Cần giải pháp đột phá để huy động các nguồn lực
Báo cáo tại hội nghị cho thấy, tổng nhu cầu vốn đầu tư công trong giai đoạn 2026-2030 của Thành phố là trên 3.164.942 tỷ đồng; trong đó, tổng nhu cầu vốn mà Thành phố cần cân đối, bố trí từ ngân sách địa phương trên 2.832.974 tỷ đồng để đảm bảo đáp ứng toàn bộ nhu cầu vốn đầu tư công của Thành phố trong giai đoạn 2026-2030.
Thành phố xác định tổng nguồn thu ngân sách (NSNN) của Thành phố dự kiến giai đoạn 2026-2030 là 4.700.596 tỷ đồng, với tốc độ tăng thu bình quân 6,53%/năm, từ các nguồn thu NSNN nội địa 3.527.605 tỷ đồng (bao gồm thu từ khu vực kinh tế 1.765.626 tỷ đồng, thu từ đất đai 843.134 tỷ đồng, thu NSNN nội địa còn lại 918.846 tỷ đồng); thu từ dầu thô 203.800 tỷ đồng; thu xuất nhập khẩu 969.191 tỷ đồng.
Qua cơ cấu nguồn thu trên, có thể thấy nguồn thu nội địa từ khu vực kinh tế đặc biệt là khu vực doanh nghiệp công thương nghiệp dịch vụ ngoài quốc doanh với khoảng 10%/năm được kỳ vọng là động lực chính, phản ánh xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài chất lượng cao. Bên cạnh đó, kỳ vọng vào nguồn thu từ đất đai là rất lớn (tăng gần 4 lần so với giai đoạn trước) nhưng đây cũng là nguồn thu tiềm ẩn rủi ro về tiến độ và khả năng thực hiện.
Như vậy, so với nhu cầu nguồn vốn và nguồn thu dự kiến, Thành phố sẽ thiếu hụt tài chính khoảng 1.857.854 tỷ đồng, tương đương với khả năng đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư công từ ngân sách địa phương chỉ đạt khoảng 34%. Thách thức này đòi hỏi phải có các giải pháp đột phá, vượt ra khỏi khuôn khổ luật pháp thông thường để huy động các nguồn lực.
Từ phân tích trên, đại diện Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố đã đề xuất một số giải pháp để khai thác, quản lý nguồn thu NSNN Thành phố trong giai đoạn 2026-2030.
Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Văn Dũng phát biểu tại hội nghị
Cụ thể, để tăng nguồn thu từ khu vực ngoài quốc doanh và FDI (chiếm tỷ trọng lớn 88,5%) và có tốc độ tăng trưởng dự kiến cao nhất, lãnh đạo Thành phố cần quan tâm sâu sát, đối thoại định kỳ, tháo gỡ ngay các vướng mắc, hoặc kiến nghị tháo gỡ nếu vượt thẩm quyền, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng cho các doanh nghiệp phát triển. Đồng thời, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hạ tầng công nghiệp để thu hút đầu tư trong và ngoài nước, từ đó tăng đóng góp cho ngân sách.
Đối với khu vực doanh nghiệp nhà nước, việc thoái vốn, cổ phần hóa sẽ góp phần mang lại nguồn thu đáng kể (11,5%), tuy nhiên cần được thực hiện dứt điểm, chuyển giao tài sản và nguồn lực vốn sang khu vực tư nhân, nơi có hiệu quả khai thác cao hơn so với doanh nghiệp nhà nước. Sử dụng nguồn lực dôi dư, chưa hiệu quả của khu vực doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt về đất đai, mặt bằng sản xuất… để tăng cường hợp tác công tư trong các dự án phát triển, theo tinh thần của Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.
Hiện nay, khả năng cân đối vốn đầu tư công chỉ đạt 34%, để đảm bảo cân đối ngân sách, Viện Nghiên cứu phát triển đề xuất Thành phố cần thực hiện áp dụng triệt để cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98 ở các nội dung: Tăng cường khả năng vay nợ; thí điểm phí/lệ phí mới và tăng mức thu; đa dạng hóa hình thức huy động.
