Trong ngày 17 và sáng 18/6, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV, tham gia thảo luận ở hội trường về tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2025, đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội, Ủy viên Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam) đã nêu lên một số giải pháp để góp phần thúc đẩy xuất khẩu nông sản bền vững hơn.
Phát biểu tại hội trường, đại biểu Nguyễn Thị Lan đánh giá cao Báo cáo bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024 và tình hình thực hiện kế hoạch những tháng đầu năm 2025 của Chính phủ. Năm 2024 trong bối cảnh rất nhiều khó khăn, nhờ sự chỉ đạo sâu sát của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đất nước ta đã đạt được nhiều kết quả rất đáng trân trọng, được cử tri, Nhân dân cả nước ghi nhận, tin tưởng và cộng đồng quốc tế đánh giá cao, đã tạo đà cải cách, tạo lực, tạo khí thế cho đất nước phát triển.
Quốc hội thảo luận về tình hình kinh tế-xã hội, ngân sách
Nhất trí với các ý kiến của nhiều đại biểu Quốc hội khác như đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn ĐBQH Hồ Chí Minh), đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Lắk)...về lợi thế cũng như tầm quan trọng của kinh tế nông nghiệp, những vấn đề khó khăn trong xuất khẩu, quản lý chất lượng sản xuất nông nghiệp, với góc nhìn từ một cơ sở đào tạo và cơ quan nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực nông nghiệp, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã nêu lên một số giải pháp để góp phần thúc đẩy xuất khẩu nông sản bền vững hơn.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Lan, những năm qua, nông nghiệp Việt Nam đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận, đặc biệt năm 2024 kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt mức kỷ lục, tăng 18,7% so với năm 2023, xuất siêu là 17,9 tỷ đô.
Tuy nhiên, đi kèm với những thành tựu là không ít thách thức. Gần đây, có một số lô hàng nông sản của một số doanh nghiệp chưa đạt yêu cầu về hàng rào kỹ thuật nên không xuất khẩu được.
“Đây không chỉ là câu chuyện của một vài doanh nghiệp mà cần nghĩ đến bài toán hệ thống liên quan tới quy hoạch vùng trồng, quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc thị trường và đặc biệt là năng lực canh tác an toàn của nông dân”-Ủy viên Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh.
Trước thực tiễn đó, đại biểu Nguyễn Thị Lan đề xuất một số giải pháp để góp phần thúc đẩy xuất khẩu nông sản bền vững hơn.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lan
Theo đó, cần rà soát, đánh giá tổng thể lại các mặt hàng chủ lực có giá trị xuất khẩu cao của ngành nông nghiệp để có bức tranh toàn diện, khách quan, nhận định chính xác những điểm đã và đang triển khai hiệu quả, các vấn đề còn bất cập dẫn đến thị trường xuất khẩu chưa ổn định để từ đó đưa ra cách giải bài toán tổng thể.
Đặc biệt chú trọng việc áp dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong từng khâu của toàn chuỗi sản xuất để phát triển và gia tăng giá trị của ngành hàng đó.
Tăng cường nghiên cứu các hàng rào kỹ thuật của các thị trường xuất khẩu để rà soát, điều chỉnh quy định, thể chế, quy hoạch vùng nguyên liệu, tổ chức sản xuất, giám sát chất lượng thương mại và thị trường.
Huy động thêm đội ngũ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tham gia vào các khâu trong chuỗi sản xuất để nâng cao chất lượng và làm gia tăng giá trị sản xuất.
Đại biểu đã lấy dẫn chứng cụ thể đối với cây sầu riêng-cây trồng chiến lược của Việt Nam. Trong 6 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đã đạt 1,5 tỷ USD, góp phần rất quan trọng vào tăng trưởng kinh tế và tăng thu nhập cho người dân.
Tuy nhiên, sự phát triển của sầu riêng còn bộc lộ một số điểm bất cập như quy hoạch có chỗ chưa hợp lý, phát triển nóng, chất lượng sản phẩm có lúc chưa đồng đều, còn tiềm ẩn nguy cơ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật hoặc vượt ngưỡng một số chỉ tiêu không cho phép và phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc.
Bên cạnh đó, việc cấp mã số vùng trồng có lúc còn chậm, liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp đôi khi còn lỏng lẻo, việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất, truy xuất nguồn gốc còn hạn chế.
Đại biểu Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh, để giải quyết căn cơ các vấn đề bất cập trên cần có chương trình nghiên cứu khoa học hết sức bài bản, gắn liền với thực tế sản xuất, bao trùm về nhiều nội dung.
Thứ nhất là cần đánh giá lại hiện trạng sản xuất thương mại, cơ chế chính sách tại các vùng trồng trọng điểm như Tiền Giang, Đắk Lắk, Lâm Đồng, Đồng Nai để thấy bức tranh tổng thể về cây sầu riêng.
Thứ hai, cần nghiên cứu chọn lọc giống sầu riêng chất lượng phù hợp với từng vùng, đánh giá định kỳ và ứng dụng khoa học, công nghệ để cải tạo chất lượng đất, nước của vùng trồng sầu riêng, xây dựng và hoàn thiện mô hình canh tác bền vững đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật xuất khẩu.
Thứ ba, cần nâng cao năng lực giám sát, xét nghiệm, phân tích, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để quản lý, truy xuất nguồn gốc, cảnh báo sự ô nhiễm, tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng và chất cấm, hỗ trợ người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã và địa phương canh tác, sản xuất đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu của đa dạng thị trường như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu.
Thứ tư, đào tạo cán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý chuyên sâu, tập huấn cho người dân, hợp tác xã, doanh nghiệp các kiến thức về cây sầu riêng.
Đẩy mạnh nghiên cứu chế biến sâu, giảm xuất khẩu thô để gia tăng giá trị, tăng cường truyền thông và phát triển thương hiệu sầu riêng Việt Nam trên thị trường quốc tế.
“Qua ví dụ về cây sầu riêng, tôi xin kiến nghị với Chính phủ, các Bộ, ngành khẩn trương triển khai các giải pháp đồng bộ, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ để kiểm soát chất lượng các ngành hàng nông sản chủ lực, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu, tạo dựng niềm tin cho nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, bền vững”-đại biểu Quốc hội phát biểu.