Mô hình sáng tạo: Trạm công dân số
Không chỉ là công cụ phục vụ quản lý hành chính, kho dữ liệu này đang góp phần tiết kiệm chi phí hàng nghìn tỷ đồng, thúc đẩy phát triển kinh tế số và mang lại tiện ích thiết thực cho người dân, doanh nghiệp. Dữ liệu trở thành nguồn tài nguyên quốc gia mới, đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định chính sách kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh mạng và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, từ đó góp phần vào tăng trưởng kinh tế đất nước.
Ứng dụng từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư ngày càng được mở rộng với nhiều hình thức sáng tạo. Mới đây nhất có thể dẫn chứng là mô hình "Trạm công dân số" của Công an TPHCM. Hôm 10/10 vừa qua, Phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an TPHCM đã ra mắt Trạm công dân số tại cao ốc Đảo Kim Cương (phường Bình Trưng). Đây là sự kiện quan trọng trong chuỗi hoạt động của Công an TPHCM chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng và hưởng ứng Ngày Chuyển đổi số quốc gia 10/10.
Trung tâm tiếp nhận và trả thủ tục hành chính của Công an các phường tại TPHCM tiên phong áp dụng chuyển đổi số, phục vụ người dân tốt nhất. Ảnh: ĐỨC NAM
Trạm công dân số có dữ liệu kết nối trực tuyến với hệ thống dữ liệu của Bộ Công an, cung cấp 2 nhóm tính năng gồm Dịch vụ công như: đăng ký cư trú, cấp căn cước công dân/hộ chiếu/khai sinh, tra cứu tiến độ hồ sơ, phản ánh an ninh trật tự và Tiện ích dân sinh như: thanh toán hóa đơn (điện/nước/học phí), khám chữa bệnh từ xa, mua bảo hiểm y tế và dịch vụ tài chính (mở tài khoản, xác thực eKYC, vay tiêu dùng). Trạm công dân số giúp tiết kiệm thời gian, ví dụ khám sức khỏe cơ bản chỉ 5 phút, thuận tiện cho người cao tuổi, bảo đảm minh bạch dữ liệu và giảm tải hành chính.
Sau thí điểm, mô hình này sẽ nhân rộng toàn Thành phố, kết hợp với bộ phận một cửa tại 100% đơn vị Công an cấp xã. Trong thời gian qua, Công an TPHCM đã triển khai nhiều giải pháp chuyển đổi số toàn diện, cung cấp các dịch vụ tiện ích hỗ trợ, đưa dịch vụ công ngày càng đến gần người dân hơn. Một kết quả quan trọng khác đã đạt được qua chuyển đổi số có thể kể ra như ngày 08/10/2025, Công an TPHCM đã ra mắt Bộ phận Một cửa tại 20 đơn vị Công an cấp xã trên địa bàn TP, tiến tới triển khai đồng loạt tại 100% Công an cấp xã, hoàn thành trong năm 2025.
Tiết kiệm hàng ngàn tỷ đồng nhờ dữ liệu điện tử
Bộ Công an cho biết, hiện có hơn 200 dịch vụ công trực tuyến đã được kết nối và xác thực bằng mã định danh cá nhân, trong đó có đăng ký tạm trú, nộp thuế, cấp giấy phép lái xe, hay đăng ký khai sinh trực tuyến. Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, việc kết nối, chia sẻ dữ liệu dân cư đã giúp rút ngắn 20 - 60% thời gian giải quyết thủ tục hành chính tùy loại hồ sơ, đồng thời giảm trên 50% khối lượng giấy tờ cần nộp.
Trước đây, mỗi thủ tục hành chính - từ khai sinh, đăng ký xe, bảo hiểm, hay hồ sơ thuế - đều đòi hỏi người dân phải cung cấp bản sao chứng minh nhân dân, hộ khẩu, giấy khai sinh... Cơ sở dữ liệu dân cư và Căn cước công dân gắn chip đã giúp chuyển đổi hoàn toàn phương thức phục vụ người dân.
Theo báo cáo của Bộ Công an, từ năm 2022 đến hết 2024, nhờ kết nối dữ liệu của các cơ quan Nhà nước trong lĩnh vực thuế, bảo hiểm xã hội, bảo trợ xã hội, giáo dục và đào tạo, y tế, ngân hàng, điện lực vào CSDL quốc gia về dân cư, Trung tâm dữ liệu quốc gia về dân cư đã tiến hành đồng bộ được hơn 254 triệu dữ liệu. Từ việc khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, căn cước, định danh và xác thực điện tử phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, lực lượng Công an nhân dân đã tiết kiệm cho Nhà nước, doanh nghiệp khoảng 3.486,4 tỷ đồng.
