Sai phạm liên quan đến 7 khoản vay
Theo cáo trạng, các bị cáo bị truy tố gồm: Trần Phương Bình, Nguyễn Đức Tài, Phùng Ngọc Khánh, Nguyễn Thị Ngọc Vân, Nguyễn Văn Thuận, Nguyễn Chí Công, Vũ Thị Thanh Hoa và Trần Hoài Ân. Theo kết quả điều tra, từ ngày 25-3-1998 đến 20-8-2015, Trần Phương Bình giữ chức Tổng giám đốc, Chủ tịch Hội đồng tín dụng. Trong quá trình quản lý điều hành DAB từ năm 2007 đến 2013, ông Bình và các đồng phạm đã thực hiện nhiều hành vi vi phạm, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng cho DAB.
Vụ án đã được các cơ quan tố tụng giải quyết qua 2 giai đoạn, Trần Phương Bình và các đồng phạm đã bị truy tố, xét xử và tuyên hình phạt về các tội "cố ý làm trái quy định nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng", "lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản", "thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng", "vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng".
Đối với vụ việc có dấu hiệu vi phạm quy định về cho vay liên quan đến 7 khoản vay của 6 công ty, gồm: Công ty CP Đầu tư sản xuất thương mại XNK Ngôi Sao (viết tắt Công ty Ngôi Sao), Công ty CP Đầu tư Liên Phát, Công ty TNHH MTV Phát Vạn Hưng, Công ty CP Biển Bạc, Công ty CP Tư vấn đầu tư xây dựng và thương mại Minh Quân và Công ty CP M&C. Tổng dư nợ gốc lên đến 1.826,112 tỷ đồng. Vào thời điểm đó, do chưa có kết luận định giá tài sản nên Cơ quan CSĐT quyết định tách vụ việc trên để giải quyết sau. Đến ngày 24-5-2022, khi có kết luận định giá, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã khởi tố vụ án "vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng" xảy ra tại DAB.
Ông Trần Phương Bình khi còn giữ chức Tổng giám đốc DAB
Kết quả điều tra cho thấy: Đối với 5 công ty thuộc nhóm M&C vay 1.680 tỷ đồng là trái quy định của pháp luật, hiện còn dư nợ 5.055,7 tỷ đồng. Khi các khoản vay của các tổ chức, cá nhân thuộc nhóm M&C đến hạn thanh toán nhưng không còn nguồn tài chính nào để trả nợ cho DAB, Phùng Ngọc Khánh là Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty CP M&C đã trao đổi với Trần Phương Bình cho Khánh sử dụng pháp nhân của 5 công ty trong nhóm M&C đứng tên vay tại DAB để trả nợ cho các khoản vay đến hạn tất toán. Trần Phương Bình đồng ý và yêu cầu Khánh đưa quyền sử dụng đất thuộc dự án tại An Phú, Q2 (nay là TP.Thủ Đức) và thống nhất trị giá của tài sản đảm bảo này là 2.100 tỷ đồng.
Đối với Châu Thị An Bình, Phó giám đốc Phòng sản phẩm dịch vụ - khối khách hàng doanh nghiệp DAB, là người lập tờ trình bảo lãnh thanh toán trái phiếu cho Công ty CP M&C để trình Nguyễn Thị Ngọc Vân và Trần Phương Bình ký phê duyệt. Tuy nhiên, quá trình điều tra xác định An Bình đã xuất cảnh ra nước ngoài trước khi khởi tố vụ án giai đoạn 1 nên Cơ quan CSĐT đã tách hành vi của Bình để xem xét xử lý sau. Đối với Phạm Quốc Hoàng, Hoàng Đỗ Huy, Lê Tiến Dũng, Triệu Hồng Cẩm, Nguyễn Trọng Thắng là những người làm thuê cho Phùng Ngọc Khánh nên Cơ quan CSĐT Bộ Công an không xem xét trách nhiệm hình sự đối với các đối tượng trên là có căn cứ.
Không những vậy, hồ sơ vay còn được lập khống hợp đồng hợp tác kinh doanh giữa các công ty trong nhóm M&C. Trần Phương Bình biết rõ hồ sơ vay vốn được lập khống, nhưng vẫn chỉ đạo các cán bộ DAB Sở giáo dịch tiếp nhận hồ sơ của 5 công ty thuộc nhóm M&C… mà không thẩm định tài sản và phương án kinh doanh. Lập tờ trình đưa lên để Bình ký duyệt vay, tính đến ngày 24-5-2022, với 5 khoản vay trên còn dư nợ 5.055,716 tỷ đồng. Qua thẩm định, định giá tài sản cho thấy trong số đất dự án mà DAB nhận thế chấp 5 khoản vay, chỉ có trị giá khoảng 79,6 tỷ đồng. Các công ty đi vay không có tài sản bảo đảm nào khác, không có hoạt động kinh doanh, không có khả năng tài chính để trả nợ các khoản vay.
Chỉ đạo phát hành thư bảo lãnh
Theo cáo trạng, hành vi cho Công ty CP M&C vay hơn 146 tỷ đồng trái quy định của pháp luật, hiện còn dư nợ lên đến hơn 462,3 tỷ đồng. Cụ thể, Công ty CP M&C thành lập ngày 26-11-2001, người đại diện pháp luật là Phùng Ngọc Khánh. Năm 2009, công ty khó khăn, không có khả năng trả cho hoạt động kinh doanh và trả nợ, DAB đã cho nhóm Công ty M&C vay đủ hạn mức, không thể vay thêm nên Khánh phải vay vốn tại Ngân hàng An Bình với hình thức phát hành trái phiếu của Công ty CP M&C.
