Đê biển bờ Đông bị sạt lở đến 82km
Cà Mau có bờ biển dài 254km. Trong đó, bờ biển Đông dài hơn 100km, với hơn 260.000 hộ dân sinh sống và khoảng 130.000 héc-ta đất sản xuất. Những năm qua, do ảnh hưởng của biển đổi khí hậu và nước biển dâng, tình trạng sạt lở bờ biển Đông đang diễn biến nhanh, phức tạp, gây thiệt hại nghiêm trọng đến mùa màng, đời sống, tài sản và tính mạng của nhân dân.
Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh Cà Mau, từ năm 1996 - 2017, tình trạng sạt lở nghiêm trọng đã làm địa phương mỗi năm mất từ 300 - 450 héc-ta đất rừng phòng hộ ven biển, tương đương diện tích một xã. Bình quân sạt lở mỗi năm từ 45 - 50m, nhiều nhất tại những cửa biển, cửa sông.
Hiện bờ biển Đông có hơn 82km trong tình trạng sạt lở. Nguy hiểm hơn là khu vực này chưa có đê kè như bờ biển Tây. Nhiều đoạn sạt lở nghiêm trọng hơn cần phải bảo vệ cấp bách, gồm: Đoạn từ kênh Chốn Sóng đến kênh Năm Ô Rô, xã Viên An; đoạn từ cửa sông Bồ Đề đến cửa sông Hố Ruồi, xã Tam Giang Đông... Theo đó, buộc phải cấp bách xây kè phòng, chống sạt lở bờ biển Đông là 38,8km.
Các cơ quan chức năng cho biết, sạt lở diễn ra nghiêm trọng, nhưng việc triển khai các dự án kè bảo vệ bờ biển lại được phân bổ khá khiêm tốn. Ngân sách phòng, chống sạt lở cấp theo từng năm, theo từng giai đoạn, tại những vị trí đang sạt lở đặc biệt nghiêm trọng. Do đó, việc triển khai giải pháp công trình kéo dài, nhất là đoạn từ cửa Vàm Xoáy đến Vàm Kênh 5 (xã Đất Mũi đến xã Viên An, H.Ngọc Hiển). Nhiều vị trí cửa biển trên tuyến bờ Đông hiện sạt lở nghiêm trọng mà chưa có nguồn kinh phí thực hiện giải pháp công trình.
Ông Tô Quốc Nam (Phó giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Cà Mau) cho biết: Địa phương đề xuất sử dụng nguồn thuộc Dự án "Xây dựng hạ tầng bảo vệ bờ biển tổng hợp, phòng, chống xói lở, chống mất đất vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thích ứng với biển đổi khí hậu" từ nguồn ODA của Chính phủ Đức để đầu tư kè phòng, chống sạt lở bờ biển Đông là 38,8km, kinh phí dự kiến là1.308 tỷ đồng. Trước mắt, tỉnh đã và đang triển khai đầu tư các công trình bảo vệ với chiều dài 41,6km, đoạn còn lại dài 40,7km đang được đề xuất cần bảo vệ bằng giải pháp công trình.
Biển cảnh báo đê biển Tây bị sạt lở
Bằng nhiều nguồn đầu tư khẩn cấp, có 12,9km kè đã và đang được đầu tư xây dựng tại những vị trí sạt lở đặc biệt nguy hiểm, với nguồn lực đầu tư hơn 745 tỷ đồng. Những vị trí đã hoàn thành gồm: Đất Mũi, Vàm Xoáy, Rạch Gốc (H.Ngọc Hiển), Tân Thuận (H.Đầm Dơi). Hiện đang triển khai tại cửa Hốc Năng, kênh Năm Ô Rô - kênh Năm, kênh Năm - Chùm Gọng. Đối với những vị trí sạt lở đang triển khai các bước đầu tư, với chiều dài hơn 28,6km, trên cơ sở nguồn vốn ngân sách Trung ương phân bổ, Sở NN&PTNT đã và đang triển khai thực hiện đầu tư 5 dự án, với tổng chiều dài là 16,5km. Trong đó, đang triển khai thực hiện 3km, còn hơn 13km đang thiếu vốn 780 tỷ đồng. Hơn 12km còn lại đang được Ban Quản lý Trung ương các dự án thủy lợi (Bộ NN&PTNT) triển khai.
