Mua bán tràn lan
Theo tìm hiểu của chúng tôi, thị trường thuốc lá điện tử ở Việt Nam hiện có hàng trăm cửa hàng kinh doanh đa dạng chủng loại thuốc lá, tinh dầu chứa nicotine. Trong đó, có thể kể đến những loại thuốc lá điện tử dùng một lần, cũng có loại có thể tái sử dụng bằng cách sạc pin và mua riêng tinh dầu bên ngoài để sử dụng. Có thể hiểu, thuốc lá điện tử là một thiết bị giúp nung nóng tinh dầu, từ đó tạo ra khói tương tự thuốc lá truyền thống nhưng có nhiều hương vị và chủng loại.
Do có nhiều đặc điểm tương tự và có thể sử dụng để thay thế, trong một thời gian dài, thuốc lá điện tử được mô tả như một phương pháp hoàn hảo để giúp cai nghiện thuốc lá. Bên cạnh đó, việc hạn chế mùi thuốc lá, nhiều hương vị... khiến thuốc lá điện tử dần trở thành sản phẩm được ưa chuộng trong giới trẻ, đôi khi cả người vị thành niên khi hoàn toàn không bị kiểm soát. Từ đó, giới trẻ bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử và biến sản phẩm này thành xu hướng thời thượng...
Tại Việt Nam, do thiếu những quy định để kiểm soát thuốc lá thế hệ mới, thuốc lá điện tử đang trở thành một ngành nghề kinh doanh được rất nhiều bạn trẻ nhắm đến. Chỉ cần tìm kiếm từ khóa "vape pod", hàng loạt website kinh doanh loại hình này nhanh chóng hiện ra. Liên hệ với số điện thoại tư vấn bán hàng của trang ET..., chúng tôi được tư vấn viên giới thiệu nhiều loại thuốc lá điện tử với giá cả và chất lượng khác nhau. Trong đó, các sản phẩm thuốc lá điện tử dùng 1 lần, hút được 6.000 – 8.000 hơi đang được ưa chuộng với giá từ 100 - 300 ngàn đồng.
"Bên em có những loại như Relx, Oxva, Khan.... đang bán chạy, giá tương đối rẻ phù hợp với những người mới chơi lần đầu. Relx thì hương vị lên rất ngon, giá từ 180 ngàn đồng, hút được khoảng 8.000 hơi/ lần" - nhân viên tư vấn của cửa hàng ET... cho biết. Ngoài các loại vape dùng 1 lần, ET... là đơn vị kinh doanh nhiều sản phẩm tinh dầu vape, các máy dùng để hút vape kiểu truyền thống (loại phải tự lắp và thay thế bông, dây dẫn nhiệt). Với hơn 1.000 sản phẩm trên website, ET... được đánh giá là cửa hàng đi đầu trong trào lưu vape tại TPHCM khi hiện sở hữu đến 4 chi nhánh.
Cửa hàng TD giới thiệu loại thuốc lá điện tử dùng một lần
Liên hệ với một cửa hàng khác, nhân viên tư vấn cũng cho biết có chế độ bảo hành 1 đổi 1, hiện giảm giá cuối năm đến 30% và các chương trình khác như mua 5 tặng 1... Khi được hỏi địa chỉ cửa hàng để đến mua trực tiếp, nhân viên tên K. cho biết: "Trước đó có cửa hàng nhưng gần đây bên em đã đóng cửa, chuyển sang bán online. Tuy nhiên anh cứ yên tâm, vì bên em làm ăn uy tín, bảo hành rõ ràng nên trước giờ khách rất tin tưởng".
Ngoài các cửa hàng tương đối nổi tiếng, tồn tại lâu đời, trên địa bàn TPHCM đang đầy rẫy những nơi chuyên kinh doanh thuốc lá điện tử hầu như khắp mọi quận, huyện. Ghé cửa hàng TD... trên đường Trần Nhân Tôn (Q10, TPHCM), đập vào mắt chúng tôi là tủ trưng bày hàng trăm chai tinh dầu cùng hàng chục mẫu máy vape, phụ kiện... được đóng gói bắt mắt.
Tại đây, một nam nhân viên báo giá thiết bị Avocado Baby pod kit chỉ với giá từ 300 ngàn đồng. "Đây là loại open pod, anh chỉ cần mua buồng đốt và châm tinh dầu vào là hút, máy thì chỉ cần mua một lần rồi sử dụng thoải mái khi nào hư thì thôi. Loại này có ưu điểm hơn các loại dùng một lần khi cùng một máy có thể sử dụng nhiều loại tinh dầu, đổi mùi vị qua loại. Giá của máy này hiện đang rất rẻ, chỉ 300 ngàn đồng", nhân viên tư vấn cho biết.
