Ngày 9/11, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội đã họp phiên toàn thể về dự thảo Nghị quyết về thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự.
Dự thảo Nghị quyết gồm 5 điều, cụ thể: về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng; nguyên tắc thực hiện; Các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản; Hiệu lực thi hành; Tổ chức thực hiện.
Theo đó, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị quyết đã xác định việc thí điểm xử lý vật chứng, tài sản bị thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa thực hiện ngay từ giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm, xuyên suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và chỉ áp dụng thí điểm đối với các vụ án, vụ việc hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung phiên họp
Các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản bám sát nội dung Đề án xử lý vật chứng, tài sản đã được Bộ Chính trị thông qua, dự thảo Nghị quyết quy định 05 biện pháp xử lý vật chứng, tài sản, gồm: Trả lại tiền cho bị hại hoặc gửi tiền vào ngân hàng để chờ xử lý; Nộp tiền bảo đảm để hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa; Cho phép mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản và xử lý tiền thu được từ việc mua bán, chuyển nhượng; Giao vật chứng, tài sản cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp để quản lý, khai thác, sử dụng; Tạm ngừng giao dịch; tạm dừng việc đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng tài sản.
Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu Quốc hội bày tỏ tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết. Theo đại biểu Nguyễn Thanh Hải (Đoàn Thừa Thiên-Huế), việc xây dựng dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội thông qua lần này sẽ tháo gỡ vướng mắc thực tiễn, tạo cơ sở pháp lý để áp dụng xem xét, xử lý sớm tài sản trong các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực chỉ đạo, nhằm bảo đảm hiệu quả, đúng pháp luật, đồng thời khơi thông nguồn lực phát triển và tránh thất thoát, lãng phí.
Đại biểu Nguyễn Thanh Hải (Đoàn Thừa Thiên-Huế)
Đại biểu đánh giá, trong thời gian qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Ban Chỉ đạo phòng, chống Trung ương, nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế đặc biệt lớn, có quy mô và tính chất việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa lên đến hàng ngàn tỷ đồng đã được phát hiện, xử lý.
Đáng chú ý, nhiều dự án bất động sản, tài sản như vụ Phan Văn Anh Vũ, FLC, AIC, Việt Á, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát và nhiều vụ án khác nữa... phải chờ thời gian tiến hành tố tụng, có vụ án hàng năm mới có thể xem xét, quyết định dẫn đến vật chứng, tài sản bị thu giữ, bị đóng băng.
Nguyên nhân là hiện nay, một số quy định về xử lý vật chứng còn nhiều khó khăn, vướng mắc, bất cập cần phải được nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung. "Chính điều này có thể dẫn đến lãng phí nguồn lực. Chúng ta chỉ tính tỷ suất lãi suất ngân hàng của gần 1.000 tỷ đồng thì lãi suất là một năm là phải 60 tỷ. Chưa kể các dự án không hoạt động gây lãng phí, mất cơ hội kinh doanh và tài sản bị mất giá trị. Trong một số vụ việc, vụ án, quá trình xác minh, điều tra đã phát hiện, ngăn chặn những người nắm giữ tài sản liên quan đến hành vi phạm tội tẩu tán, chuyển dịch tài sản nhưng pháp luật không quy định biện pháp tạm ngừng giao dịch", đại biểu nói.
Chung quan điểm, đại biểu Nguyễn Hữu Chính (Đoàn Hà Nội) cho rằng, trong thực tế, rất nhiều vụ án lớn có tính chất phức tạp, thời gian điều tra kéo dài. Có những vụ kéo dài từ 1-2 năm, thậm chí hơn, đến khi tòa án giải quyết thì vật chứng là nhà xưởng, thiết bị, máy móc, phương tiện hầu như bị hỏng, không thể sử dụng được và chỉ còn là đống sắt vụn gây lãng phí và thiệt hại lớn cho các bên đương sự.
"Đặc biệt, các vụ án liên quan đến việc cho vay của ngân hàng thương mại hiện nay, như vụ án Tân Hoàng Minh bị cáo đã nộp và khắc phục số tiền hơn 8.000 tỷ đồng cho bị hại ngay sau khi khởi tố vụ án, đáng lẽ có thể trả ngay cho bị hại nhưng theo quy định thì số tiền trên phải gửi vào kho bạc. Trong khi đó, thời hạn điều tra là 2 năm tòa án mới giải quyết, điều này gây thiệt hại rất lớn khi đồng tiền không được lưu thông", đại biểu Nguyễn Hữu Chính đánh giá.
Đại biểu Nguyễn Hữu Chính (Đoàn Hà Nội)
Nhất trí cho rằng việc thí điểm Nghị quyết là rất cần thiết và thiết thực với mục đích là đảm bảo tính kịp thời của một nền tư pháp không chậm trễ và tiết kiệm chi phí cho xã hội, đại biểu Nguyễn Hữu Chính đề nghị mở rộng phạm vi và rút ngắn thời gian thí điểm. “Thí điểm xử lý vật chứng, tài sản không nên gói gọn trong một số vụ án tham nhũng thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi như dự thảo. Bởi lẽ, trong thực tiễn và thống kê hằng năm, số lượng những vụ án tham nhũng chiếm tỷ lệ rất nhỏ từ 10-15% so với các vụ án thông thường, trong khi đó tang vật thu giữ, kê biên trong vụ án hình sự thông thường rất lớn", đại biểu Chính kiến nghị.
Bên cạnh đó, theo đại biểu Nguyễn Hữu Chính, các kho tang vật của cơ quan công an các tỉnh, thành phố rất quá tải, gây khó khăn, lãng phí cho việc trông coi, bảo quản. Mục đích, ý nghĩa của việc thí điểm xử lý tang vật trong vụ án hình sự là giảm tối đa lãng phí và thiệt hại cho các bên đương sự khi tang vật bị kê biên, thu giữ. Do đó, đại biểu Chính đề nghị thí điểm tất cả các vụ án hình sự.
Nhiều đại biểu cũng cho rằng, kết quả thí điểm sẽ tạo cơ sở thực tiễn cho việc hoàn thiện pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự trong thời gian tới. Đồng thời, thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, định hướng của Đảng, nhất là các yêu cầu về xây dựng, hoàn thiện pháp luật về phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng, về cơ chế thu hồi tài sản; không trái với quy định trong các công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Bên cạnh đó, các đại biểu đã tham gia góp ý về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của Nghị quyết; các nguyên tắc thực hiện thí điểm; quy định các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản và thẩm quyền của các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc áp dụng biện pháp xử lý vật chứng, tài sản.
Cuối phiên thảo luận, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến đã giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.