Trong trận lũ lụt vào tháng trước ở Bắc Kinh, Cui Jian - một chủ khách sạn vùng nông thôn và khách của ông đã phải ngủ qua đêm trên mái nhà dưới mưa xối xả trước khi lực lượng cứu hộ vật lộn với bùn đất cao hàng mét để đến được chỗ của họ vào ngày hôm sau.
Huyện Hoài Nhu, miền núi phía bắc Bắc Kinh và huyện Mật Vân lân cận đã hứng chịu lượng mưa tương đương một năm chỉ trong một tuần, gây ra lũ quét tàn phá toàn bộ ngôi làng và khiến 44 người thiệt mạng trong trận lũ lụt chết chóc nhất kể từ năm 2012.
Cảnh báo thời tiết nghiêm trọng nhất của chính quyền đã đến quá muộn đối với hầu hết dân làng Hoài Nhu, khi họ đang ngủ say.
"Trước đây, họ đã đóng cửa các khu danh lam thắng cảnh và khu cắm trại, sơ tán khách du lịch và di dời dân làng. Nếu cảnh báo kịp thời thì tốt, nhưng nếu không, đó sẽ là một thảm họa thiên nhiên" - Cui, người có 10 bất động sản trong cùng một ngôi làng ở huyện Hoài Nhu mà ông đã chi 35 triệu nhân dân tệ (4,87 triệu USD) để cải tạo, cho biết.
Lũ lụt đã phơi bày những điểm yếu trong cơ sở hạ tầng ứng phó khẩn cấp ở nông thôn của Bắc Kinh, nơi trung tâm đô thị được bao quanh bởi một số huyện nông thôn.
Tuy nhiên, chúng cũng cho thấy Bắc Kinh, vốn khô hạn trong lịch sử, nơi sinh sống của 22 triệu người, vẫn chưa được chuẩn bị đầy đủ cho những gì mà các chuyên gia cho rằng sẽ là một tương lai của kiểu khí hậu ngày càng ẩm ướt.
Thủ đô Trung Quốc đã trải qua ba trận lụt kể từ năm 2012, mà các nhà dự báo cho hay chỉ có thể xảy ra một lần trong 100 năm, và các chuyên gia khí hậu cảnh báo rằng nguy cơ thiên tai đang gia tăng ở quy mô chưa từng thấy trước đây.
Các chuyên gia Trung Quốc đang ngày càng kêu gọi các nhà quy hoạch đô thị ưu tiên "khả năng phục hồi sinh thái" trước những tác động thảm khốc của biến đổi khí hậu.
Một ngưởi dân ở ngoại ô thủ đô Bắc Kinh của Trung Quốc đứng trước khung cảnh tan hoang vì mưa lũ hồi tháng 7 - Ảnh: Reuters
"Hiểu biết hiện tại về cuộc khủng hoảng khí hậu và những thách thức trong tương lai của nó là chưa đầy đủ, điều này tất yếu dẫn đến việc triển khai và lập kế hoạch không đầy đủ" - ông Chu Kim Phong - Tổng Thư ký Quỹ Bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển xanh Trung Quốc nhận định với Reuters.
Trong khi hai quận ở Bắc Kinh bị lũ lụt tàn phá vào năm 2023 đã ban hành các kế hoạch tái thiết dài hạn, ưu tiên "xây dựng thành phố thích ứng với khí hậu" và đề xuất các biện pháp cải thiện hệ thống kiểm soát lũ lụt nông thôn và nâng cấp cơ sở hạ tầng, thì phần lớn các dự án cơ sở hạ tầng mới được đưa vào vận hành tại thủ đô lại không ưu tiên việc thích ứng với khí hậu trong kế hoạch của họ.
