền tảng MXH. Chỉ khi phối hợp đồng bộ, mạnh tay xử lý, mới có thể bảo vệ an toàn cho người dân và tạo dựng một môi trường mạng trong sạch, minh bạch. Về phía mình, người dân cũng cần tự tìm hiểu thông tin, tránh bị dẫn dụ đầu tư đánh vào tâm lý bị lỡ cơ hội (FOMO) trước các lời mời gọi đầu tư lợi nhuận cao hấp dẫn.
Khuyến cáo phòng tránh "6 không"
Bộ Công an và Cục An toàn thông tin đưa ra nguyên tắc "6 không" tránh sập bẫy lừa đảo đầu tư: Không cung cấp thông tin cá nhân/tài khoản cho người lạ; Không kết bạn/chia sẻ với tài khoản lạ trên MXH; Không truy cập link/ứng dụng lạ; Không tin cuộc gọi từ "cơ quan nhà nước" yêu cầu chuyển tiền; Không chuyển khoản/đặt cọc trước cho giao dịch lạ; Không tham lam với "lợi nhuận dễ dàng".