Kỳ 4: Từ "thần đồng" Harvard trở thành mục tiêu truy lùng của FBI

Theo nhiều chuyên gia về tội phạm học, đây vốn là chuyên ngành của môn "Nhân trắc hình sự" xuất hiện từ cuối thế kỉ XIX, với những hình ảnh phác họa chân dung nghi phạm bắt đầu từ thập niên 80 do chuyên gia tội phạm học người Pháp Alphonse Bertillon sáng lập. Ban đầu Alphonse chỉ được giao tiến hành đo chiều cao phạm nhân, cả chi tiết khuôn mặt, chiều dài cánh tay, vòng đầu, vành tai, hình xăm lẫn những vết sẹo (nếu có)... Sau đó ông tổng hợp kinh nghiệm tích lũy được suốt nhiều năm để phát triển hệ thống giúp nhận dạng phạm nhân gọi là "Nhân trắc hình sự", mà nhờ đó chỉ trong năm 1884, CS Pháp đã bắt hơn 240 nghi phạm về quy án, sau đó hệ thống này được truyền bá khắp các sở CS ở Mỹ và Châu Âu, trước khi những hình ảnh phác họa pháp y ra đời.

Năm 1995, dựa vào phương pháp này và từ bức họa truyền thần còn đôi nét thô sơ được thực hiện qua lời kể chắp nối rời rạc của nhân chứng, Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) đã bắt được Timothy McVeigh - kẻ chủ mưu trong vụ đánh bom khiến 168 người thiệt mạng.

Theo những người từng thực hiện các bức phác thảo chân dung nghi phạm, công việc đầu tiên không kém phần quan trọng là tham gia những buổi phỏng vấn nhân chứng để có được hình dung bao quát về nghi phạm với tính kiên trì, sự gợi mở cần thiết đồng thời phải biết nắm bắt ngay các chi tiết cần thiết khi ký ức về hình ảnh thủ phạm được nhân chứng bất ngờ nhớ ra, qua đó có thể giúp giải mã những ký ức mơ hồ còn sót lại.

Một số nghiên cứu cho thấy những bức phác họa thô sơ bằng tay lại giống người thật hơn hình ảnh được tổng hợp từ máy tính. Giải thích vấn đề này, nhiều chuyên gia cho rằng những bản phác thảo bằng tay có ưu thế hơn vì được thực hiện sau những gợi mở trực tiếp với người trong cuộc hoặc chứng kiến sự việc, thường tập trung vào những đặc điểm nổi bật để giúp nhận diện như vết sẹo hay hình xăm... nhằm qua đó giúp cơ quan điều tra phát hiện ra đối tượng nghi vấn.

"Unabomber" Theodore John Kaczynski và hình ảnh phác họa

Trong số này, liên quan đến tội phạm Theodore John Kaczynski (còn gọi Ted Kaczynski, SN1942, được biết đến với các biệt danh "Unabom", "Unabomber") chuyên sử dụng "bom thư” tấn công từng gây rúng động nước Mỹ, trong vòng 18 năm đã khiến 3 người chết và làm bị thương 29 người, tinh quái đến mức hiếm khi nào để lại dấu vết sau khi gây tội ác, nhưng vào năm 1996 đã bị kết án chung thân về tội giết người bằng bom thư.

Biên bản khám nghiệm tang vật của FBI cho thấy, tất cả những quả bom mà "thần đồng" Toán học trẻ nhất trong lịch sử Đại học Berkeley, bang California, Mỹ, bước chân vào Trường Đại học Harvard danh tiếng từ năm 16 tuổi này chế tạo đều đặt trong chiếc hộp gỗ, phần kíp nối với 1 cục pin và khi mở nắp hộp ra, mạch điện sẽ đóng lại, gây nổ.

Cuộc truy bắt Theodore xuất phát từ bức chân dung nghi phạm được phác họa với mũ trùm đầu cùng chiếc kính râm thường trực sau đó được đăng rộng rãi trên các phương tiện truyền thông ở Mỹ và càng bất ngờ hơn khi Theodore sa lưới, ngay cả CS cũng bất ngờ khi thấy gương mặt nghi phạm rất giống với bức phác họa được thực hiện trước đó.

Kỳ 2: Người giữ kỷ lục về khả năng vẽ lại hình ảnh tội phạm

(CATP) Khi sức mạnh truyền thông chưa lan tỏa và lĩnh vực công nghệ thông tin cũng chưa phát triển mạnh như bây giờ, trong quá trình điều tra các vụ án có không ít lần họa sĩ được mời hoặc điều tra viên phải chuyển hóa lời khai của bị hại, nhân chứng thành hình ảnh để nhận dạng hung thủ. Muốn thực hiện điều này, họ phải tham gia vào quá trình phỏng vấn nạn nhân hoặc nhân chứng, lắng nghe mô tả của từng người và tổng hợp lại để đưa ra hình ảnh sau cùng vốn sẽ đóng vai trò then chốt trong các lệnh truy nã.