Để được vay vốn tại Ngân hàng An Bình, Khánh nhờ Trần Phương Bình chỉ đạo DAB phát hành "thư bảo lãnh thanh toán trái phiếu" gửi Ngân hàng An Bình, trong khi Công ty CP M&C không đủ điều kiện để phát hành trái phiếu. Khi đến hạn thanh toán trái phiếu, Công ty CP M&C không có tiền trả cho Ngân hàng An Bình, DAB phải cho Công ty CP M&C vay 2 khoản vay bắt buộc để trả cho Ngân hàng An Bình. Cụ thể là khoản vay 120 tỷ đồng, đến nay Công ty CP M&C chưa thanh toán nợ gốc và lãi vay cho khoản vay 120 tỷ đồng (đã lên thành 380,026 tỷ đồng, tính đến ngày 24-5-2022). Và khoản vay 26,122 tỷ đồng đến ngày 24-5-2022 vẫn còn nợ tổng cộng 82,356 tỷ đồng.
Trần Phương Bình và các đồng phạm tại phiên xét xử
Tại Cơ quan CSĐT, Trần Phương Bình, Phùng Ngọc Khánh và các bị can trong vụ án này đã khai nhận hành vi vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng trong việc lập tờ trình, phát hành thư bảo lãnh thanh toán trái phiếu và lập hồ sơ, định giá tài sản đảm bảo, phê duyệt cho Công ty CP M&C vay bắt buộc hơn 146 tỷ đồng để thanh toán trái phiếu, gây thiệt hại cho DAB.
Trong thời gian từ năm 2007 đến 2013, Trần Phương Bình là Tổng giám đốc, Phó Chủ tịch HĐQT và Chủ tịch Hội đồng tín dụng DAB, biết rõ nhóm Công ty M&C không có khả năng tài chính để trả nợ cho hoạt động kinh doanh và trả nợ cho DAB, nhưng Bình vẫn thống nhất cho Phùng Ngọc Khánh tại lập hồ sơ khống, dùng pháp nhân nhiều công ty không đủ điều kiện để vay vốn của DAB, sử dụng tiền vay để trả nợ và DAB bảo lãnh thanh toán trái phiếu trái quy định của pháp luật. Cáo trạng truy tố Trần Phương Bình đã chỉ đạo các bị can là "thuộc cấp", gồm: Trần Đức Tài, Nguyễn Thị Ngọc Vân, Nguyễn Văn Thuận, Vũ Thị Thanh Hoa, Nguyễn Chí Công và Trần Hoài Ân thực hiện hành vi vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, cho nhóm khách hàng M&C vay trái quy định gây thiệt hại số tiền 5.518,099 tỷ đồng.
"Thuộc cấp" giúp sức cho tổng giám đốc
Tại bản cáo trạng truy tố, bị can Nguyễn Đức Tài, nguyên là Giám đốc DAB Sở giao dịch, là đồng phạm giúp sức cho Trần Phương Bình. Tài có hành vi duyệt, ký tờ trình, hợp đồng tín dụng và hợp đồng thế chấp tài sản đối với 7 khoản vay của 6 công ty sai quy định, gây thiệt hại cho DAB số tiền 5.518,099 tỷ đồng. Cùng với đó, bị can Nguyễn Chí Công, nguyên là Phó phòng tín dụng DAB Sở giao dịch, đồng phạm giúp sức cho Bình. Công là người ký tờ trình đối với 4 khoản vay sai quy định, gây thiệt hại cho DAB số tiền 3.917,774 tỷ đồng.
Vũ Thị Thanh Hoa là Trưởng phòng tín dụng DAB Sở giao dịch, cũng là bị can ký tờ trình đối với khoản vay 380 tỷ đồng của Công ty Biển Bạc sai quy định, gây thiệt hại cho DAB số tiền gốc cùng lãi lên đến 1.137,941 tỷ đồng. Chưa hết, Hoa cũng là người lập và ký "nháy" tờ trình đối với 2 khoản vay bắt buộc cho Công ty CP M&C vay sai quy định, gây thiệt hại cho DAB số tiền 462,383 tỷ đồng. Như vậy, Hoa giúp sức cho Trần Phương Bình gây thiệt hại tổng số tiền là 1.600,324 tỷ đồng.
Cùng giúp sức cho Trần Phương Bình, Nguyễn Thị Ngọc Vân, nguyên Phó tổng giám đốc DAB ký kiểm soát tờ trình cho vay đối với khoản vay của Công ty Minh Quân sai quy định, gây thiệt hại cho DAB 269,475 tỷ đồng. Bên cạnh đó, bị can còn ký kiểm soát tờ trình về việc thẩm định, phê duyệt phát hành bảo lãnh thanh toán trái phiếu và điều kiện bảo lãnh cho Công ty CP M&C vay sai quy định gây thiệt hại cho DAB 462,383 tỷ đồng.
Như vậy, tổng số tiền mà Vân giúp sức cho Trần Phương Bình gây thiệt hại lên đến 731,858 tỷ đồng. Theo cáo trạng, các bị can giúp sức cho Trần Phương Bình còn có Nguyễn Văn Thuận (nguyên Phó giám đốc Sở giao dịch DAB), Thuận ký hợp đồng vay vốn của Công ty CP M&C vay sai quy định, gây thiệt hại cho DAB 82,356 tỷ đồng. Hay Trần Hoài Ân (nguyên cán bộ tín dụng DAB Sở giao dịch), cũng là người lập và ký "nháy" tờ trình 5 khoản vay, gây thiệt hại 5.055,716 tỷ đồng.