Lợi dụng đêm tối để hoạt động
Thủ đoạn hoạt động của loại tội phạm và vi phạm này ngày càng tinh vi và đa dạng. Phổ biến nhất là lợi dụng đêm tối, ngày nghỉ, cuối tuần... để hoạt động. Có những vụ, khi khai thác cát trái phép, đối tượng còn thuê người cảnh giới từ xa để tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng. Vì vậy, công tác đấu tranh phòng, chống khai thác cát trái phép ngày càng khó khăn và các lực lượng chức năng vẫn đang tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý hoạt động khai thác khoáng sản trái phép.
Ngày 15/7, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu và môi trường Công an tỉnh Vĩnh Long cho biết, vừa bắt quả tang 2 phương tiện đang khai thác cát sông trái phép. Theo đó, khoảng 21 giờ, ngày 13/7, Tổ công tác của Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu và môi trường, Công an tỉnh Vĩnh Long tuần tra trên tuyến sông Cổ Chiên (đoạn qua thủy phận xã Chợ Lách, tỉnh Vĩnh Long) thì phát hiện 1 ghe gỗ không biển kiểm soát. Chiếc ghe gỗ trên có gắn thiết bị bơm hút cát tự chế, đồng thời đang thực hiện hành vi bơm cát từ dưới sông lên khoang chứa của tàu sắt đang neo đậu.
Phương tiện hút
cát lậu bị Công an Vĩnh Long bắt giữ
Thấy tổ công tác tiếp cận, 1 người trên ghe gỗ đã nhảy xuống sông bỏ trốn, người còn lại tên B.V.C.E. (SN 1992, ngụ xã Quới Điền, tỉnh Vĩnh Long). Trên tàu sắt có 2 người, gồm: A. (SN 1992, ngụ xã Long Hòa, tỉnh Vĩnh Long) và L. (SN 1986, ngụ xã Trung Thành, tỉnh Vĩnh Long).
Tại thời điểm kiểm tra, tổng khối lượng cát trong khoang chứa của ghe gỗ và tàu sắt là hơn 87m3. Qua làm việc, E. khai nhận, toàn bộ số lượng cát trong khoang chứa của ghe gỗ và tàu sắt là do E. và một người tên K. (đã nhảy sông bỏ trốn) khai thác trái phép từ lòng sông. Hiện, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu và môi trường, Công an tỉnh Vĩnh Long đang tiếp tục củng cố hồ sơ, xử lý vụ việc theo quy định pháp luật.
Trước đó, khoảng 3 giờ 30 ngày 05/6, Đội tuần tra kiểm soát đường thủy thuộc Phòng CSGT - Công an tỉnh Vĩnh Long tổ chức tuần tra trên tuyến sông Cổ Chiên phát hiện 2 phương tiện đang chở cát sông có dấu hiệu vi phạm nên lực lượng yêu cầu dừng phương tiện, kiểm tra. Qua làm việc, ghe tải biển kiểm soát VL-150.34 do Ngô Minh Nghi (SN 1984, ngụ xã Long Mỹ, huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long) điều khiển chở 56,94m3 cát và sà lan VL-153.54 do Nguyễn Thanh Tùng (SN 1972, ngụ xã Tân Hạnh, huyện Long Hồ cũ, tỉnh Vĩnh Long) điều khiển chở 97,75m3 cát.
Tiếp đó, khoảng 8 giờ 45 ngày 06/6, Tổ tuần tra thuộc Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế, tham nhũng, buôn lậu và môi trường, Công an tỉnh Vĩnh Long phát hiện một ghe gỗ chở cát sông đang neo đậu tại khu vực cầu Cái Cam (thuộc thủy phận khóm 3, Phường 9, TP.Vĩnh Long cũ) nên lực lượng tiến hành kiểm tra. Qua kiểm tra, trên ghe chứa 56,68m3 cát. Đây là phương tiện do ông Trần Tấn Lộc (SN 1985, ngụ xã Thạnh Quới, huyện Long Hồ cũ, tỉnh Vĩnh Long) trực tiếp quản lý. Thời điểm kiểm tra, những cá nhân trên không xuất trình được các giấy tờ có liên quan đến việc vận chuyển cát sông nên lực lượng tiến hành lập biên bản để xử phạt theo quy định.
2 phương tiện thủy đang khai thác cát sông trái phép
Hiểm họa sạt lở bờ sông
Từ đầu năm 2025 đến nay, nhiều người dân phản ánh tình trạng cát tặc hoạt động rầm rộ tại địa bàn thuộc huyện Mang Thít (cũ), tỉnh Vĩnh Long. Trên Đường tỉnh 902, đến khu vực cầu Mỹ An, có nhiều chiếc ghe cây nhỏ chứa thiết bị khai thác, neo đậu sát bờ sông, hướng về con rạch nhỏ. Một số người dân cho biết, việc khai thác giữa dòng sông có thể với mục đích lẩn trốn việc kiểm soát và bắt giữ của cơ quan chức năng. Bởi lẽ, nếu bị phát hiện, cát tặc sẽ nhanh chóng tẩu thoát sang bờ bên kia, nơi không thuộc quyền quản lý của chính quyền địa phương bên này.
Liên quan khai thác cát trái phép, trước đó vào thời điểm đầu tháng 6/2025, Thủy đoàn 2 (Cục CSGT - Bộ Công an) phối hợp với các đơn vị chức năng của Công an tỉnh Tiền Giang (cũ), Công an tỉnh Bến Tre (cũ) bắt giữ 9 phương tiện khai thác cát trái phép.
