Chống hàng giả, hàng kém chất lượng: Cần đi từ gốc

Hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, kể cả những lĩnh vực rất nhạy cảm như chăm sóc sức khỏe, sắc đẹp. Báo chí đưa tin hàng loạt về việc người bệnh được bác sĩ kê toa thuốc chữa bệnh, trong đó nhiều loại thuốc không lâu sau bị cơ quan chức năng chỉ ra là thuốc giả, kém chất lượng.

Câu chuyện càng nóng lên khi cơ quan chức năng công bố việc bắt giữ Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm thuộc Bộ Y tế cùng một số nhân viên thuộc quyền về tôi nhận hối lộ để có thái độ dễ dãi trong công tác kiểm tra chuyên môn.

Vấn nạn cho thấy sự thờ ơ, thiếu cảnh giác hoặc tạo nghi vấn về sự bị động đến bất lực của xã hội, cộng đồng trước "liên minh ma quỷ” giữa những người có lợi thế về tiềm lực vật chất hoặc về danh tiếng, về quyền lực công nắm giữ, để trục lợi. Các thành viên của liên minh thản nhiên kiếm chác, bất chấp sự nguy hiểm mà quan hệ cộng sinh bệnh hoạn đó mang lại cho xã hội.

Kiểm tra một cửa hàng kinh doanh thực phẩm bánh kẹo

Vấn đề cốt lõi, bởi vậy, không phải là làm thế nào ngăn chặn hàng giả, mà là làm thế nào để xã hội, cộng đồng không bị những thế lực tội ác bòn rút sức sống một cách vô lương tâm mà không thể kháng cự.

Tất nhiên giáo dục con người từ tấm bé về đạo đức, về lòng nhân ái, về trách nhiệm của cá nhân đối với cộng đồng là việc phải làm để xã hội có được những thành viên lương hảo. Trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường, cần cổ vũ, động viên ý thức của doanh nhân về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Cần thuyết phục doanh nhân coi việc nêu cao trách nhiệm xã hội không chỉ là một nghĩa vụ thuần túy, mà còn là biện pháp đem lại lợi ích thiết thực cho bản thân: sản xuất hàng tốt, có chất lượng sẽ tạo được uy tín cho doanh nghiệp, từ đó làm tăng doanh số, lợi nhuận.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận ở mỗi con người luôn tiềm ẩn bản năng sống tiêu cực, ích kỷ. Mỗi khi có hoàn cảnh, điều kiện thuận lợi, thì bản năng ấy lại bộc lộ, thể hiện thành những hành vi vơ vét, trục lợi cho bản thân, gia đình, bất chấp pháp luật, đạo lý.

Một trong những yếu tố tạo ra hoàn cảnh, điều kiện thuận lợi cho sự hình thành và bành trướng của các thế lực tội ác là sự lỏng lẻo của khung pháp lý. Pháp luật hiện hành quá sơ hở, thiếu sót trong việc ứng phó tệ nạn sản xuất lưu hành hàng giả, hàng kém chất lượng. Tiêu chí nhận diện hàng giả trong nhiều trường hợp còn nặng về định tính và chung chung; chế tài, đặc biệt là chế tài về vật chất, còn quá nhẹ, không đủ sức răn đe. Người làm ăn chân chính cảm thấy không được bảo vệ trong bối cảnh vàng thau lẫn lộn. Kẻ xấu, về phần mình, nhận thấy ngay cả trong trường hợp xấu, hành vi vi phạm pháp luật của mình bị phát hiện, thì chế tài cao nhất vẫn không làm hao hụt đáng kể khoản lợi bất chính thu được.

