Bài 1: 24 thủ đoạn lừa đảo

Cần nâng cao hơn nữa ý thức cảnh giác, kỹ năng để có thể tự bảo vệ bản thân khi tham gia tương tác trên môi trường mạng; thường xuyên tìm hiểu, cập nhật thông tin về các loại hình, phương thức thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng từ các nguồn tin cậy. Bên cạnh đó, thận trọng, tìm hiểu, kiểm tra kỹ thông tin trước khi thực hiện các giao dịch tài chính trên không gian mạng…

Gây thiệt hại "khủng"

Tại TPHCM vừa diễn ra Hội thảo "Nâng cao bảo mật, an toàn giao dịch không tiền mặt" (Chuyên đề Công an TPHCM đã thông tin). Tham luận do Thiếu tướng Nguyễn Văn Giang (Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng, Bộ Công an) trình bày đã thu hút nhiều chuyên gia, cơ quan chức năng... Đây là vấn đề cảnh giác đến người dân về tình hình tội phạm sử dụng công nghệ cao, các thủ đoạn, hành vi cũng như nâng cao ý thức đề cao cảnh giác.

Thời gian qua, tình hình tội phạm sử dụng công nghệ cao trên thế giới và tại Việt Nam tiếp tục diễn biến phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn mới, tinh vi, quy mô, tổ chức xuyên biên giới (có dấu hiệu kết nối giữa các đối tượng trong nước và nước ngoài). Đặc biệt, tội phạm tấn công vào hệ thống công nghệ thông tin và lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng đang là mối nguy tiềm ẩn nhiều rủi ro cho an ninh tài chính, tiền tệ; gây thiệt hại lớn về tài sản và bức xúc trong quần chúng nhân dân.

Thiếu tướng Nguyễn Văn Giang (Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng, Bộ Công an) phát biểu

Trong năm 2023, cổng Cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam ghi nhận khoảng 13.900 vụ tấn công mạng vào các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp; gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại rất lớn; số tiền người dân bị các đối tượng lừa đảo trên mạng hàng ngàn tỷ đồng (tăng gấp rưỡi so với năm 2022). Trong đó, 91% thông tin liên quan lĩnh vực tài chính. Tỷ lệ người dùng thiết bị di động, mạng xã hội... nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo trực tuyến là 73%.

Mặc dù cơ quan chức năng cũng như các phương tiện thông tin đại chúng liên tục cảnh báo về những thủ đoạn lừa đảo, nhiều giải pháp đã triển khai quyết liệt tuy nhiên nhưng thực tế cho thấy vẫn còn rất nhiều người dân trên cả nước vẫn "sập bẫy". Nguyên nhân chủ yếu là do các nhóm tội phạm lừa đảo qua mạng hoạt động có tổ chức, xuyên biên giới, lợi dụng kẻ hở pháp luật của các nước; hoạt động mang tính chuyên nghiệp, xây dựng kịch bản và phân công vai trò cụ thể, triệt để lợi dụng khoa học, công nghệ; trú chân tại các quốc gia láng giềng như Campuchia, Myanmar...

Các đối tượng cầm đầu thường là người nước ngoài. Ngoài ra, việc người dùng mạng xã hội thiếu ý thức, cảnh giác trước phương thức, thủ đoạn tinh vi trên không gian mạng cũng là nguyên nhân làm gia tăng các vụ lừa đảo.

Ba nhóm lừa đảo chính

Theo thống kê của Bộ Công an và Bộ Thông tin và Truyền thông, hiện nay có 3 nhóm lừa đảo chính (giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản và các hình thức kết hợp khác) với 24 thủ đoạn lừa đảo. Một số phương thức, thủ đoạn phạm tội chủ yếu trong hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt nhằm chiếm đoạt tài sản điển hình.

Công an TPHCM điều tra vụ lừa đảo qua mạng

Hoạt động lừa đảo thông qua dịch vụ viễn thông, nổi lên hình thức chiếm đoạt tiền trong tài khoản ngân hàng, ví điện tử thông qua sim điện thoại bằng cách yêu cầu người dùng thực hiện "nâng cấp sim điện thoại từ 3G lên 4G, 5G để nâng cao chất lượng truy cập Internet...", theo cú pháp được đưa ra để kiểm soát sim điện thoại của người dùng. Khi đó, mọi cuộc gọi đến hoặc tin nhắn của nhà cung cấp dịch vụ (tin nhắn thông báo mã OTP...) sẽ bị chuyển hướng đến số điện thoại của đối tượng, tạo điều kiện thuận lợi để bọn chúng chiếm đoạt tiền trong tài khoản ngân hàng hoặc ví điện tử của bị hại.