Đại diện Thuế Thành phố cho biết, để đạt mục tiêu thu ngân sách giai đoạn 2026-2030; cơ quan thuế sẽ tập trung khai thác các nguồn thu từ các sắc thuế chính trong khu vực kinh tế như thuế thu nhập doanh nghiệp, giá trị gia tăng, tiêu thụ đặc biệt; thu qua công tác kiểm tra thuế tập trung vào các lĩnh vực và đối tượng có rủi ro cao như chống chuyển giá và giao dịch liên kết, hoạt động giao dịch bất động sản, kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử…
Đại diện Chi cục Hải quan khu vực II cho biết đơn vị sẽ tiếp tục triển khai và thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, kế hoạch, nhiệm vụ trọng tâm của Trung ương, Thành phố và đơn vị đề ra; thực hiện cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa và ứng dụng chuyển đổi số. Nghiên cứu, rà soát để phấn đấu cắt giảm 30% thủ tục hành chính, giảm 30% thời gian xử lý đối với thủ tục hành chính về Hải quan…
Ông Macr Robinson, cố vấn về chính sách tài khóa và đầu tư công của Ngân hàng Thế giới, phát biểu
Giải pháp tăng nguồn thu từ đất
Để tăng nguồn thu từ đất, Viện Nghiên cứu phát triển cho rằng Thành phố cần khắc phục các vấn đề tồn tại, hạn chế trong công tác đấu giá đất công; đẩy mạnh áp dụng hình thức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư tại các khu đất do Nhà nước quản lý, đáp ứng các điều kiện tại Khoản 3, Điều 4 của Nghị quyết 98 để rút ngắn thời gian triển khai do không phải thực hiện thủ tục sắp xếp lại, xử lý nhà đất theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công, từ đó đẩy nhanh tiến độ thu hồi vốn ngân sách, gia tăng nguồn thu.
Bên cạnh đó, Thành phố cần khẩn trương đẩy nhanh quy trình thực hiện điều chỉnh Quy hoạch Thành phố giai đoạn 2026-2030, làm cơ sở pháp lý cho việc giao đất, đấu giá.
Ông Macr Robinson, cố vấn về chính sách tài khóa và đầu tư công của Ngân hàng Thế giới, cho rằng để tăng nguồn thu, Thành phố phải tận dụng và tranh thủ tốt nhất các nguồn thu từ đất đai để triển khai các dự án đầu tư công cải thiện mạng lưới đường xá, cầu cống thì giá trị mang lại là rất lớn và cần có công cụ hiệu quả để thu hồi lại giá trị đất tăng thêm do các dự án hạ tầng mang lại; đẩy mạnh cải cách; từng bước triển khai các công cụ thu hiện đại hơn; không ngừng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, chuyên gia;…
Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, mặc dù đã đạt nhiều kết quả tích cực, thực tiễn tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất thời gian qua đã bộc lộ nhiều tồn tại, thậm chí có những trường hợp gây ảnh hưởng lớn đến thị trường và nguồn thu của ngân sách.
Để đảm bảo nguồn thu từ đất đai trong thời gian tới, trước tiên Thành phố cần thực hiện xây dựng Bảng giá đất hằng năm, bắt đầu từ năm 2026. Đây là bước đổi mới căn bản của Luật Đất đai 2024, thay thế hoàn toàn khung giá đất, bảo đảm giá đất của Nhà nước sát giá đất thị trường. Khi bảng giá đất được xây dựng đồng bộ, nguồn thu từ thuế, phí, lệ phí, tiền sử dụng đaát, tiền thuê đất sẽ tăng một cách tự nhiên, không gây méo mó thị trường.
Cùng với đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường sẽ áp dụng linh hoạt và đầy đủ các phương pháp định giá đất được quy định trong Luật Đất đai 2024, đặc biệt là phương pháp thặng dư – phương pháp có khả năng phản ánh chính xác giá trị đất sau đầu tư hạ tầng.
Gắn với nhiệm vụ tổ chức nguồn thu, Sở Nông nghiệp và Môi trường đề nghị Thành phố cần mạnh mẽ khai thác các mô hình thu giá trị tăng thêm từ đất, đặc biệt là mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông (TOD).
Song song đó, Thành phố sẽ củng cố năng lực của Tổ chức Phát triển quỹ đất để chủ động tạo lập quỹ đất sạch, sẵn sàng cho đấu giá, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất.