Một cơ sở dữ liệu của chính phủ Trung Quốc cho thấy chỉ có ba dự án cơ sở hạ tầng ở Bắc Kinh trong 5 năm qua có hồ sơ dự thầu đề cập đến "khả năng phục hồi sinh thái", trong khi hàng trăm hồ sơ dự thầu đề cập đến "biến đổi khí hậu" chủ yếu liên quan đến các dự án nghiên cứu tại các viện khoa học nhà nước ở Bắc Kinh.
Khả năng phục hồi sinh thái đề cập đến các biện pháp như khôi phục bờ sông tự nhiên, giảm sử dụng bê tông và các vật liệu cứng khác, hạn chế xây cảnh quan nhân tạo quá mức cũng như tăng cường đa dạng sinh học, theo ông Zhou.
Trong một động thái chuyển hướng khỏi quá trình đô thị hóa chóng mặt kéo dài hàng thập kỷ đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, tại một cuộc họp quy hoạch đô thị cấp cao vào tháng 7 giới chức đã nhấn mạnh việc xây dựng các thành phố "đáng sống, bền vững và có khả năng phục hồi".
Giữa tháng 7 thường là thời điểm mùa mưa ở miền bắc Trung Quốc bắt đầu, nhưng năm nay là thời điểm bắt đầu sớm nhất kể từ khi dữ liệu bắt đầu được ghi chép vào năm 1961, trong khi một số con sông ở Bắc Kinh đã trải qua trận lũ lụt lớn nhất từ trước đến nay.
Dữ liệu chính thức cho thấy lượng mưa trên toàn thành phố trong tháng 6 và tháng 7 đã tăng 75% so với cùng kỳ năm trước.
Giám đốc Trung tâm Khí hậu quốc gia Trung Quốc phát biểu với tờ China Newsweek rằng điều này là do "sự mở rộng đáng kể về phía bắc của vành đai mưa Trung Quốc kể từ năm 2011" liên quan đến biến đổi khí hậu, đánh dấu sự chuyển dịch sang "nhiều chu kỳ mưa kéo dài và liên tục" ở miền bắc vốn khô cằn.
Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã thực hiện một số bước để chống ngập lụt đô thị. Các dự án "thành phố bọt biển" đã được triển khai trên khắp đất nước kể từ năm 2015, biến đổi các siêu đô thị bê tông bằng cơ sở hạ tầng thoát nước ngầm như vỉa hè trải nhựa đường thấm nước, vườn mưa trũng và hệ thống xử lý nước thải hiện đại.
Khái niệm này, bắt nguồn từ Trung Quốc, mô phỏng khả năng hấp thụ và thoát nước mưa của bọt biển.
Những trận mưa lũ ở thủ đô Trung Quốc cho thấy một "thực tại mới" về biến đổi khí hậu - Ảnh: Reuters
Tại Bắc Kinh, các dự án được xây dựng gần đây bao gồm các trạm bơm kiểm soát lũ lụt, công viên ven sông và hồ nhân tạo.
Theo số liệu chính thức, Trung Quốc đã chi hơn 2,9 nghìn tỷ nhân dân tệ (403,78 tỷ USD) cho hơn 60.000 dự án cơ sở hạ tầng theo mô hình "thành phố bọt biển" vào năm 2024.
Chính quyền đặt mục tiêu phủ sóng 80% diện tích đô thị ở tất cả các thành phố vào năm 2030, mặc dù nhiều tỉnh và thành phố lớn đang chậm tiến độ.
Theo cơ sở dữ liệu đấu thầu mua sắm của Trung Quốc, tại Bắc Kinh, các dự án "thành phố bọt biển" mới trị giá ít nhất 155 triệu nhân dân tệ đã bắt đầu được khởi công trong năm nay. Hiện tại, 38% khu vực đô thị của Bắc Kinh đạt tiêu chuẩn "thành phố bọt biển".
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng những sáng kiến như vậy không thể giúp ích cho các vùng nông thôn của Bắc Kinh vì địa hình đồi núi khiến các ngôi làng, thường được xây dựng dưới chân các con dốc, trở nên khó tiếp cận.