NGHIỆN THUỐC LÁ TRUYỀN THỐNG VÌ... THUỐC LÁ ĐIÊN TỬ?
Thuốc lá điện tử là thiết bị mô phỏng chức năng của thuốc lá truyền thống, bằng cách tạo ra làn hơi có chứa nicotine và nhiều hương liệu khác. Hiện nay, thuốc lá điện tử rất đa dạng về chủng loại, kích cỡ, hình dạng, có loại dùng một lần, cũng có loại có thể tái sử dụng bằng cách sạc pin và bơm tinh dầu. Nhìn chung, cấu tạo của thuốc lá điện tử gồm 3 phần chính: thân chứa pin, buồng chứa tinh dầu, bộ phận đốt giúp chuyển hóa tinh dầu thành hơi thuốc.
Khác với thuốc lá truyền thống, những loại này không tạo ra khói mà tạo ra hơi thuốc từ tinh dầu. Các nhà sản xuất và người bán đã quảng cáo rầm rộ rằng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ giúp cai nghiện, đồng thời loại bỏ được chất độc hại gây ưng thư có trong thuốc lá truyền thống, dù chưa có bất cứ nghiên cứu khoa học nào khẳng định điều này. Thực tế cho thấy, nhiều loại tinh dầu dùng cho thuốc lá điện tử còn chứa nhiều nicotine hơn thuốc lá truyền thống.
Hiện nay, một bộ phận giới trẻ sử dụng thuốc lá điện tử để "ăn theo" xu hướng... nhả khói nghệ thuật. Bằng cách hút hơi từ thiết bị này, có thể nhả ra một lượng lớn khói, tạo nên những hình dạng bắt mắt. Cũng không ít người trẻ đắm chìm trong làn khói độc hại để tạo hình tượng "thời thượng". Không khó để bắt gặp các "nghệ sĩ” nhả khói đang làm mịt mù cả một khu vực công cộng trong hơi thuốc, mặc kệ sự khó chịu của những người xung quanh.
Người dùng vape vô tư nhả khói ở nơi công cộng
Nhiều người tuổi còn rất trẻ nhưng đã là "con nghiện" thuốc lá truyền thống chỉ vì... hút thử thuốc lá điện tử. Nguyễn Quốc Dũng (22 tuổi, ngụ Q2) từng hút thuốc lá điện tử chia sẻ: "Trước đây vì bạn bè rủ rê dùng thử vape (thuốc lá điện tử), thấy các bạn nhả ra "chữ o", "bong bóng khói", "khói hình vòm" trông bắt mắt nên em dùng thử với suy nghĩ hút cho vui. Hút thử vài lần em bắt đầu chơi vape luôn, một tháng tốn từ 4 - 5 triệu để mua tinh dầu vape. Dần dà khó bỏ mà lại tốn quá nhiều tiền nên em chuyển sang hút thuốc truyền thống cho tiết kiệm".
Đây cũng là tình trạng chung của hầu hết người tập "chơi" thuốc lá điện tử nhưng lại không dư dả về tiền bạc. Kết quả, từ một người khỏe mạnh giờ phải sống "nhờ" vào nicotine, sức khỏe ngày càng bị tổn hại bởi khói thuốc.
Trước những bài quảng cáo ngon ngọt, đánh vào tâm lý của người muốn bỏ thuốc lá truyền thống dễ dàng, người dùng thi nhau chuyển sang thuốc lá đời mới với mong muốn bảo vệ sức khỏe, dứt được "cơn nghiện" với thuốc lá kiểu cũ. Tuy nhiên hầu hết đều nhận sự thất vọng. Người thì trở về với thuốc lá truyền thống, người thì hút song song hai thứ, cuối cùng thì chuyển hẳn sang hút vape với liều lượng nicotine cao.