Đê biển Tây trước cơn sóng dữ
Trong khi đó, đê biển Tây cũng đang "kêu cứu". Ông Tô Quốc Nam lo âu, nói: "Với tổng chiều dài bờ biển hơn 250km, nhưng đến thời điểm hiện tại, bờ Đông tỉnh Cà Mau chưa có đê biển, cả đê bằng đất. Nếu không nhanh chóng nâng cấp thì không bao lâu có thể sạt lở đến tuyến đường Hồ Chí Minh. Còn tuyến bờ Tây đã có đê biển, nhưng mới hoàn thành nâng cấp được khoảng 49km. Tính ra đến nay, chỉ có khoảng 20% chiều dài bờ biển Cà Mau được đầu tư nâng cấp hệ thống đê, nhưng đã mất gần 10 năm. Với nguồn lực giới hạn và tiến độ như hiện nay thì khoảng 40 năm nữa, Cà Mau mới hy vọng hoàn thành việc nâng cấp đê biển, cả bờ Tây và bờ Đông".
Những năm qua, tình hình sạt lở khu vực đê biển Tây tỉnh Cà Mau (đoạn từ bờ Nam cống Kênh Mới đến bờ Bắc cống Đá Bạc và Vàm Tiểu Dừa) diễn biến rất nghiêm trọng. Khu vực thuộc địa bàn hai huyện Trần Văn Thời, U Minh bị sạt lở 5 vị trí, với tổng chiều dài là 2.692m, gây ảnh hưởng trực tiếp đến tuyến đê biển Tây. Sạt lở có nguy cơ đe dọa trực tiếp đến an toàn tính mạng, nhà ở của nhiều người dân, công trình đê điều, công trình phòng, chống thiên tai, hệ thống lưới điện, khu di tích lịch sử cấp quốc gia, trường học...
Ngày 03-8-2019, sóng lớn kết hợp với mưa kèm giông lốc và triều cường dâng cao làm cho nước biển tràn qua tuyến đê biển Tây đoạn từ Kênh Mới đến Đá Bạc từ 0,3 - 0,4m, gây sạt lở đặc biệt nguy hiểm tại nhiều đoạn đê. Ngày 11-7-2022, sóng lớn do ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam và triều cường đã gây sạt lở 3 vị trí, với tổng chiều dài là 110m tại đê biển Tây.
Rọ đá, kè bảo vệ đê biển không đủ sức ngăn chặn sạt lở vì thiếu kinh phí
Hạt Quản lý đê điều Cà Mau cho biết, đang triển khai làm kè sẽ phối hợp với lớp vải địa kỹ thuật ở dưới. Kè được thiết kế có cao độ 1.5, mái kè phía biển 1.5, còn mái kè phía rừng là 1. Kè được làm chủ yếu bằng các loại đá hộc, khi xác định được luồng cần bảo vệ thì thi công theo đường viền lở để vừa chống sạt lở, vừa bảo vệ đai rừng còn lại.
Xin hỗ trợ khẩn 700 tỷ, nhận được 210 tỷ đồng
Theo đánh giá của ngành Nông nghiệp, nguyên nhân bị sạt lở do sóng biển cuốn trôi những cánh rừng phòng hộ trước đó. Trong khi rất khó để khôi phục lại những cánh rừng đã mất. Hiện tại, tỉnh Cà Mau đưa ra nhiều giải pháp để bảo vệ đê biển, bảo vệ nhân dân, trong đó chú trọng đến giải pháp công trình và phi công trình.