Tác động kinh tế của dữ liệu ngành Công an không chỉ dừng ở mức tiết kiệm chi phí hành chính, mà còn lan tỏa tới nhiều lĩnh vực khác. Việc kết nối cơ sở dữ liệu dân cư với dữ liệu đất đai, doanh nghiệp, chứng khoán đã giúp Nhà nước thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý kinh tế, hỗ trợ xây dựng hệ sinh thái dữ liệu phục vụ điều hành vĩ mô và kiểm soát giao dịch tài chính. Trong lĩnh vực ngân hàng - tài chính, dữ liệu định danh do Bộ Công an quản lý đã mở ra hướng phát triển mới cho các dịch vụ chấm điểm tín nhiệm và xác thực eKYC. Theo Ngân hàng Nhà nước, dữ liệu dân cư đang được tích hợp vào hệ thống đánh giá "điểm khả tín khách hàng", giúp giảm rủi ro tín dụng và hỗ trợ người dân tiếp cận tài chính chính thống.
Đối với doanh nghiệp, dữ liệu định danh và xác thực điện tử do Bộ Công an cung cấp là nền tảng để phát triển các giải pháp thương mại điện tử, ngân hàng số và các mô hình fintech. Tác động xã hội của những cải tiến này rất rõ rệt, thay vì "xin - nộp - chờ", người dân giờ đây có thể tra cứu, cập nhật, đăng ký, xác thực thông tin cá nhân chỉ bằng mã định danh duy nhất, được công nhận trên toàn quốc. Còn với cơ quan công quyền, dữ liệu liên thông giúp tránh trùng lặp, giảm khối lượng nhập liệu và tăng độ chính xác của hồ sơ quản lý.
Cán bộ Công an phường Tân Bình thu thập sinh trắc học, cấp thẻ căn cước cho công dân tại trụ sở tiếp nhận và trả thủ tục hành chính. Ảnh: ĐỨC NAM
Hướng tới nền kinh tế dữ liệu
Việc xây dựng và vận hành CSDL quốc gia về dân cư đã chứng minh giá trị kinh tế vượt trội, góp phần tối ưu hóa nguồn lực và thúc đẩy kinh tế số. Dữ liệu định danh do Bộ Công an quản lý đang trở thành tài nguyên quốc gia có giá trị cao, khả năng khai thác và chia sẻ dữ liệu dân cư đang góp phần hình thành thị trường dữ liệu mở, nơi thông tin được dùng để tạo ra sản phẩm, dịch vụ mới, từ bảo hiểm, thương mại điện tử đến đô thị thông minh.
Sau giai đoạn hoàn thiện hạ tầng dữ liệu dân cư, Bộ Công an đang chuyển trọng tâm sang giai đoạn 2: phát triển Trung tâm dữ liệu quốc gia và hệ sinh thái ứng dụng dữ liệu liên ngành. Theo kế hoạch được công bố trên Cổng thông tin Bộ Công an và Chính phủ, trung tâm này sẽ đóng vai trò "bộ não của Chính phủ số", tích hợp, đồng bộ, lưu trữ và phân tích dữ liệu của tất cả các Bộ, ngành, địa phương. Đây không chỉ là bước đi kỹ thuật, mà là chuyển dịch chiến lược từ "Chính phủ điện tử" sang "Chính phủ dữ liệu" - nơi mọi chính sách, quyết định và dịch vụ công được thiết kế dựa trên phân tích dữ liệu thời gian thực. Bộ Công an cũng là cơ quan chủ trì Luật Dữ liệu, nhằm định hình khung pháp lý cho việc khai thác, chia sẻ và bảo vệ dữ liệu.
Mục tiêu của Trung tâm Dữ liệu quốc gia là hình thành cơ sở hạ tầng dữ liệu hiện đại, đồng bộ, an toàn, bảo mật, phục vụ cả quản lý nhà nước lẫn phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, dữ liệu dân cư là "dữ liệu gốc", được sử dụng để định danh, xác thực và liên thông với các cơ sở dữ liệu chuyên ngành như thuế, bảo hiểm, y tế, giáo dục, giao thông... Nhiều chuyên gia cho rằng, nếu triển khai đúng lộ trình, hạ tầng dữ liệu do Bộ Công an xây dựng có thể trở thành "xương sống" của nền kinh tế số Việt Nam, tạo điều kiện cho cả khu vực công và tư khai thác, đổi mới sáng tạo trên nền dữ liệu minh bạch và bảo mật.
Trong tương lai, với Trung tâm dữ liệu quốc gia và Luật Dữ liệu, Việt Nam đang tiến gần hơn đến mô hình "Chính phủ dữ liệu - Xã hội số - Công dân số", nơi thông tin không còn là gánh nặng hành chính, mà là nguồn tài nguyên chung của quốc gia - do Bộ Công an đặt nền móng. Việc tập trung xây dựng Trung tâm Dữ liệu Quốc gia giúp tiết kiệm đáng kể chi phí so với việc triển khai các hệ thống dữ liệu phân tán, từ đó giảm gánh nặng ngân sách quốc gia và tạo điều kiện cho các khoản đầu tư vào các lĩnh vực khác.
Cơ sở dữ liệu ngành Công an không chỉ là công cụ quản lý mà còn là động lực thúc đẩy kinh tế số, cải cách hành chính và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Với những lợi ích kinh tế rõ rệt, sự tiện lợi cho người dân và doanh nghiệp, cùng các mục tiêu chiến lược trong tương lai, CSDL ngành Công an đang khẳng định vai trò quan trọng trong tiến trình xây dựng một Việt Nam số hóa, hiện đại và bền vững.