Lãnh đạo Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố phát biểu tại hội nghị
Cùng với việc tăng thu, Thành phố quan tâm giải quyết bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Thành phố đặt mục tiêu đến cuối năm 2030 sẽ di dời 50% số nhà trên và ven kênh rạch, tương đương khoảng 20.000 căn nhà. Để người dân có thể tái định cư trong điều kiện sống tốt hơn, Thành phố áp dụng các chính sách tốt đối với các trường hợp tái định cư. Cơ chế này không làm giảm nguồn thu lớn vì đất tái định cư không nhằm mục tiêu thương mại, nhưng lại tạo điều kiện cho người dân đồng thuận giao mặt bằng nhanh chóng, qua đó đẩy nhanh các dự án hạ tầng quy mô lớn.
Sở Nông nghiệp và Môi trường cho rằng việc áp dụng chính sách nhân văn này sẽ giúp người dân ổn định cuộc sống, hạn chế khiếu kiện, bảo đảm nguyên tắc “người dân tái định cư có cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.” Khi công tác bồi thường được giải quyết, các dự án trọng điểm sẽ được triển khai đúng tiến độ, từ đó bảo đảm nguồn thu đất đai phục vụ kế hoạch đầu tư công trung hạn.
Với sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ngành và sự quyết tâm của hệ thống chính trị Thành phố, việc tổ chức khai thác hiệu quả nguồn thu từ đất đai trong giai đoạn 2026-2030 hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu 500.000 tỷ đồng. Đây sẽ là nguồn lực then chốt để Thành phố xây dựng hệ thống hạ tầng hiện đại, tạo bước đột phá phát triển Thành phố, góp phần hiện thực hóa tầm nhìn phát triển bền vững của khu vực trong những thập niên tới.
Dự kiến đưa ra đấu giá 85 khu đất, thu về ngân sách trên 100.000 tỷ đồng
Theo đại diện Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố, trong giai đoạn 2021-2025, Thành phố đã đạt nhiều kết quả tích cực trong khai thác nguồn lực đất đai. Bước sang giai đoạn 2026-2030, TP.HCM sẽ trở thành trung tâm kinh tế - tài chính – logistics của vùng Đông Nam Bộ và cả nước. Việc tổ chức khai thác nguồn lực từ đất đai phải được xem là một trụ cột trong kế hoạch tài chính – đầu tư trung hạn của Thành phố. Trên cơ sở đó, Trung tâm sẽ triển khai thực hiện 4 giải pháp trọng tâm và dự kiến nguồn thu thông qua việc đưa ra đấu giá 85 khu đất, tổng diện tích khoảng 435 ha, thu về ngân sách trên 100.000 tỷ đồng.
Để đạt được nguồn thu theo dự kiến, Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố kiến nghị Thành phố sớm ban hành cơ chế đặc thù cho công tác đấu giá, khai thác quỹ đất công vùng hợp nhất, tạo thuận lợi trong định giá, đấu giá và phân bổ nguồn thu. Tăng tỷ lệ điều tiết nguồn thu từ đấu giá đất công cho đầu tư phát triển hạ tầng vùng ven, các đô thị vệ tinh mới hình thành sau sáp nhập…
Đại diện Sở Xây dựng cho biết, hiện nay Thành phố đang quản lý một quỹ tài sản công lớn, bao gồm 4.982 căn hộ và nền đất phục vụ tái định cư cho nhiều dự án trọng điểm của Thành phố. Trong những năm gần đây, nguồn thu ngân sách từ việc bán căn hộ tái định cư đã ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng, thể hiện tiềm năng lớn của nguồn lực này.
Trên cơ sở đánh giá thực tiễn, Sở Xây dựng đề xuất các giải pháp trọng tâm nhằm tăng cường nguồn thu ngân sách từ việc bán, cho thuê căn hộ phục vụ tái định cư trong giai đoạn 2026-2030, gồm: đẩy nhanh tiến độ và tháo gỡ pháp lý; hoàn thiện thể chế và trình tự thủ tục; tăng cường phối hợp và tính chính xác; tối ưu hóa quản lý tài sản công; quản lý thu hồi công nợ kết hợp chính sách hỗ trợ nhân văn; đẩy mạnh bảo trì, sửa chữa và nâng cấp chất lượng quỹ nhà; chuyển đổi mục đích sử dụng hiệu quả.