Thủ đoạn lợi dụng chủ trương của cơ quan Nhà nước về việc chuẩn hóa thông tin số điện thoại, tài khoản ngân hàng, kê khai khấu trừ thuế, định danh tài khoản VNIeD... (có chứa mã độc) và yêu cầu làm theo hướng dẫn, sau đó chiếm đoạt số điện thoại, sử dụng số điện có được để chiếm đoạt tài sản trong các tài khoản (ví điện tử, ngân hàng) của người dân.

Hoạt động lừa đảo trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng tiếp tục diễn ra dưới hình thức như giả mạo tin nhắn thương hiệu (SMS Brandname) các ngân hàng thông qua thiết bị BTS giả mạo để lừa đảo chiếm đoạt tiền các khách hàng sử dụng dịch vụ của ngân hàng; giả mạo nhân viên hoặc thư điện tử của một số ngân hàng, tổ chức tài chính dẫn dụ người có nhu cầu vay vốn điền thông tin tài khoản, cung cấp mã OTP để đăng ký vay online hoặc chuyển khoản tiền làm hồ sơ vay vốn sau đó chiếm đoạt tiền của người vay/người cung cấp mã OTP tài khoản ngân hàng; tấn công vào máy chủ nội bộ của ngân hàng để chiếm quyền quản trị tài khoản cao nhất, thay đổi thông tin số điện thoại nhận SMS OTP của khách hàng. Sau đó, kích hoạt dịch vụ Smart OTP và thực hiện nhiều giao dịch chuyển tiền đến nhiều ngân hàng khác để chiếm đoạt.

Bên cạnh đó, hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua nền tảng OTT (Zalo, Facebook, Wechat...) tiếp tục diễn biến phức tạp dưới nhiều hình thức, như lợi dụng sự thiếu hiếu biết về việc chuyển, rút tiền qua dịch vụ Internet Banking để dẫn dụ người bán hàng online nhập vào đường link chuyển tiền và cung cấp mã OTP để chiếm đoạt tiền trong tài khoản ngân hàng của họ. Tạo lập hoặc mua lại những tài khoản Facebook có sẵn vài nghìn lượt like hoặc tích xanh để đăng tải nhiều mặt hàng khác nhau với mức giá ưu đãi, yêu cầu người mua chuyển khoản nhằm hưởng phần trăm, sau đó chặn liên lạc với người mua rồi chiếm đoạt tiền đã chuyển đến.

Hoạt động lừa đảo thông qua thủ đoạn kêu gọi nhiều người tham gia đầu tư tài chính. Nổi lên một số phương thức thủ đoạn như kinh doanh đa cấp "tiền ảo, tiền kỹ thuật số" biến tướng nhằm chiếm đoạt tài sản; thủ đoạn lừa đảo thông qua sàn giao dịch ngoại hối, quyền chọn nhị phân (BO)... Các chỉ số giá của sàn này do các đối tượng thiết lập nên hoàn toàn có thể chủ động điều chỉnh để người chơi thắng thua theo ý đồ của các đối tượng. Kẻ gian bằng nhiều cách thức lôi kéo nhiều người vào các hội/nhóm kín trên không gian mạng, giả mạo các "chuyên gia" dẫn dụ tham gia vào các sàn chứng khoán giả mạo.

Khám xét tụ điểm lừa đảo sử dụng công nghệ cao

Ban đầu, bọn chúng tạo ra các khoản lợi nhuận tốt cho người tham gia trong tài khoản của người chơi (thực chất là tài khoản ảo do các đối tượng tạo ra cho người chơi mà không liên kết với bất kỳ tài khoản chứng khoán nào). Nhiều người lầm tưởng có lợi nhuận nên đã nạp rất nhiều tiền vào các tài khoản của các đối tượng, khi muốn rút tiền thì không thể rút được do các đối tượng đã chiếm đoạt.

Hoạt động lừa đảo thông qua hoạt động kêu gọi làm cộng tác viên của các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki... bằng thủ đoạn này các đối tượng tội phạm thông qua mạng xã hội dụ dỗ lôi kéo nhiều người tham gia với công việc nhẹ nhàng và hưởng hoa hồng cao, cụ thể người tham gia sẽ được tạo tài khoản trên các website, app do các đối tượng tạo ra, sau đó thực hiện công việc như đặt đơn hàng trên các sàn thương mại điện tử và hưởng "hoa hồng" theo số lượng đơn đã đặt được.

Để nhận được tiền "hoa hồng", những người tham gia phải có đủ số lượng và phải nạp tiền vào tài khoản. Tuy nhiên, khi đã nạp tiền vào tài khoản thì những người này vẫn không nhận được tiền và mất luôn số tiền đã nạp. Hình thức lừa đảo này đang lôi kéo rất nhiều người tham gia, do không hiểu biết và bị các đối tượng dụ dỗ bằng những lời lẽ hấp dẫn "việc nhẹ, lương cao". Nhiều người bị mất số tiền từ vài chục đến vài trăm triệu đồng.

 (Còn tiếp...)