Trước đó, đêm 06/6, tổ công tác của Thủy đoàn 2 cùng với Phòng hướng dẫn tuần tra, kiểm soát và đấu tranh phòng, chống tội phạm trên đường thủy nội địa (Cục CSGT) phối hợp với Trạm cảnh sát đường thủy Vàm Kỳ Hôn (Phòng CSGT Công an tỉnh Tiền Giang), Đội Cảnh sát đường thủy (Phòng CSGT Công an tỉnh Bến Tre) tuần tra kiểm soát tuyến sông Tiền thuộc địa phận xã Tân Thạnh, huyện Tân Phú Đông, tỉnh Tiền Giang (cũ). Đến khoảng 23 giờ 30, lực lượng cảnh sát phát hiện, tạm giữ 6 phương tiện thủy, trong đó có 1 tàu gắn thiết bị bơm hút cát.
Ghe cây chứa thiết bị hút neo đậu trên kênh rạch ở huyện Mang Thít
Tại thời điểm kiểm tra, những người trên không xuất trình được bất kỳ giấy tờ nào liên quan đến phương tiện, thiết bị cũng như hoạt động khai thác khoáng sản, đồng thời thừa nhận dùng 3 sà lan vận chuyển cát không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc và 2 phương tiện gắn thiết bị bơm hút.
Đến gần 0 giờ ngày 07/6, lực lượng công an phát hiện thêm 3 phương tiện, trong đó có tàu gắn thiết bị bơm hút cát tại địa phận xã Bình Thới (huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre - cũ). Tại thời điểm kiểm tra, những người trên không xuất trình được bất kỳ giấy tờ nào liên quan đến phương tiện, thiết bị và hoạt động khai thác khoáng sản. Theo lực lượng chức năng, tổng số cát có trên các phương tiện ước tính khoảng 370m3.
Việc hút cát trái phép khiến đáy sông bị hạ thấp, nước chảy xiết và ăn ngầm bên dưới tạo ra "hàm ếch" rộng, gây sạt lở bờ sông. Điều này đe dọa trực tiếp đến sự an toàn của nhiều hộ gia đình sống ven sông. Ngoài ra, một lượng lớn cát bị khai thác khỏi lòng sông góp phần làm hạ thấp mực nước ngầm, gây ra triều cường và xâm nhập mặn. Những đợt xâm nhập mặn khốc liệt những năm qua đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình sản xuất, cây trồng và sinh hoạt của người dân.
Trước mức độ, tác hại của việc khai thác cát trái phép, các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động khai thác khoáng sản, sỏi, cát. Đồng thời, xử lý nghiêm đối với các tàu, thuyền không đăng ký, đăng kiểm, đặc biệt là các tàu, thuyền có hoạt động khai thác, vận chuyển cát, sỏi lòng sông. Về phía quần chúng nhân dân, cần chủ động, mạnh dạn cung cấp thông tin, tố giác tội phạm cho cơ quan Công an khi phát hiện hành vi vi phạm góp phần đấu tranh, đẩy lùi tội phạm.
Tình trạng khai thác cát lậu tại các con sông, kênh ở TPHCM trong thời gian qua cũng diễn biến hết sức phức tạp. Các băng nhóm khai thác cát lậu ngày càng ma mãnh và hoạt động tinh vi. Theo đó tại TPHCM, các sở, ngành và địa phương tiếp tục tăng cường phối hợp, trao đổi, cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn quản lý, hoạt động của các dự án thi công nạo vét tận thu khoáng sản các tuyến luồng hàng hải, luồng đường thủy nội địa, khu nước trước bến cảng thuộc địa bàn TP để cùng giám sát, kịp thời phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn, xử lý vi phạm trong lĩnh vực khoáng sản. Thường xuyên tổ chức các buổi tuyên truyền cho người dân và các cá nhân, tổ chức hoạt động kinh doanh mua, bán, vận chuyển cát nâng cao nhận thức, chấp hành đúng theo quy định của pháp luật, tuyệt đối không tham gia các hoạt động khai thác cát trái phép cũng như việc mua, bán, vận chuyển, tàng trữ, tiêu thụ cát không có nguồn gốc hợp pháp. Bên cạnh đó, phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức lực lượng kiểm tra, xử lý các trường hợp khai thác khoáng sản không phép và trái phép theo thẩm quyền hoặc báo cáo UBND TPHCM xử lý kịp thời các hành vi vi phạm trong lĩnh vực khoáng sản theo quy định của pháp luật.
Nắm rõ hoạt động của loại tội phạm khai thác cát trái phép, các cơ quan chức năng hiện đang triển khai công tác đấu tranh quyết liệt, mà theo "Đề án phòng, chống khai thác cát trái phép năm 2025" trên địa bàn TPHCM và các tỉnh, thành giáp ranh đang vào cuộc. Qua đó, phân tích những vụ án vừa xảy ra năm ngoái, cho thấy tính chất và nguy cơ của tình trạng này là rất manh động.
Chủ trương của Thành phố đã không cấp phép khai thác khoáng sản nói chung và khai thác cát nói riêng từ năm 2013. Đồng thời, việc cấp phép khai thác cát ở các tỉnh, thành cũng rất hạn chế. Do lợi nhuận từ hoạt động khai thác, vận chuyển cát trái phép tăng mạnh nên hoạt động khai thác vận chuyển cát trái phép vẫn âm thầm diễn ra. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng khai thác cát trái phép thường lợi dụng địa bàn giáp ranh, đêm tối, đoạn sông vắng người để đưa phương tiện gắn máy bơm hút cát có công suất lớn, bơm hút cát trái phép sang các ghe, thuyền vận chuyển đi tiêu thụ, hành vi hút cát trái phép diễn ra trong thời gian ngắn.