Các loại thuốc lá điện tử, tinh dầu không rõ nguồn gốc được bán tràn lan
Từng nghiện thuốc lá nhiều năm, anh Trần Gia Huy (ngụ P26, Q.Bình Thạnh) cho biết: "Sau nhiều lần bỏ thuốc lá truyền thống không thành, tôi có xem được bài quảng cáo trên mạng là hút vape sẽ bỏ được thuốc lá nên cũng có thử. Tôi làm theo hướng dẫn trên mạng, giảm nicotine trong tinh chất vape dần, đến khi nào lượng nicotine thật ít là bỏ được thuốc lá.
Sau nửa năm tôi vẫn không bỏ được thuốc lá truyền thống, mà còn hút song song hai thứ. Trong quá trình giảm lượng nicotine trong tinh chất vape, càng giảm nicotine thì tôi càng hút nhiều lần để thỏa mãn cơn thèm, không lúc nào buông được cây vape. Khi nhận đã ra vấn đề của mình, tôi bắt đầu bỏ thuốc lá bằng cách dùng kẹo cao su, kẹo ngậm cai thuốc lá bán ở nhà thuốc. Kiên trì nhai kẹo mỗi khi thèm hút thuốc, cố gắng đến bây giờ tôi đã cai được 6 tháng".
NGUY HẠI TÌNH TRẠNG TINH DẦU "BẨN" BỦA VÂY
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện nay chưa có bằng chứng quốc tế chứng minh tính an toàn của thuốc lá điện tử. Tinh dầu sử dụng trong thuốc lá điện tử thường bao gồm nicotine, nước, propylene glycol, glycerine, rất nhiều hương liệu và chất hóa học khác. Ngoài ra còn có các chất kim loại nặng như niken, thiếc, chì, gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe.
Bản chất nhiều loại tinh dầu sử dụng cho thuốc lá điện tử đã rất gây hại, do đó tình trạng mua bán tràn lan thuốc lá điện tử lại càng đáng báo động hơn khi nhiều loại tinh dầu, thiết bị hút bị làm giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc sản xuất. Tinh dầu được bày bán ngổn ngang trên các trang mạng xã hội, sàn thương mại điện tử. Người chưa đủ 18 tuổi, trẻ em cũng dễ dàng tìm hiểu và đặt hàng với đủ loại mẫu mã, giá chỉ từ 100 nghìn đồng trở lên.
Chủ một cửa hàng phụ kiện thuốc lá điện tử trên đường Phạm Văn Đồng tiết lộ: "Phần lớn các tinh dầu dùng cho vape trôi nổi trên mạng đều là hàng giả, kém chất lượng nhập từ Trung Quốc. Nhiều chỗ bán online, lợi dụng sự phổ biến của mạng xã hội để bán các loại tinh dầu "bẩn", không nguồn gốc xuất xứ. Nhưng không phải cửa hàng bán trực tiếp nào cũng bán hàng chất lượng tốt, tinh dầu này làm giả nguồn gốc rất nhiều. Không thiếu chỗ bán vì lợi nhuận cao mà "treo đầu dê bán thịt chó”.
Thuốc lá điện tử
Người chủ này còn cảnh báo: "Để đáp ứng nhu cầu của giới trẻ còn xuất hiện tinh dầu trộn chất cấm, mà phổ biến nhất là trộn tinh dầu cần sa. Loại này bán rất được, do hút vào "phê” không khác gì hút "đồ thật", lại còn khó phát hiện do ẩn mình dưới vỏ bọc tinh dầu trái cây".
Ngoài tinh dầu "bẩn" bủa vây người hút thuốc lá đời mới, thuốc lá điện tử còn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, nhất là đối với các loại thiết bị hút không đảm bảo chất lượng, được làm giả tinh vi. Đã có nhiều vụ tai nạn chết người từ việc thuốc lá điện tử phát nổ khi đang sử dụng.