Cầm thiết bị mang tên xlim, nhân viên này giải thích đây là loại máy vape đang được ưa chuộng với giá cực rẻ, lên vị rất tốt... với giá chỉ 180 ngàn đồng. Ngoài ra, qua quan sát của chúng tôi, cửa hàng còn bày bán đến hàng trăm chai tinh dầu khác nhau, với giá từ 300-500 ngàn đồng/chai tùy chủng loại và xuất xứ.
Trên mạng xã hội Facebook, hàng loạt các hội nhóm chuyên kinh doanh thuốc lá điện tử với những cái tên na ná nhau như "Vape pod", "Vape home", Sài Gòn Vape"... liên tục mọc lên như nấm sau mưa. Trước những quảng cáo có cánh và đánh vào thị hiếu, tâm lý muốn khẳng định bản thân của giới trẻ, thuốc lá điện tử ngày nay đang là một trong những ẩn họa khó lường khi hầu hết các loại thuốc lá điện tử, tinh dầu đều không rõ nguồn gốc, hoàn toàn không thể biết được tác hại lâu dài mà nó có thể mang lại.
Hút thuốc lá điện tử - thú vui thời thượng của giới trẻ
Báo động tình trạng ngộ độc
Từng nghiện thuốc lá nhiều năm, anh D.T (ngụ Q8) cho biết: "Sau nhiều lần bỏ thuốc lá không thành, tôi bắt đầu thử thuốc lá điện tử và từ đó bỏ được thật. Thế nhưng sau đó tôi lại nghiện vape và thậm chí còn nghiện nặng hơn...". Đây cũng là tình cảnh của nhiều người khi trót dại dính vào thuốc lá điện tử, trong đó có rất nhiều trẻ vị thành niên khi hoàn toàn chưa có quy định nào để chế tài các hoạt động kinh doanh, cũng như việc mua bán tràn lan hiện nay.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện nay chưa có bằng chứng quốc tế chứng minh tính an toàn của thuốc lá điện tử. Tinh dầu sử dụng trong thuốc lá điện tử thường bao gồm nicotine, nước, propylene glycol, glycerine, rất nhiều hương liệu và chất hóa học khác. Ngoài ra còn có các chất kim loại nặng như niken, thiếc, chì, gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe.
Bản chất nhiều loại tinh dầu sử dụng cho thuốc lá điện tử rất gây hại, do đó tình trạng mua bán tràn lan thuốc lá điện tử lại càng đáng báo động hơn khi nhiều loại tinh dầu, thiết bị hút bị làm giả, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc sản xuất. Tinh dầu được bày bán ngổn ngang trên các trang mạng xã hội, sàn thương mại điện tử. Người chưa đủ 18 tuổi, trẻ em cũng dễ dàng tìm hiểu và đặt hàng với đủ loại mẫu mã, giá chỉ từ 100 nghìn đồng trở lên.
Một cửa hàng bán hàng trăm loại tinh dầu, với các hàm lượng nicotine khác nhau
Theo các báo cáo y khoa, tình trạng ngộ độc nicotine đang có chiều hướng gia tăng nhanh chóng vì sự xuất hiện của thuốc lá điện tử, cùng các loại sản phẩm chứa nicotine. Ngộ độc nicotine chủ yếu do dung nạp quá nhiều nicotine. Theo các nghiên cứu và thống kê y tế, thuốc lá điện tử và nicotine lỏng (có trong tinh dầu hút thuốc lá điện tử) là nguyên nhân trong phần lớn các trường hợp ngộ độc nicotine.
Mới đây, Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết yêu cầu Chính phủ triển khai các quy định cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng từ năm 2025. Trong đó nêu rõ: Quốc hội thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025, bảo đảm sức khỏe cộng đồng, trật tự, an toàn xã hội; giao Chính phủ tổ chức thực hiện cụ thể. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là đối với thanh niên, thiếu niên về tác hại của rượu, bia, thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người.
Trong phiên thảo luận tại nghị trường Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, hình ảnh các sản phẩm thuốc lá điện tử trông giống như những món đồ chơi, rất khó phát hiện, dễ hấp dẫn giới trẻ và khẳng định đây là điều rất khó kiểm soát. Bộ Y tế đã chỉ ra các nguyên nhân khiến các sản phẩm thuốc lá mới vẫn trôi nổi trên thị trường dù không có quy định nào cho phép. Tuy nhiên, vì lợi nhuận của ngành công nghiệp thuốc lá, các sản phẩm này vẫn tồn tại trên thị trường.
Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, dựa trên việc tập hợp các bằng chứng, căn cứ khoa học trên thế giới... về việc thuốc lá mới có chứa nhiều chất ảnh hưởng đến sức khỏe con người, trước đó Bộ Y tế đã có báo cáo đánh giá tác động của các loại thuốc lá mới, trình Chính phủ.