Ngày 11/6, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình đã giới thiệu về vai trò và ý nghĩa của Trung tâm Tài chính quốc tế (TTTCQT), đặt tại TPHCM và Đà Nẵng.
Thảo luận tại tổ ngay sau đó, các đại biểu Quốc hội đều nhất trí với sự cần thiết thành lập TTTCQT tại Việt Nam nhằm nắm bắt, tận dụng thời cơ để tạo thêm động lực cho sự đột phá tăng trưởng trong thời gian tới.
Thu hút các tổ chức tài chính quốc tế, phục vụ 3 đột phá chiến lược
Giới thiệu về vai trò và ý nghĩa của TTTCQT, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình cho rằng, việc phát huy các lợi thế cạnh tranh để hình thành TTTCQT sẽ giúp Việt Nam kết nối thị trường tài chính toàn cầu, thu hút các tổ chức tài chính nước ngoài; tận dụng cơ hội dịch chuyển dòng vốn đầu tư quốc tế.
Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình giới thiệu về vai trò, ý nghĩa của Trung tâm Tài chính quốc tế
Việc xây dựng Nghị quyết của QH về TTTCQT với các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thu hút dòng vốn quốc tế phục vụ cho 3 đột phá chiến lược, các động lực tăng trưởng truyền thống và động lực tăng trưởng mới như kinh tế số, kinh tế xanh, đổi mới sáng tạo...
Đồng thời, phát triển dịch vụ tài chính cao cấp, thử nghiệm và quản lý các thị trường mới do thực tiễn đặt ra như tài sản số, tín chỉ các-bon…; hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao; kết nối với kinh tế thế giới và nâng tầm vị thế của Việt Nam trên thị trường tài chính toàn cầu; góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước.
Bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo tuyệt đối của Đảng; thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, quan điểm và chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về phát triển TTTCQT...
Phát biểu đóng góp ý kiến tại tổ về dự thảo Nghị quyết, đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TPHCM) cho rằng, cần sớm ban hành Nghị quyết của Quốc hội về TTTCQT ở Việt Nam nhằm hỗ trợ công tác huy động vốn, huy động nguồn lực cho đầu tư phát triển; phát triển dịch vụ tài chính - ngân hàng nhằm thúc đẩy sự phát triển.
“Nền kinh tế Việt Nam với độ mở lớn, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu bằng khoảng 1,7 lần tổng giá trị sản xuất (GDP), tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu khoảng 800 tỷ USD, nhu cầu về dịch vụ tài chính - ngân hàng để hỗ trợ cho nền kinh tế là rất lớn, như: dịch vụ thanh toán, dịch vụ vận chuyển, dịch vụ bảo hiểm, dịch vụ tái bảo hiểm các hoạt động thương mại quốc tế; các sản phẩm về tài chính, phái sinh, tiền số, tài sản số… trong giao dịch hàng hóa”.
Đại biểu Trần Hoàng Ngân
Đại biểu Trần Hoàng Ngân cũng đánh giá, việc thành lập TTTCQT còn giúp Việt Nam học tập, chia sẻ nhiều công nghệ hiện đại, hội tụ nguồn nhân lực chất lượng cao của quốc tế; giúp Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng hơn, mở rộng kết nối với hệ thống tài chính quốc tế; đồng thời, góp phần nâng cao tiêu chuẩn, chất lượng hoạt động của các tổ chức tài chính trong nước, qua đó, góp phần nâng cao tính an toàn của hệ thống tài chính trong nước.
Theo đại biểu, thực tế Việt Nam đã có trung tâm tài chính ở một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; song để các trung tâm tài chính này lên tầm quốc tế thì cần có cơ chế, chính sách đủ mạnh, đột phá.
Đồng thời, hệ thống luật pháp cần bảo đảm hoàn thiện để bảo vệ quyền tài sản, bảo vệ sự công bằng, minh bạch của các thành viên tham gia thị trường.