Điển hình, tháng 2-2019, một người đàn ông 24 tuổi ở Texas (Hoa Kỳ) đã tử vong sau khi một cây thuốc lá điện tử phát nổ trên mặt và xé rách một động mạch lớn ở cổ. Một trường hợp khác may mắn hơn, Tạp chí Y khoa New England báo cáo một trường hợp cậu bé 17 tuổi, tại Mỹ vỡ đôi xương hàm, nát chân răng do thuốc lá điện tử bất ngờ phát nổ trong miệng.
Trong bài nghiên cứu đăng trên Tạp chí Y khoa Anh Quốc (BMJ) năm 2018, trên cơ sở dữ liệu của nhiều cơ quan liên bang, báo cáo cho biết có khoảng 2.035 vụ nổ thuốc lá điện tử và các thương tích gây bỏng cho người dùng tại Mỹ trong giai đoạn từ 2015-2017, tuy nhiên con số thực tế có thể cao hơn rất nhiều.
Theo các báo cáo y khoa, tình trạng ngộ độc nicotine đang có chiều hướng gia tăng nhanh chóng vì sự xuất hiện của thuốc lá điện tử, cùng các loại sản phẩm chứa nicotine. Ngộ độc nicotine chủ yếu do dung nạp quá nhiều nicotine. Theo các nghiên cứu và thống kê y tế, thuốc lá điện tử và nicotine lỏng (có trong tinh dầu hút thuốc lá điện tử) là nguyên nhân trong phần lớn các trường hợp ngộ độc nicotine.
Thông thường, ngộ độc nicotine có thể xảy ra trong 2 giai đoạn. Trong vòng 15 - 60 phút đầu tiên, triệu chứng có liên quan đến tác dụng kích thích của nicotine gồm: tứa nhiều nước bọt trong miệng, chóng mặt, đau bụng, mất vị giác, kích ứng mắt, đau đầu, run, bồn chồn, đổ mồ hôi, ho, thở nhanh, tăng nhịp tim, tăng huyết áp.
Giai đoạn tiếp theo, cơ thể bắt đầu suy yếu, tác dụng ức chế của nicotine kéo dài trong vòng vài giờ và gây ra các triệu chứng: huyết áp thấp, nhịp tim chậm, thở yếu ớt, mệt mỏi... Những trường hợp nghiêm trọng có thể gây co giật, suy hô hấp, hôn mê và nặng nhất có thể gây tử vong.
Mối nguy hại nicotine đến từ thuốc lá mới - cũ
Nicotine là loại hóa chất nguy hiểm và gây nghiện cao, có thể làm tăng huyết áp, nhịp tim, lưu lượng máu đến tim và thu hẹp động mạch (mạch máu dẫn máu từ tim). Nicotine cũng có thể góp phần làm xơ cứng thành động mạch, từ đó có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim. Hóa chất này có thể tồn tại trong cơ thể từ 6 đến 8 giờ tùy thuộc vào tần suất hút thuốc lá. Ngoài ra, tương tự như các chất gây nghiện khác, nicotine có một số tác dụng phụ khi cai thuốc.
Đối với phụ nữ mang thai, nicotine không chỉ ảnh hưởng đến người mẹ mà còn ảnh hưởng rất lớn đến thai nhi, có thể gây ra các triệu chứng bệnh về đái tháo đường, cao huyết áp, béo phì, suy hô hấp và đặc biệt gây khuyết tật cho thai nhi, rối loạn thần kinh thai nhi, vô sinh cho thai nhi sau này và thậm chí có thể dẫn đến tử vong.
Theo nghiên cứu của Giáo sư Sinh học - Thần kinh học Robert M. Sapolsky tại Đại học Stanford (Hoa Kỳ), bộ não con người phần lớn phát triển hoàn thiện vào năm 25 tuổi. Vì vậy, việc giới trẻ, nhất là trẻ em sử dụng thuốc lá điện tử không chỉ gây hại đến sức khỏe, còn gây hại nghiêm trọng đến quá trình phát triển chưa đầy đủ của não bộ.