Cư ngụ vắt vẻo trên những sườn núi cao, rất nhiều người dân ở các xã vùng cao của huyện biên giới Mường Lát lâu nay vẫn sống cuộc sống với “ba thiếu” cơ bản: thiếu giấy khai sinh, thiếu hộ khẩu, thiếu giấy chứng minh nhân dân. Cuộc sống “ba thiếu” ấy đã đổi thay sau nỗ lực về tận bản làng làm giấy tờ tùy thân cho đồng bào của lực lượng công an huyện Mường Lát.
Đại úy Lương Văn Quản - Đội phó Đội Quản lý hành chính - Giao thông trật tự - Cơ động (Công an huyện Mường Lát) cho biết: với đặc điểm của huyện Mường Lát là địa bàn có nhiều bản làng sống biệt lập trên núi, cách xa trung tâm huyện Mường Lát đến trăm cây số, điều kiện đi lại khó khăn, hiểu biết pháp luật của người dân nơi đây lại chưa cao nên hầu như ít người để ý đến việc làm giấy khai sinh cho con cái, làm chứng minh nhân dân cho bản thân mình.
Trước đây, có những hộ gia đình cả nhà không ai có bất cứ loại giấy tờ tùy thân nào. Đồng bào không quan tâm đến việc làm giấy tờ tùy thân bởi cuộc sống biệt lập, hầu như không có sự giao lưu với bên ngoài nên chưa nhận thấy sự cần thiết của các loại giấy tờ tùy thân. Một lý do nữa khiến số lượng người dân ở Mường Lát không có giấy tờ tùy thân chiếm số lượng cao là do hiện tượng di cư tự do của đồng bào Mông.
Việc người dân không hề có giấy tờ tùy thân đã gây ảnh hưởng không nhỏ trong công tác quản lý hộ khẩu, hộ tịch của lực lượng chức năng. Điều này cũng là nguyên nhân dẫn đến việc khó kiểm soát an ninh trật tự trên địa bàn, gây khó khăn trong công tác quản lý, phòng chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm liên quan đến ma túy.
Công an huyện Mường Lát về bản cấp đổi chứng minh nhân dân cho bà con - Ảnh: Thanh Hoàng
Có trường hợp người dân địa phương tham gia vào đường dây tội phạm ma túy song lực lượng công an lại thiếu thông tin cá nhân, hình ảnh của tội phạm, điều này gây ra những khó khăn không nhỏ trong công tác phá án, truy bắt tội phạm. Ngoài ra, việc thiếu giấy tờ tùy thân cơ bản cũng ảnh hưởng tới chính quyền lợi của người dân khi Nhà nước áp dụng các chính sách ưu đãi cho đồng bào nơi đây.
Nếu bố mẹ sinh con mà không đi làm giấy khai sinh sẽ ảnh hưởng đến hàng loạt chính sách khác như bảo hiểm y tế, việc học hành của con cái… Người già không có chứng minh, không có sổ hộ khẩu, không xác định đươc độ tuổi thì không thể áp dụng các chính sách ưu đãi dành cho người cao tuổi.
Được cấp CMND để hưởng chế độ bảo hiểm y tế, chế độ người cao tuổi, để vay vốn ngân hàng… là nhu cầu của nhiều người tại các bản làng vùng cao, vùng xa biên giới trên địa bàn huyện Mường Lát. Tuy nhiên, để đến được trung tâm huyện đồng bào ở nhiều bản làng phải đi bộ có khi cả ngày đường mới ra được đường có ô tô để về huyện. Do đó, việc làm và chờ cấp CMND của đồng bào các dân tộc phải tốn rất nhiều thời gian và công sức. Nhiều người già yếu không đủ sức khỏe và điều kiện để lên huyện làm thủ tục cấp chứng minh nhân dân.
Đáp ứng nguyện vọng của bà con, Công an huyện Mường Lát đã cử cán bộ trực tiếp xuống cơ sở tiếp nhận hồ sơ, phối hợp với chính quyền và công an các xã Mường Lý, Mường Chanh, Trung Lý, Tén Tằn vv…làm và cấp chứng minh nhân dân cho đồng bào ngay tại xã.
Xuất phát từ đợt tình nguyện “về bản làm chứng minh nhân dân cho đồng bào”, những năm gần đây công an huyện Mường Lát thường xuyên triển khai công tác về bản làm giấy tờ tùy thân cho đồng bào, coi đó là nhiệm vụ chính trị chứ không phải chỉ thực hiện theo phong trào. Hàng nghìn chứng minh nhân dân đã được công an huyện cấp, đổi cho đồng bào sau những đợt tình nguyện về bản. Thượng úy Trần Văn Thọ cho biết, mới đây nhất, trong ba ngày về xã Quang Chiểu, Công an huyện Mường Lát đã tiếp nhận hơn 90 hồ sơ của công dân, đang làm các thủ tục hoàn thiện để cấp giấy chứng minh nhân dân cho đồng bào.
Công an giải thích và tư vấn pháp luật cho bà con - Ảnh: Thanh Hoàng
Trong hoạt động của mình, lực lượng công an cũng gặp không ít khó khăn. Thượng úy Trần Văn Thọ tâm sự, khi về bản trước hết cán bộ công an gặp phải khó khăn khi trình độ dân trí của đồng bào còn thấp, có nới đến 70% số người không biết chữ. Chính vì vậy, người dân không thể tự viết bản khai thông tin cá nhân nên lực lượng công an lại phải viết giúp bà con, dẫn đến số lượng công việc trong mỗi đợt không được cao.
Ngoài ra, nhiều đồng bào vùng cao không biết nói tiếng phổ thông, cách phát âm họ tên cũng không chuẩn, gây khó khăn cho việc ghi thông tin, cấp giấy chứng minh nhân dân. Thượng úy Thọ kể: “Có hôm chúng tôi vào bản làm chứng minh nhân dân cho bà con, hỏi họ tên công dân là gì nhưng người dân phát âm sai khiến chúng tôi không thể ghi tên, họ. Đồng bào Mông trong phát âm có nhiều từ bị trùng âm, gần âm nhau như âm “Trẹo”, “Triệu”, “Trẻo”… Lúc này bất đắc dĩ chúng tôi lại phải nhờ trưởng bản, giáo viên ở bản “phiên dịch” giúp.
Có trường hợp khi làm lại chứng minh thư, bà con khai chưa chính xác năm sinh, khai tăng tuổi lên so với thực tế, mục đích để sớm được nhận chế độ hỗ trợ dành cho người cao tuổi. Khi chúng tôi giải thích bà con nhất định không chịu chấp nhận, bà con lí giải “cả bản bầu cho bà được hưởng chế độ người cao tuổi rồi sao công an không cho?”, lúc này anh em lại phải giải thích, nhờ người có uy tín trong bản giải thích để bà con hiểu rõ, hiểu đúng về chế độ, quy định pháp luật của Nhà nước”.
Dù còn nhiều khó khăn, vướng mắc song bằng tấm lòng vì đồng bào, khắc phục khó khăn, mỗi năm lực lượng công an huyện Mường Lát đã cấp, đổi được từ 1.500 - 2.000 giấy chứng minh nhân dân cho bà con, góp phần đảm bảo an ninh trật tự, đảm bảo những quyền lợi thiết yếu cho đồng bào huyện vùng cao biên giới.