Luật Căn cước 2023: Những quy định mở cho người Việt Nam chưa xác định quốc tịch

Luật Căn cước "mở cửa" cho những trường hợp người VN chưa xác định quốc tịch

Thực tế hiện nay ở nước ta có khoảng 31.117 trường hợp người gốc VN không xác định được quốc tịch (QT, trong đó có 775 trường hợp là con lai giữa công dân VN với người nước ngoài chưa xác định được QT tập trung tại Gia Lai, Bạc Liêu, Vĩnh Long...; 10.650 trường hợp không xác định được QT, chưa được đăng ký (ĐK) cư trú tập trung tại TPHCM, Lâm Đồng, Đồng Tháp, Bình Dương, Đồng Nai...; 16.161 trường hợp không có giấy tờ tùy thân tập trung tại TPHCM, Lâm Đồng, Đồng Tháp, Đồng Nai, Bình Dương...).

Thu thập mống mắt người dân khi làm thủ tục cấp căn cước

Quá trình xây dựng Luật CC, Bộ Công an (CA) đã rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, thấy rằng Luật QT, Luật Nhập cảnh (NC), xuất cảnh (XC), quá cảnh (QC), cư trú của người nước ngoài (NNN) tại VN có quy định về NNN và công dân VN; trong đó, tập trung quy định về việc công nhận, xác định QT, quản lý cư trú (cấp thẻ thường trú, tạm trú...). Tuy nhiên, các luật này đều không điều chỉnh, quy định về quản lý CC đối với người gốc VN. Trong khi đó, thực tiễn cho thấy tại nước ta có một bộ phận không nhỏ người gốc VN đang sinh sống do nhiều nguyên nhân khác nhau liên quan đến lịch sử, chiến tranh, di cư... mà họ và các cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền địa phương đều không có thông tin hoặc bất cứ giấy tờ nào chứng minh về nhân thân, lai lịch (những người này đều không đủ điều kiện được cấp thẻ thường trú, tạm trú theo quy định của Luật NC, XC, QC, cư trú của NNN tại VN; không thể thực hiện khám chữa bệnh, ký hợp đồng lao động, nhập học hoặc tham gia giao dịch dân sự cần chứng minh thông tin nhân thân...), vì thế để giải quyết tình trạng này, Bộ CA đã đề nghị cấp giấy chứng nhận căn cước (GCNCC) cho người gốc VN; việc quản lý CC đối với người gốc VN tại dự án luật là cần thiết và phù hợp; nội dung này không trái với quy định của Luật QT và Luật NC, XC, QC, cư trú của NNN tại VN.

Thủ tục để được cấp giấy chứng nhận căn cước

Giấy chứng nhận căn cước được cấp cho đối tượng là người gốc VN chưa xác định được QT mà đang sinh sống liên tục từ 6 tháng trở lên tại đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp xã hoặc ĐVHC cấp huyện nơi không tổ chức ĐVHC cấp xã.

Trung tá Nguyễn Thị Hồng Châu, Đội trưởng Đội 2 - Phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội - Công an TPHCM, giải đáp thắc mắc cho người dân về Luật Căn cước

Người gốc VN chưa xác định được QT đang sinh sống tại VN, không có giấy tờ, tài liệu chứng minh có quốc tịch VN và nước khác nhưng có cùng dòng máu về trực hệ với người từng có quốc tịch VN được xác định theo nguyên tắc huyết thống.

Để được cấp GCNCC cho người gốc VN chưa xác định được QT, công dân thực hiện 7 bước sau:

Bước 1: Người gốc VN chưa xác định được QT đến cơ quan quản lý CC của CA cấp huyện nơi người đó sinh sống để đề nghị thu thập, cập nhật thông tin vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (CSDLQG về DC), Cơ sở dữ liệu căn cước (CSDLCC).

