Trong vài tháng qua, Vương Thụ Vân, một người về hưu 78 tuổi ở thủ đô Bắc Kinh, đã chi 8.000 nhân dân tệ (1.115 USD) cho một khóa học dinh dưỡng để giúp bà giảm cân và hạ đường huyết, và chi 1.200 nhân dân tệ cho các sản phẩm của công ty sản xuất đồ thể thao Adidas.
Là một cựu công chức với mức lương hưu hằng tháng cao hơn mức trung bình là 10.000 nhân dân tệ và không có con, bà cũng thường xuyên chi tiêu mạnh tay cho sữa nhập khẩu từ New Zealand.
"Tôi tập trung vào việc sống một cuộc sống tốt đẹp cho bản thân, điều mà tôi coi là mục tiêu quan trọng nhất" - bà Vương chia sẻ với Reuters.
Bà là một trong số khoảng 300 triệu người về hưu ở Trung Quốc, cốt lõi của "nền kinh tế tóc bạc" của đất nước hiện đang được chính phủ và các doanh nghiệp thúc đẩy mạnh mẽ.
Bắc Kinh đã tuyên bố "một kỷ nguyên mới" cho người cao tuổi trong hướng dẫn chính sách năm 2021, kêu gọi "vun đắp mạnh mẽ" cho một nền kinh tế tóc bạc, nhưng năm nay các nhà chức trách đã hành động. Họ đã đưa ra ít nhất 20 tuyên bố về chủ đề này, kêu gọi các công ty cải thiện dịch vụ thực phẩm, y tế và chăm sóc người cao tuổi, cung cấp nhiều sản phẩm tài chính hơn và tập trung vào các mô hình kinh doanh mới.
Tính cấp thiết của sự thúc giục này nằm ở hai mặt. Trung Quốc đang già hóa dân số nhanh chóng đến mức số người từ 60 tuổi trở lên dự kiến sẽ đạt 400 triệu vào năm 2035 - gần bằng dân số của Mỹ và Ý cộng lại.
Số lượng người già đang tăng mạnh ở Trung Quốc - Ảnh: Reuters
Đồng thời, tăng trưởng chi tiêu chung vẫn yếu do thế hệ trẻ mất niềm tin tiêu dùng, bị bao vây bởi hàng loạt khó khăn kinh tế từ căng thẳng thương mại đến lĩnh vực bất động sản, dẫn đến giảm phát và mất an ninh việc làm.
Các nhà kinh tế lưu ý rằng 4 thập kỷ tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc đã giúp người cao tuổi có mức tiết kiệm thoải mái, cho phép họ chi tiêu thoải mái hơn so với các thế hệ lớn tuổi trước đây vốn sống rất tiết kiệm.
Theo dữ liệu từ công ty nghiên cứu Euromonitor International, tổng chi tiêu tiêu dùng của các hộ gia đình Trung Quốc do những người từ 60 tuổi trở lên làm chủ hộ có khả năng đã tăng 129% từ năm 2015 đến năm 2025, vượt xa mức tăng 79% của toàn bộ dân số.
"Điều này cho thấy người tiêu dùng trưởng thành không chỉ tăng về số lượng mà còn tăng chi tiêu với tốc độ đáng kể" - Jana Rude hiện là Giám đốc Phân tích thị trường toàn cầu cấp cao về người tiêu dùng của Euromonitor nhận định.
Mặc dù các hộ gia đình cao tuổi, trung bình chi tiêu ít hơn so với thế hệ trẻ, nhưng nhìn chung họ đang là một động lực chính của nền kinh tế.
Tốc độ tăng trưởng chi tiêu nhanh chóng của nhóm này dự kiến sẽ trở nên rõ nét hơn, với việc Euromonitor dự đoán tổng chi tiêu của người Trung Quốc từ 60 tuổi trở lên sẽ tăng hơn gấp ba lần từ năm 2025 đến năm 2040 so với mức tăng 136% của toàn bộ dân số. Đến năm 2040, ước tính nhóm người trên 60 tuổi sẽ chiếm 34% tổng chi tiêu tiêu dùng của Trung Quốc, tăng từ mức 24% hiện nay.
"Cuộc đua" tung ra sản phẩm dành cho người cao tuổi
Trong số các công ty Trung Quốc đang nhắm đến người tiêu dùng cao tuổi là Lao Feng Xiang, một công ty trang sức đã hoạt động được một thế kỷ, tuyên bố đã "bước sang công nghệ tóc bạc" khi ra mắt kính trí tuệ nhân tạo (AI) vào tháng 6.
Công ty cho biết kính mang đến "trải nghiệm thân thiện với người cao tuổi", hỗ trợ đọc các mục chữ in nhỏ như nhãn thuốc và thực đơn, hỗ trợ điều hướng bằng giọng nói nếu họ bị lạc và có thể "đối thoại cảm xúc" để bầu bạn.
Trong khi đó, gã khổng lồ công nghệ Xiaomi cũng cho biết họ đã nỗ lực bổ sung các chức năng thân thiện với người cao tuổi trên điện thoại và tivi, cũng như các tính năng hỗ trợ từ xa cho phép trẻ em dễ dàng kiểm soát môi trường sống của cha mẹ già bằng đèn và máy điều hòa thông minh.
Một nhóm người cao tuổi đang mua sắm ở một cửa hàng tại Thượng Hải - Ảnh: Reuters
Ping An, một tập đoàn bảo hiểm và chăm sóc sức khỏe, cho biết việc cung cấp các dịch vụ và sản phẩm chăm sóc người cao tuổi là một lĩnh vực tăng trưởng lớn. Kể từ cuối năm ngoái, công ty cho biết đã triển khai hàng trăm chương trình phúc lợi chăm sóc người cao tuổi tại nhà, chẳng hạn như hệ thống AI để theo dõi rủi ro sức khỏe và môi trường, mở rộng dịch vụ mà công ty đã giới thiệu vào năm 2021 và hiện đã có mặt tại 75 thành phố.
Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực của chính phủ và doanh nghiệp, các nhà kinh tế lưu ý rằng xét cho cùng, người cao tuổi có xu hướng không chi tiêu nhiều như vậy.
Hơn nữa, trong khi các cựu công chức như Vương Thụ Vân nhận được lương hưu hậu hĩnh, thì lương hưu trung bình hàng tháng của người về hưu ở thành thị Trung Quốc lại thấp hơn nhiều, chỉ 3.000 nhân dân tệ, trong khi lương hưu ở nông thôn có thể chỉ ở mức 200 nhân dân tệ.
Chi tiêu của thế hệ người cao tuổi "khó có thể đủ mạnh để bù đắp áp lực giảm phát hoặc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nói chung" - Alicia Garcia Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tại Natixis cho hay.
Qiao Li, một người về hưu 66 tuổi ở Bắc Kinh, có thể là một ví dụ điển hình. Một khoản chi lớn gần đây là 50.000 nhân dân tệ cho một chiếc vòng cổ làm bằng hạt gỗ và ngọc lam, nhưng nhìn chung, ông thích dùng số tiền tiết kiệm được để mua rau tươi chia cho người thân.