Lãng phí hàng trăm héc-ta "đất vàng"
TPHCM trước thời điểm sáp nhập có nhiều khu quy hoạch treo nổi tiếng và "tai tiếng", nhưng nổi tiếng nhất vẫn là Khu đô thị Bình Quới - Thanh Đa, nằm ở phường 27, 28, quận Bình Thạnh (cũ - nay là phường Bình Quới), với tổng diện tích khu quy hoạch lên đến 426 ha. Đây là khu vực đặc biệt, là một bán đảo biệt lập, có vị trí rất đắc địa đối với TPHCM, nằm ngay trung tâm TP, ba mặt tiếp giáp với sông nước.
Bán đảo Thanh Đa được quy hoạch từ năm 1992, với mục tiêu trở thành khu đô thị sinh thái hiện đại. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, dự án vẫn chưa được triển khai, khiến cuộc sống của người dân ở đây gặp nhiều khó khăn và khu vực này vẫn mang dáng vẻ của một vùng quê giữa lòng TP.
Không thể hình dung được, Bình Quới - Thanh Đa chỉ cách trung tâm TPHCM qua bờ sông Sài Gòn, nhưng lại bỏ hoang hóa vì quy hoạch treo từ năm 1992 đến nay. 33 năm quy hoạch treo, đồng nghĩa với việc 33 năm lãng phí hoàn toàn 426 ha "đất vàng". Khó có thể tính toán số tiền lãng phí từ nguồn đất đai này trong 33 năm đằng đẵng. Nếu tính cả những giá trị gia tăng và giá trị đất khu này, sẽ là con số rất lớn, một nguồn lực quá lớn mà chính quyền TPHCM (cũ) đã bất lực, để mất đi hay nói cách khác là lãng phí. Từ nhiệm kỳ này đến nhiệm kỳ lãnh đạo khác, Bình Quới - Thanh Đa vẫn là khu quy hoạch "treo" ngày càng "nổi tiếng" về mức độ lãng phí tài nguyên, nguồn lực.
Phối cảnh Khu đô thị mới Bình Quới - Thanh Đa đạt giải nhất của Liên danh Skidmore, Owings & Merrill LLP và Trung tâm Nghiên cứu Kiến trúc. Ảnh: Sở Xây dựng TPHCM
Trái ngược với hình ảnh hiện đại với những tòa nhà cao tầng ở bên kia sông Sài Gòn, phía bờ bên bán đảo vẫn còn mang dáng dấp của một làng quê thanh bình. Thậm chí, những khu đất bỏ hoang người dân tranh thủ trồng lúa, hoa màu, trồng cỏ nuôi bò. Miền nông thôn "hoang dã” như vậy cứ tồn tại vô tư hơn 33 năm qua, mà hình như không ai chịu trách nhiệm hay phải chịu trách nhiệm.
Một người dân sống tại đây tâm sự rằng, khi lớn lên đã thấy khu này đã bị quy hoạch "treo", giờ có người thành ông nội, ông ngoại, Thanh Đa - Bình Quới vẫn còn "treo" miết. Do bị quy hoạch "treo" 33 năm qua nên người dân không được xây dựng nhà mới (chỉ được sửa chữa), con cái lớn lên, đất đai cha mẹ không được phép chuyển thành đất ở, không thể tách hộ cất nhà sinh sống, nhiều gia đình sống chen chúc trong những căn nhà cơi nới, tạm bợ.
Thanh Đa - Bình Quới vẫn tiếp tục "treo", "treo" trên từng số phận của người dân đã an cư trên mảnh đất này từ rất lâu, kể cả 23 lô chung cư cũ kỹ, cũng đã xuống cấp từ rất lâu, đang ở cấp độ nguy hiểm. Hết công ty này đến công ty khác đến Thanh Đa, nhưng tất cả đều chỉ "ngắm nghía"!
Năm 2019, Chủ tịch UBND TPHCM lúc bấy giờ là ông Nguyễn Thành Phong cam kết sẽ giải quyết dứt điểm dự án "treo" này. "Triển khai được không cũng giải quyết dứt điểm chứ không thể để thế này nữa. Bởi đặt mình trong cảnh người dân sẽ thấy được nỗi khổ của dân, không chỉ dự án này mà còn những dự án khác" - ông Phong nhấn mạnh.