Đại diện Sở Xây dựng cũng cho rằng trong thời gian qua, nguồn thu từ phí sử dụng hạ tầng đã được sử dụng hiệu quả góp phần tăng cường đầu tư hạ tầng giao thông, giảm ùn tắc, nâng cao năng lực logistics mang lại hiệu quả và nâng cao năng lực cạnh tranh của Thành phố.
Đại diện Chi cục Hải quan khu vực II phát biểu tại hội nghị
Do vậy, Sở Xây dựng kiến nghị UBND Thành phố xem xét tiếp tục triển khai và mở rộng phạm vi thu trong giai đoạn 2026-2030, góp phần xây dựng Thành phố trở thành trung tâm logistics và dịch vụ cảng biển hiện đại, bền vững.
Phát biểu kết luận hội nghị, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Văn Dũng cảm ơn ông Macr Robinson và Ngân hàng Thế giới đã luôn đồng hành cùng quá trình phát triển của Thành phố trong thời gian qua. Trong bài phát biểu tại hội nghị, ông Macr Robinson đã phân tích, đánh giá các dự báo có liên quan của kinh tế thế giới, khu vực và trong nước sẽ tác động tới quá trình thực hiện nhiệm vụ ngân sách của TP.HCM trong giai đoạn 5 năm tới.
Bên cạnh đó, các báo cáo tham luận của sở ngành tại hội nghị đã đánh giá thực trạng và giải pháp để đạt được kết quả trong giai đoạn 2026-2030.
Để hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách trong những năm tới, Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Dũng đề nghị các cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan thu phải hỗ trợ tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp trong nước và nước ngoài tìm hiểu cơ hội đầu tư tại Thành phố. Đồng thời thực hiện các nhiệm vụ quan trọng của Thành phố, đó là đầu tư công hiệu quả để tạo nguồn lực thúc đẩy đầu tư của xã hội phục vụ sự phát triển của Thành phố.
Phó Chủ tịch UBND Thành phố giao Sở Tài chính tổng hợp ý kiến phát biểu của các đại biểu tại hội nghị để hoàn thiện báo cáo về các giải pháp để huy động các nguồn lực trong giai đoạn 2026-2030 trình UBND Thành phố báo cáo HĐND Thành phố trong tháng 12/2025.
Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Dũng cũng nhấn mạnh một số nhiệm vụ trọng tâm từ nay đến 31/12/2025. Đến giữa tháng 11 Thành phố đã hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách của Chính phủ và HĐND Thành phố giao. Nhưng mục tiêu năm 2025 không dừng lại ở đó mà Chính phủ yêu cầu phải nỗ lực tăng thu, phấn đấu tăng 25% so với chỉ tiêu được giao. Xác định đây là nhiệm vụ cực kỳ khó, nhưng Thành phố phải nỗ lực, phấn đấu hết sức mình để cuối năm 2025 thu ngân sách đạt khoảng 800.000 tỷ đồng.
Để đạt được mục tiêu trên, Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Dũng rất mong các ngành chủ lực của Thành phố tiếp tục nỗ lực thực hiện tốt công việc của năm 2025. Trong đó, Thuế Thành phố tiếp tục rà soát các nguồn thu, các sắc thuế để thu đảm bảo quy định và để tạo động lực cho doanh nghiệp phát triển; phối hợp chặt chẽ với Sở Nông nghiệp và Môi trường hoàn thành nguồn thu từ đất.
Bên cạnh đó, tập trung thúc đẩy giải ngân đầu tư công trong thời gian còn lại của năm để hoàn thành mục tiêu được Chính phủ giao. "Đây là công việc rất khó khăn, các sở ngành phải nỗ lực hết sức để hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ thu ngân sách và giải ngân đầu tư công năm 2025, đồng thời kích thích tiêu dùng xã hội, khơi thông các nguồn lực, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế số… để tạo động lực cho tăng trưởng của Thành phố trong giai đoạn 5 năm tới" - Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Dũng nhấn mạnh.