Bởi vậy, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện hành để có được công cụ đấu tranh hữu hiệu phòng chống nạn làm hàng giả, hàng kém chất lượng. Cụ thể, cần quy định thật rõ về điều kiện nhận diện hàng giả, hàng kém chất lượng bằng các quy tắc định lượng; sửa đổi khung chế tài theo hướng tăng thật nặng, như cách chế tài đối với hành vi giết người, cướp tài sản; cũng cần coi việc lợi dụng tên tuổi người nổi tiếng để quảng cáo hàng giả, hàng kém chất lượng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn của người thi hành công vụ để bao che, tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản xuất, lưu hành hàng giả, hàng kém chất lượng là tình tiết tăng nặng khi chế tài. Có quy định khen thưởng xứng đáng cho người có công phát hiện, tố giác việc sản xuất, mua bán hàng giả, hàng kém chất lượng. Có biện pháp bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản và bảo vệ nhân phẩm, danh dự của người có công phát hiện, tố giác tội phạm và người thân của họ.

Một sản phẩm kém chất lượng vừa bị thu giữ

Hoàn thiện pháp luật chưa đủ. Phải tổ chức thực thi thật nghiêm chỉnh các quy định pháp luật về ngăn chặn, xử lý việc sản xuất, lưu thông hàng giả, hàng kém chất lượng. Các lực lượng kiểm tra, xử lý vi phạm phải tích cực, mẫn cán, dũng cảm và kiên quyết trong công tác. Thành viên bộ máy kiểm soát, chế tài, trấn áp các hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng được hưởng sự đãi ngộ đặc biệt để yên tâm thi hành phận sự. Ngược lại, những hành vi vi phạm của những người này phải bị xử lý chế tài ở mức kịch trần.

Một yếu tố nữa tạo ra hoàn cảnh, điều kiện thuận lợi cho sự phát tác của bản năng sống tiêu cực, sâu xa hơn và cần được quan tâm xử lý một cách căn cơ, là sự suy thoái đạo đức xã hội do kiểu sống giả dối. Kiểu sống này có nguyên nhân chính là thói quen coi trọng hình thức bề ngoài hơn là thực chất, coi trọng thành tích hơn thực tài. Thói quen đó khiến người ta tự nhiên có xu hướng tìm cách kiếm tiền nhiều nhất có thể. Lý do, tiền được cho là có thể giúp mua được mọi thứ.

Với tiền, người ta có được chức vụ mơ ước trong khu vực công, có được bằng cấp, học vị cần thiết để được đưa vào diện quy hoạch, có điều kiện thăng tiến. Tiền cho phép doanh nghiệp bôi trơn quy trình cấp phép để sản xuất, kinh doanh; giúp cho doanh nghiệp được trao giải này, danh hiệu nọ mà không cần đầu tư hoàn thiện chất lượng sản phẩm, dịch vụ; tiền dùng để che mắt các đoàn thanh tra, kiểm tra giúp cho các sai phạm được khuất lấp, không bị lôi ra ánh sáng; tiền cũng được dùng để trong trường hợp xấu nhất mà vi phạm pháp luật không thể được che giấu, thì giúp giảm nhẹ mức chế tài.

Để đẩy lùi sự thống trị của đồng tiền, từ đó ngăn chặn sự trỗi dậy của bản năng sống tiêu cực, đồng thời củng cố nền tảng đạo đức của xã hội, điều cần thiết là xóa bỏ thói quen coi trọng hình thức, coi trọng thành tích; thay vào đó là xu hướng coi trọng thực chất, hiệu quả. Việc tuyển dụng, đề bạt con người vào các vị trị trong bộ máy quản lý, bao gồm quản lý kinh tế, chủ yếu dựa vào năng lực chứ không phải bằng cấp.

Doanh nghiệp được tạo điều kiện thuận lợi để hoạt động, để mở rộng sản xuất, kinh doanh dựa theo chỉ số tín nhiệm của khách hàng. Dẹp bỏ các định chế tổ chức trao giải, danh hiệu cho doanh nghiệp nặng tính hình thức lòe loẹt, phô trương, giả tạo. Khuyến khích việc để người tiêu dùng trực tiếp đánh giá doanh nghiệp một cách công khai thông qua mạng lưới khách hàng được tổ chức trong khuôn khổ một hệ thống pháp luật chặt chẽ và tường minh.