Trước đó, "Kỷ niệm" 26 năm quy hoạch "treo" khu Thanh Đa (2018), ông Trần Vĩnh Tuyến, Phó Chủ tịch UBND TPHCM phát biểu: Chủ trương của TP trước sau như một là vẫn phải thực hiện dự án tại khu vực Thanh Đa. Do Công ty Emaar Properties PJSC không tiếp tục dự án, vì vậy UBND TP tiếp tục chỉ định cho Tập đoàn Bitexco làm chủ đầu tư dự án và phải làm lại về thủ tục. Trước mắt, để ổn định đời sống của người dân Thanh Đa, UBND TP đã giao Sở Xây dựng rà soát giải quyết cấp phép cho người dân sửa chữa nhà, cấp phép xây dựng tạm trong thời gian chờ triển khai dự án.
Ông Tuyến nhấn mạnh: Hiện TP đang cố gắng chọn được nhà đầu tư trong năm 2018 để có thể sớm triển khai công tác bồi thường giải phóng mặt bằng nhằm giải quyết đời sống của người dân, không để kéo dài thêm tình trạng quy hoạch "treo" ở khu Thanh Đa.
Nhưng cuối cùng, tất cả vẫn ì ạch cho tới tận hôm nay, Thanh Đa vẫn là khu quy hoạch "treo", đã nổi tiếng giờ càng trở nên rất... nổi tiếng.
Cuối cùng vẫn là quy hoạch "treo"!
Lịch sử quy hoạch khu Bình Quới - Thanh Đa cho thấy sự trì trệ của công tác này, kéo dài từ nhiệm kỳ lãnh đạo này đến nhiệm kỳ khác. Năm 1992, Khu đô thị sinh thái Bình Quới - Thanh Đa được TPHCM phê duyệt. Đến năm 2004, TPHCM giao đất cho Tổng công ty Xây dựng Sài Gòn đầu tư. Tổng công ty này "ôm" đất hơn 10 năm, chẳng làm gì, chỉ có "ngâm" và "ngâm". Đến năm 2014, UBND TP hủy bỏ quyết định giao dự án, lập quy hoạch 1/2000 toàn bộ bán đảo Thanh Đa và kêu gọi đầu tư.
Năm 2015, liên danh Tập đoàn Bitexco và Emaar Properties PJSC (Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất) được UBND TPHCM chỉ định là chủ đầu tư khu đô thị mới Bình Quới - Thanh Đa với tổng mức đầu tư dự án 30.000 tỷ đồng, khai thác trong 50 năm. Đến giữa năm 2016, Công ty Emaar Properties PJSC xin rút khỏi dự án. Nguyên nhân do công tác giải tỏa đền bù phức tạp, khi họ cần đất sạch để tiến hành thực hiện, thì thủ tục đền bù, giải phóng mặt bằng lại rất phức tạp, kéo dài.
Trước tình hình này, TPHCM xin ý kiến Chính phủ chấp thuận cho Bitexco tiếp tục là nhà đầu tư. Lúc đó, đại diện Tập đoàn Bitexco tự tin cho rằng, việc đối tác rút khỏi liên danh không ảnh hưởng nhiều đến quyết định đầu tư. Bitexco tuyên bố chắc chắn có đủ nguồn lực để triển khai dự án như cam kết. Theo đề xuất của Bitexco, dự án khu đô thị Bình Quới - Thanh Đa sẽ được phân kỳ đầu tư thành 2 giai đoạn: giai đoạn 1, đầu tư các hạng mục hạ tầng kỹ thuật chính (2017 - 2021); giai đoạn 2, hoàn thành các hạng mục đầu tư khác vào năm 2032.
Cũng theo Bitexco, hệ thống hạ tầng đô thị được đầu tư xây dựng đồng bộ nằm trong tổng thể không gian công viên sinh thái đô thị hiện đại. Bitexco tuyên bố, đây cũng là trung tâm tri thức và công nghệ mới với dân số 45.000 người, gấp 3 lần so với số dân hiện hữu. Tuyên bố mạnh miệng như vậy, nhưng năm 2019, đến lượt Bitexco "tháo chạy"!
Tháng 11/2019, sau khi Bitexco rút lui, ông Võ Văn Hoan - Chánh Văn phòng UBND TPHCM cho biết, đã có 5 nhà đầu tư trong và ngoài nước quan tâm và nộp hồ sơ xin đấu thầu dự án Thanh Đa - Bình Qưới và sẵn sàng cam kết ký quỹ hơn 3 tỷ USD. "Họ đưa ra những điều kiện thể hiện trách nhiệm với TP, muốn tham gia đấu thầu và phát triển dự án nói trên. Tuy nhiên, họ cũng đưa ra những yêu cầu đối với TP khi nhà đầu tư trúng thầu, như thời gian giao đất, chi phí giải phóng mặt bằng, đơn giá sử dụng đất... Đây vẫn là những câu hỏi mà chính quyền TP bao nhiêu năm nay vẫn chưa có câu trả lời" - ông Hoan nói.
Như vậy, sau gần 27 năm chìm nổi, dự án Bình Quới - Thanh Đa quay lại vạch xuất phát để tổ chức đấu thầu chọn nhà đầu tư mới. Phương án này cũng thất bại.
Năm 2020, dự án Khu đô thị Bình Quới - Thanh Đa được đưa ra khỏi kế hoạch sử dụng đất của Q.Bình Thạnh, nhưng quy hoạch Thanh Đa vẫn là khu đô thị mới xây dựng theo các tiêu chí đô thị sinh thái hiện đại.
Tháng 10/2024, Khu đô thị Bình Quới - Thanh Đa lại được UBND TPHCM đưa vào danh mục các dự án tiêu biểu cấp TP thi đua chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025). Dự án này sẽ do Chủ tịch UBND TPHCM lúc đó là ông Phan Văn Mãi phụ trách, với mục tiêu đến ngày 30/4/2025 hoàn thành việc tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.
TPHCM tổ chức cuộc thi tuyển quốc tế về ý tưởng quy hoạch và kiến trúc cho bán đảo Bình Quới - Thanh Đa. Cuộc thi nhằm tìm ra những giải pháp thiết kế đột phá, khả thi, để từng bước hiện thực hóa tầm nhìn xây dựng khu đô thị sinh thái - du lịch hiện đại, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xanh, kinh tế số và kinh tế tuần hoàn của TP. Ngày 20/02/2025, TPHCM tổ chức công bố kết quả cuộc thi tuyển quốc tế, với giải nhất thuộc về phương án dự thi có mã số A168 của Liên danh Skidmore, Owings & Merrill LLP và Trung tâm Nghiên cứu Kiến trúc.
Tháng 7/2025, sau hơn 33 năm trắc trở, dự án Khu đô thị mới Bình Quới - Thanh Đa chính thức có bước chuyển lớn khi UBND TPHCM đã phê duyệt nhiệm vụ điều chỉnh quy hoạch phân khu tỉ lệ 1/2000, mở đường cho việc hồi sinh một khu đô thị sinh thái - du lịch hiện đại ngay sát trung tâm TP.
Mới đây, Tập đoàn Sun Group đề xuất làm dự án và sẽ trình chủ trương đầu tư vào tháng 10/2025. Theo đó, Sun Group đề xuất triển khai dự án Khu đô thị mới Bình Quới - Thanh Đa, định vị đây là một khu đô thị sinh thái tầm cỡ, có tính chiến lược trong quy hoạch phát triển không gian đô thị TPHCM.
Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được đã giao Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với Sở Tài chính, Sở Nông nghiệp và Môi trường và các đơn vị liên quan thống nhất xây dựng nội dung dự thảo kế hoạch chi tiết triển khai thực hiện. Kế hoạch phải cụ thể hóa các công việc, gắn trách nhiệm của từng đơn vị, cá nhân, theo các mốc thời gian cụ thể, để xin ý kiến Ban Thường vụ Đảng ủy UBND TP và Ban Thường vụ Thành ủy TP để cho chủ trương thực hiện trước ngày 15/9 và trình cấp có thẩm quyền xem xét phê duyệt chủ trương đầu tư trong tháng 10/2025.
Sau 33 năm "treo", lần này đến lượt Sun Group. Chưa thể biết dự án có thành hiện thực hay không, nhưng cũng là một hướng mở để TPHCM "giải phóng" khu vực quy hoạch "treo" dai dẳng này.