"Thực tế, triều cường các năm gần đây đo được trung bình từ 2,2 - 2,6m, có thời điểm còn cao hơn. Trong khi tuyến đê biển Tây chưa nâng cấp, nơi cao lắm còn 1,6m, thấp nhất chỉ còn khoảng 1m. Khi triều dâng là khu vực trên nước sẽ tràn qua đê. Để hoàn thành việc nâng đoạn 23km còn lại, nhu cầu vốn theo giá vật tư hiện tại là gần 700 tỷ đồng", ông Tô Quốc Nam nói.
Mới đây, Thủ tướng Chính phủ vừa có quyết định giao kế hoạch vốn thực hiện 2 dự án bảo vệ bờ biển Đông trên địa bàn tỉnh Cà Mau, với kinh phí là 210 tỷ đồng, gồm: Dự án đầu tư xây dựng kè chống sạt lở bờ biển Đông đoạn từ Đất Mũi đến cửa biển Vàm Xoáy (kế hoạch vốn năm 2022 là 30 tỷ đồng, năm 2023 là 70 tỷ đồng); Dự án đầu tư xây dựng kè chống xói lở bờ biển đoạn từ kênh Năm Ô Rô đến kênh Năm, H.Ngọc Hiển (năm 2022 là 32 tỷ đồng, năm 2023 là 78 tỷ đồng).
Thực tế, với chiều dài bờ biển lên đến 250km, nhu cầu cấp bách nâng cấp đê biển của tỉnh Cà Mau lên đến 1.700 tỷ đồng. Giai đoạn 2021 - 2025, Thủ tướng Chính phủ đã bố trí 2.680 tỷ đồng đầu tư các dự án phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển vùng ĐBSCL từ nguồn đầu tư công trung hạn. Trong đó, Cà Mau được phân bổ kinh phí xây dựng 15km kè giảm sóng gây bồi bảo vệ bờ biển Tây, với kinh phí hơn 380 tỷ đồng. Với nguồn vốn khiêm tốn trên sẽ rất khó hoàn thành nâng cấp đê biển, trước diễn biến phức tạp của biến đổi khí hậu.
Tỉnh Cà Mau cho thi công để phòng, chống sạt lở đê biển
Ông Lê Văn Sử (Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau) cho biết, để chủ động ứng phó, khắc phục hậu quả của tình trạng sạt lở tái diễn trên, Chủ tịch UBND tỉnh giao Sở NN&PTNT phối hợp với các đơn vị liên quan huy động các nguồn lực để ứng phó với tình huống khẩn cấp. Thông báo, cắm biển cảnh báo, khoanh vùng ngăn không cho người, phương tiện vào khu vực sạt lở; bố trí cán bộ trực theo dõi chặt chẽ diễn biến sạt lở. Huy động mọi nguồn lực (bao gồm cả nguồn lực từ Quỹ phòng, chống thiên tai) để xử lý khẩn cấp bước đầu, hạn chế sạt lở và các biện pháp cần thiết khác.
Ông Sử khẳng định: "Việc phòng, chống sạt lở phải nhận được sự đồng lòng của các cơ quan, ban, ngành và nhân dân. Tỉnh giao Sở NN&PTNT phối hợp với UBND hai huyện Trần Văn Thời, U Minh khoanh vùng khu vực bị sạt lở đặc biệt nguy hiểm và có nguy cơ sạt lở nguy hiểm, thiết lập hành lang an toàn, lắp đặt biển báo; bố trí lực lượng trực, theo dõi diễn biến sạt lở. Ngoài ra, UBND hai huyện Trần Văn Thời, U Minh có trách nhiệm vận động, sơ tán người và di dời tài sản ra khỏi khu vực sạt lở đặc biệt nguy hiểm và khu vực có nguy cơ sạt lở nguy hiểm (phía ngoài đê); cấm mọi tác động vào rừng và đất rừng ở khu vực này".