Bước 2: Kê khai thông tin theo mẫu phiếu thu thập thông tin dân cư và cung cấp các giấy tờ, tài liệu khác liên quan đến bản thân, gia đình (nếu có) gồm: giấy tờ, tài liệu do cơ quan của VN cấp có chứa thông tin về họ tên, ngày, tháng, năm sinh; giấy tờ, tài liệu chứng minh về mối quan hệ huyết thống với người có QT hoặc đã từng có quốc tịch VN. Nếu giấy tờ, tài liệu do cơ quan có thẩm quyền nước ngoài cấp thì phải được hợp pháp hóa lãnh sự, trừ trường hợp được miễn hợp pháp hóa lãnh sự và công chứng các bản dịch, tài liệu, giấy tờ từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt.

Bước 3: Cơ quan quản lý thẻ CC tiếp nhận thông tin kê khai và thu nhận thông tin sinh trắc học về vân tay (trừ trường hợp người gốc VN chưa xác định được QT là trẻ em dưới 6 tuổi), ảnh khuôn mặt, mống mắt.

Bước 4: Công an cấp huyện phối hợp với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan kiểm tra, xác minh thông tin kê khai thời hạn 30 ngày, phức tạp thì không thể kéo dài quá 60 ngày. Cơ quan quản lý CC chuyển thông tin của người kê khai đến Bộ CA để kiểm tra, đối sánh thông tin trong CSDLQG về DC, CSDLCC.

Công an Q.Tân Bình cấp căn cước cho công dân ở nước ngoài về tại Cửa khẩu sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất

Bước 5: Sau khi kiểm tra, xác minh, đối sánh thông tin của người gốc VN chưa xác định được QT thì cơ quan quản lý CC thu thập, cập nhật thông tin của người gốc VN chưa xác định được QT vào CSDLQG về DC, CSDLCC đối với trường hợp người đủ điều kiện; trường hợp không thu thập, cập nhật thì phải trả lời và nêu rõ lý do.

Bước 6: Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày cơ quan quản lý CC của CA cấp huyện thực hiện cập nhật thông tin của người gốc VN chưa xác định được QT vào CSDLQG về DC, CSDLCC, cơ quan quản lý CC của Bộ CA thực hiện xác lập số định danh cá nhân cho người gốc VN chưa xác định được QT và cấp GCNCC cho người đó.

Bước 7: Cơ quan quản lý CC của Bộ CA gửi GCNCC đã cấp về cơ quan quản lý CC của CA cấp huyện để trả cho người gốc VN chưa xác định được QT.

Quy định về thu hồi, trả lại giấy chứng nhận căn cước

Theo Nghị định 70 năm 2024 do Chính phủ ban hành quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật CC 2023 thì GCNCC được cấp đổi trong các trường hợp bị hỏng không sử dụng được, thay đổi thông tin về CC; hay khi có sai sót về thông tin trên GCNCC, khi người gốc VN chưa xác định được QT có yêu cầu và khi GCNCC hết hạn sử dụng.

Nếu người gốc VN chưa xác định được QT bị mất GCNCC cũng được cấp lại. Trường hợp phải thu hồi GCNCC khi người gốc VN chưa xác định được QT được nhập quốc tịch VN, hay xác nhận có quốc tịch VN, hoặc xác định có QT nước ngoài hay GCNCC cấp sai quy định hoặc GCNCC đã tẩy xóa, sửa chữa.

Ngoài ra, GCNCC bị giữ nếu người đang chấp hành biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng (TGD); người đang chấp hành quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào TGD, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc; người đang bị tạm giữ, tạm giam, chấp hành án phạt tù. Trong thời gian bị giữ GCNCC, cơ quan giữ giấy sẽ xem xét cho phép người bị giữ sử dụng GCNCC của mình để thực hiện giao dịch, thực hiện quyền, lợi ích hợp pháp. Người bị giữ GCNCC được trả lại khi hết thời hạn tạm giữ, tạm giam hoặc có quyết định hủy bỏ việc tạm giữ, tạm giam; chấp hành xong án phạt tù, chấp hành xong biện pháp tư pháp giáo dục tại TGD; chấp hành xong quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào TGD, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc...