Hoạt động này nhằm bảo tồn giá trị văn hóa, thúc đẩy sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh và giá trị sản phẩm, đồng thời tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Để thực hiện hiệu quả Chương trình bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam giai đoạn 2021-2030 theo Quyết định số 801/QĐ-TTg ngày 26/5/2021 của Thủ tướng Chính phủ, UBND TPHCM đã ban hành Công văn số 3939/UBND-KT vào tháng 10/2022. Văn bản chỉ đạo các sở, ngành và UBND các quận, huyện triển khai 10 giải pháp cụ thể giai đoạn 2022-2025. Các giải pháp này bao gồm: đầu tư cơ sở hạ tầng và mặt bằng sản xuất; hỗ trợ vốn, tín dụng ưu đãi; phát triển kinh tế tập thể như hợp tác xã; chuyển giao khoa học công nghệ; đào tạo nhân lực chất lượng; đẩy mạnh Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP); bảo vệ môi trường; gắn sản xuất với du lịch; xúc tiến thương mại và tăng cường khuyến công. Đây là những bước đi chiến lược nhằm khai thác tiềm năng làng nghề, vừa bảo tồn di sản vừa đáp ứng nhu cầu kinh tế hiện đại.
Theo Hội Nông dân TPHCM, hiện thành phố có 7 làng nghề truyền thống, chủ yếu ở các huyện ngoại thành. Các làng nghề này bao gồm: se nhang, trồng mai, nuôi cá kiểng, trồng rau (huyện Bình Chánh), đan lát, sản xuất bánh tráng (huyện Củ Chi) và sản xuất muối (huyện Cần Giờ). Mỗi làng nghề không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn là biểu tượng văn hóa, phản ánh sự khéo léo và tinh thần lao động của người dân qua nhiều thế hệ.
"Vương quốc mai vàng" của TP.HCM đã đem lại thu nhập ổn định cho người nông dân nơi đây
Làng mai Bình Lợi - Tô sắc vàng ngày xuân
Khi nhắc đến Bình Chánh, hình ảnh làng mai Bình Lợi - "Vương quốc mai vàng" của TPHCM - hiện lên sống động trong tâm trí nhiều người. Vào những ngày giáp Tết, tuyến đường Vườn Thơm dài gần 10km tại xã Bình Lợi rực rỡ sắc vàng hoa mai. Hầu hết sân trước các hộ dân dọc tuyến đường đều trồng cây mai, kết hợp với những chậu mai trưng bày Tết, mang đến không khí xuân ấm áp, gần gũi. Nghề trồng mai tại đây bắt đầu phát triển từ hơn một thập kỷ trước và nhanh chóng trở thành nguồn sinh kế chính của người dân địa phương. Hiện toàn huyện Bình Chánh có hơn 740ha diện tích trồng mai, trong đó Bình Lợi chiếm 610ha - tăng 100ha so với năm 2023. Không ít hộ gia đình đã vươn lên thành "tỷ phú mai vàng", minh chứng cho sức hút kinh tế của nghề này.
Trước đây, do thổ nhưỡng nhiễm phèn nên người nông dân ở xã Bình Lợi chủ yếu trồng các loại cây như mía, khóm. Từ năm 2000, nông dân bắt đầu chuyển đổi sang trồng mai vàng và nhận thấy cây mai vàng thích ứng tốt với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt và mang lại thu nhập ổn định hơn. Mai vàng không chỉ có khả năng chống chịu tốt với thời tiết mà còn có giá trị kinh tế cao, giữ vững và tăng dần theo độ tuổi của cây. Giống mai giảo là "ngôi sao" tại Bình Lợi, được hầu hết nhà vườn lựa chọn nhờ đặc điểm nổi bật. Cây có dáng thông tự nhiên, hoa to (đường kính khoảng 7 cm), mỗi bông có từ 14 đến 27 cánh, màu vàng đậm, nở thành chùm rực rỡ. Hoa mang hương thơm nhẹ, nụ dày đều, lâu tàn (khoảng 6 ngày), ít rụng, vượt trội so với các giống mai khác. Loại "mai siêu bông" Bình Lợi đặc biệt được ưa chuộng bởi thương lái và nhà vườn các tỉnh nhờ kích thước lớn và chất lượng vượt trội. Điều thú vị là cây không chỉ bán khi ra hoa mà còn rất chạy hàng lúc chỉ có lá - được gọi là "mai lá” trong giới thương lái. Để tạo nét riêng, nhiều hộ đầu tư vào các sản phẩm độc đáo như chậu mai khủng, mai bonsai, hay cây cổ thụ. Điển hình, một cây mai tại Bình Lợi có hoành gốc 200cm, cao hơn 5m, được định giá hơn 3 tỷ đồng, gây ấn tượng bởi kích thước và sự công phu trong chăm sóc.
Thị trường mai Bình Lợi hoạt động quanh năm, sôi nổi nhất vào dịp Tết Nguyên đán. Giá bán trung bình dao động từ 4.000-5.000 đồng/cây giống, 100.000-300.000 đồng/cây nguyên liệu, đến 500.000-1.000.000 đồng/cây thành phẩm. Mỗi năm, người dân nơi đây cung cấp hàng chục triệu cây nguyên liệu cho các tỉnh từ Nam ra Bắc, đáp ứng nhu cầu chơi Tết và trang trí trên cả nước. Dịp Tết Ất Tỵ 2025, làng nghề dự kiến đưa ra thị trường 300.000 cây (3-8 năm tuổi, giá 700.000 đồng/cây) và 12.000 chậu (giá 1.500.000 đồng/chậu). Sản lượng lớn cùng chất lượng ổn định giúp Bình Lợi khẳng định vị thế trong ngành trồng mai Việt Nam. Đáng chú ý, để nâng cao giá trị dịch vụ và hỗ trợ khách hàng, nhiều nhà vườn triển khai dịch vụ chăm sóc cây sau Tết. Người chơi mai có thể gửi cây về làng nghề để các chuyên gia giàu kinh nghiệm bảo dưỡng, đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh và sẵn sàng cho mùa Tết tiếp theo.
Cuối năm 2024, UBND TPHCM đã ban hành quyết định công nhận "làng nghề trồng hoa mai vàng" tại xã Bình Lợi, huyện Bình Chánh. Quyết định này không chỉ khẳng định chất lượng, giá trị của sản phẩm mà còn mở ra cơ hội giao lưu, mở rộng thị trường tiêu thụ. Đây là bước tiến quan trọng trong việc xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, phát triển kinh tế bền vững và quảng bá du lịch địa phương. Việc gắn làng nghề với du lịch hứa hẹn mang lại lợi ích kép: vừa tăng thu nhập cho người dân, vừa giới thiệu nét đẹp văn hóa Bình Lợi đến du khách trong và ngoài nước. Những tour tham quan vườn mai, trải nghiệm chăm sóc cây, hay tìm hiểu quy trình tạo dáng bonsai có thể trở thành điểm nhấn độc đáo trong tương lai.
Cánh đồng muối vào mùa thu hoạch
Để duy trì đà phát triển, Bình Lợi cũng đối mặt với một số thách thức như thiếu mặt bằng sản xuất, cạnh tranh từ các tỉnh lân cận như Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An, Bến Tre và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến mùa vụ. Những vấn đề này đòi hỏi sự hỗ trợ từ chính quyền và sự linh hoạt của người dân để làng nghề tiếp tục tỏa sáng.
Ví như hạt ngọc của biển
Ngày 14/10/2024, UBND TPHCM ban hành Quyết định số 4566/QĐ-UBND, công nhận làng nghề truyền thống sản xuất muối tại xã Lý Nhơn, huyện Cần Giờ - làng nghề muối duy nhất còn sót lại ở thành phố. Quyết định này không chỉ ghi nhận công sức của bà con diêm dân mà còn là nền tảng để hiện đại hóa ngành muối, nâng cao giá trị sản phẩm, thúc đẩy phát triển bền vững và gắn kết với thị trường. Đây cũng là cơ hội để thương hiệu muối Cần Giờ vươn xa, cạnh tranh với các vùng sản xuất muối nổi tiếng khác như Bà Rịa - Vũng Tàu hay Ninh Thuận.
Huyện Cần Giờ sở hữu 23km đường bờ biển, tạo điều kiện thuận lợi cho nghề làm muối, đặc biệt tại xã Thạnh An và Lý Nhơn. Riêng Lý Nhơn được ưu ái nhờ 2 con sông lớn - Vàm Sát và Soài Rạp - chảy qua, hỗ trợ quy trình sản xuất hiệu quả. Nghề muối tại đây bắt đầu từ năm 1967-1968, khi người dân lấy nước muối cô đặc từ ao mương ven rừng, hòa với nước sông, rồi nấu thành muối. Đến năm 1977, họ chuyển sang sản xuất muối hạt trên ruộng đất, từ năm 2007 áp dụng phương pháp muối trải bạt, giúp tăng năng suất và cải thiện chất lượng. Cùng với đánh bắt thủy hải sản, sản xuất muối được xem là ngành nghề chủ lực của xã, góp phần quan trọng vào đời sống kinh tế địa phương.
Trải qua hơn 50 năm, nghề muối Lý Nhơn vẫn được người dân gìn giữ và phát triển. Nhiều diêm dân với tay nghề cao đã truyền lại kinh nghiệm qua các thế hệ, tạo nên nét văn hóa đặc trưng của Cần Giờ. Năm 2024, sản lượng muối toàn Huyện đạt 127.700 tấn, gồm 124.400 tấn muối trải bạt và 3.300 tấn muối đất. Tính đến cuối tháng 12, hơn 113.400 tấn đã tiêu thụ, đạt tỷ lệ 88,82%. Dự kiến đến tháng 1/2025, lượng còn lại sẽ được bán hết.
Việc công nhận làng nghề tạo động lực để người dân mở rộng quy mô sản xuất, đồng thời bảo tồn bản sắc văn hóa. Phó Chủ tịch UBND huyện Cần Giờ nhấn mạnh: "Phát triển nghề muối không chỉ tạo sản phẩm đặc trưng mà còn thu hút du khách khám phá truyền thống". Thực tế, muối Lý Nhơn có thể trở thành điểm nhấn trong các tour du lịch sinh thái, kết hợp tham quan rừng ngập mặn và trải nghiệm làm muối. Những sản phẩm như muối hạt truyền thống hay muối sạch trải bạt có thể được đóng gói đẹp mắt, làm quà lưu niệm cho khách tham quan.
Để khai thác tiềm năng, Cần Giờ đang tập trung hiện đại hóa ngành muối. Các giải pháp bao gồm đầu tư cơ sở hạ tầng như kho lưu trữ, hệ thống kênh thoát nước, đường giao thông nội đồng; ứng dụng công nghệ sản xuất muối công nghiệp trên nền vật liệu hiện đại; và phát triển sản phẩm giá trị cao như muối khoáng, muối vi chất dinh dưỡng, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. Sau khi Phương án chuyển đổi diện tích sản xuất đến năm 2025, tầm nhìn 2030 được phê duyệt, chính quyền sẽ tuyên truyền hạn chế mở rộng ngoài quy hoạch, khuyến khích mô hình sản xuất hiệu quả hơn để làng nghề phát triển bền vững.
(Còn tiếp...)
DUY LUÂN - PHONG ANH - HỮU ĐỨC