Phát sinh nguy cơ về lừa đảo, thao túng, trốn thuế
Nhất trí với sự cần thiết thành lập TTTCQT tại Việt Nam, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TPHCM) cảnh báo, sự ra đời của TTTCQT sẽ phát sinh nguy cơ về lừa đảo, thao túng, trốn thuế… Do đó, cần có hệ thống pháp luật đồng bộ và hoàn thiện để bảo vệ các thành viên tham gia.
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị, cần đánh giá sự vận hành của TTTCQT với hệ thống tài chính quốc gia như thế nào để bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật trong thời gian tới.
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa
Điều 13 dự thảo Nghị quyết cho phép thành viên TTTCQT được thành lập sàn giao dịch, nền tảng giao dịch hoạt động trong TTTCQT trong các lĩnh vực sau: giao dịch hàng hóa và phái sinh hàng hóa; giao dịch tín chỉ các-bon; các sàn giao dịch sản phẩm văn hóa, nghệ thuật; giao dịch kim loại quý hiếm; giao dịch sản phẩm tài chính xanh; sàn giao dịch chuyên biệt; các loại hình nền tảng giao dịch mới khác theo nhu cầu phát triển.
Băn khoăn về việc quản lý các sàn giao dịch, nền tảng giao dịch hoạt động trong TTTCQT, đại biểu Trần Hoàng Ngân đề nghị, nên giao cho Ban điều hành TTTCQT quản lý các sàn giao dịch, nền tảng giao dịch; còn các thành viên của Trung tâm tài chính quốc tế chỉ nên đóng vai trò môi giới hay nhà tạo lập thị trường.
Còn đại biểu Trịnh Minh Bình (đoàn Vĩnh Long) cũng băn khoăn rằng, hiện hệ thống pháp luật chưa đáp ứng được yêu cầu hình thành TTTCQT. Cụ thể, TTTCQT đòi hỏi một môi trường pháp lý minh bạch, linh hoạt, và có khả năng tương thích cao với chuẩn mực toàn cầu.
Tuy nhiên, hệ thống pháp luật hiện hành tại Việt Nam chủ yếu phục vụ thị trường nội địa, thiếu các quy định đặc thù để thu hút các định chế tài chính quốc tế.
Bên cạnh đó, các Luật Ngân hàng Nhà nước, Luật Các tổ chức tín dụng, Luật Ngoại hối,... vẫn còn thiên về kiểm soát thay vì tạo lập không gian đổi mới.
Về chính sách quản lý ngoại hối và chuyển tiền quốc tế thiếu cơ chế đảm bảo cho dòng vốn xuyên biên giới.
Thiếu hành lang pháp lý thử nghiệm (sandbox) cho các lĩnh vực áp dụng công nghệ tiên tiến (fintech), tài sản số, ngân hàng số là những trụ cột thiết yếu của trung tâm tài chính hiện đại.
Đoàn ĐBQH TPHCM tại phiên thảo luận tổ
Nói về rào cản pháp lý, đại biểu Trịnh Minh Bình cho rằng hiện Việt Nam chưa có một đạo luật riêng hoặc mô hình pháp lý đặc thù cho TTTCQT.
Việc điều hành vẫn chưa phối hợp chặt chẽ dẫn đến hoạt động kéo dài và thiếu tính kết nối. Cơ chế phân quyền hiện tại còn khó khăn đối với các địa phương trong chủ động trong việc thử nghiệm các mô hình tài chính mới. Đây là rào cản lớn cho đổi mới thể chế.
Đại biểu Trịnh Minh Bình đề nghị Quốc hội nên xem xét đưa vào chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ này một Đạo luật về TTTCQT, làm nền tảng pháp lý cho mô hình phát triển mới.
Bên cạnh đó, thành lập cơ quan điều phối chuyên trách trực thuộc Chính phủ, có quyền đề xuất, giám sát và thúc đẩy việc triển khai thể chế tài chính đặc thù tại các Trung tâm này.
Để Việt Nam vươn lên trở thành điểm đến của dòng vốn khu vực và toàn cầu, cần có một tư duy cải cách mạnh mẽ về pháp luật. Trung tâm tài chính không thể hình thành trên nền tảng thể chế cũ mà cần một hệ thống pháp lý tiên tiến, minh bạch, và phù hợp với thông lệ quốc tế.