Kỳ cuối: Cần bảo vệ thế hệ trẻ khỏi tác hại của thuốc lá

Thuốc lá điện tử xâm nhập học đường

Theo Tiến sĩ - BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc - BV Bạch Mai (Hà Nội), khoảng trung tuần tháng 7/2023 trung tâm tiếp nhận 2 bệnh nhân (BN) nguy kịch do thuốc lá điện tử (TLĐT) chứa ma túy (MT).

Nam bệnh nhân T.V.H (22 tuổi, ở Thái Bình) được chuyển đến trong tình trạng tím tái, co giật, ảo giác, tổn thương đa cơ quan và nguy cơ ngừng tim. Người nhà cho hay, BN làm việc ở TPHCM, thời gian gần đây hay mua TLĐT với giá hơn 600.000 đồng, mỗi ngày hút 3 - 4 ống. Trong 10 ngày liên tục, H. không ngủ được và có những hành động hoang tưởng nên về quê nghỉ ngơi, nhưng lại có những biểu hiện bất thường, thậm chí dọa giết cả bố và em trai. Khi được đưa tới BV điều trị, kết quả xét nghiệm thành phần tinh dầu trong mẫu TLĐT của H. có 4 chất ma túy tổng hợp (MTTH) gồm: MDMB-4 en-Pinaca, MDMB-Chminaca, ADB-4 en-Pinaca và ADB-Binaca. Sau 4 ngày nằm viện, bệnh nhân H. đã qua cơn nguy kịch nhưng tình trạng tổn thương não rất nặng nề. Trước đó không lâu, BV này cũng tiếp nhận nữ BN 19 tuổi (ở Hà Nội) bị ngộ độc và rối loại tâm thần do hút TLĐT chứa các chất MT, gồm ADB-4 en-Pinaca, MDMB-4 en-Pinaca, EDMB-4 en-Pinaca. Đây là lần đầu tiên trung tâm tiếp nhận mẫu TLĐT của BN có trộn tới 4 chất gây nghiện.

Các dạng thuốc lá điện tử đang xâm nhập học đường

Thạc sĩ - BS Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, đã cảnh báo về các nhóm sản phẩm TL mới đang len lỏi vào cuộc sống người dân, đặc biệt tại các trường học, nổi cộm là TLĐT có nicotine và không chứa chất này; bên cạnh đó có nhóm sản phẩm hỗn hợp (hybrid): gồm cả sợi TL và dung dịch nicotine. Theo ông Lâm, TLĐT và thuốc lá nung nóng (TLNN) đều chứa nhiều chất độc giống khói TL, tức là việc sử dụng TLĐT cũng có khả năng gây nguy hại đến sức khỏe giống như TL truyền thống. Điều đáng nói, TLĐT sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất, có thể pha trộn các loại thành phần khác nhau nên bị lợi dụng để trộn lẫn các chất MT. Đó chính là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt trường hợp bị ngộ độc khi sử dụng loại TL này thời gian gần đây.

Hiện Luật Phòng, chống tác hại của TL chưa có quy định điều chỉnh đối với TLĐT và TLNN, nhưng trước tình trạng ngộ độc do sử dụng TLĐT ngày càng tăng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, Bộ YT đề nghị cấm toàn bộ sản phẩm TL mới.

Các chất độc hại với cơ thể do TLĐT sinh ra phần lớn đến từ các sản phẩm dạng hóa chất của chất tạo khói và tạo mùi, tiếp xúc trong thời gian càng dài thì ảnh hưởng tới sức khỏe càng nhiều, kể cả người hút chủ động lẫn thụ động. Hút phải các hóa chất này có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đối với cơ quan hô hấp và tim mạch; về lâu dài khả năng phát triển khối u hoặc dẫn đến vô sinh... Bên cạnh đó, chất nicotine trong TLĐT còn gây hại cho sự phát triển của não bộ ở trẻ em, đồng thời ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của bà mẹ và thai nhi trong thai kỳ, gây ra sinh non và thai chết lưu. Đáng lưu ý, tỉ lệ hút TLĐT trong thanh thiếu niên VN đang gia tăng nhanh chóng: Nếu năm 2015, tỉ lệ sử dụng TLĐT mới có 0,2% thì đến năm 2022, tình hình sử dụng TLĐT ở nhóm tuổi 13 - 15 lên đến 3,6%.

Thuốc lá điện tử được thiết kế đa dạng với hình dáng bắt mắt như: bút, hình thỏi son..., vì vậy học sinh dễ dàng sử dụng nhằm tránh bị phát hiện. Để thu hút giới trẻ, các nhà sản xuất còn sử dụng rất nhiều hương liệu mùi vị như bạc hà, táo, chanh, cam... khi pha trộn. Theo thống kê của WHO, hiện có khoảng 20.000 loại hương liệu được sử dụng trong TLĐT. Cùng với những lời quảng cáo không gây hại, tạo sự sành điệu, TL thế hệ mới này nhanh chóng xâm nhập trường học. Đối với lứa tuổi thanh thiếu niên khi hút TLĐT sẽ dẫn đến tình trạng nghiện TL, gặp phải các căn bệnh nguy hiểm, gây nguy cơ phát sinh tệ nạn xã hội, ảnh hưởng đến sức khỏe, học tập và tương lai sau này, gây nhiều hệ lụy cho gia đình và xã hội.

Cần sự chung tay của toàn xã hội

Gần đây, Bộ YT đã ký công văn gửi sở YT các tỉnh, thành phố về tăng cường truyền thông liên quan đến tác hại của TLĐT, TLNN, shisha. Cục Quản lý khám, chữa bệnh đề nghị các sở YT kịp thời ban hành quy định để ngăn ngừa việc sử dụng các sản phẩm này tại cơ quan, công sở, đặc biệt là các cơ sở giáo dục - đào tạo (GD-ĐT); tăng cường hoạt động kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp mua bán, sử dụng TLĐT, TLNN, shisha. Song song với đó, cần tăng cường phối hợp với các sở GD - ĐT cung cấp thông tin về tác hại của các sản phẩm TL mới cho học sinh, sinh viên, cán bộ, giáo viên tại các cơ sở giáo dục trên địa bàn quản lý.

Đối với thanh thiếu niên, rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình trong việc tuyên truyền cho giới trẻ biết về các tác hại của TLĐT; giáo dục giới trẻ ý thức tuân thủ pháp luật về việc nghiêm cấm mua bán, sử dụng các sản phẩm TL cũng như rèn luyện kỹ năng sống về chăm sóc sức khỏe, tránh xa những chất độc hại, từ chối trước những cám dỗ...

Để hạn chế tối đa vấn nạn TLĐT hiện nay ở lứa tuổi vị thành niên, phụ huynh đóng vai trò rất quan trọng. Theo đó, cha mẹ cần dành thời gian quan tâm, lắng nghe trẻ và giám sát trong các hoạt động của trẻ; tìm hiểu về lịch sinh hoạt, mối quan hệ của trẻ để trong trường hợp phát hiện điều bất thường, cần liên hệ với BS hoặc chuyên gia tâm lý để được thăm khám, điều trị kịp thời. Song song với đó, các cơ quan chức năng cần sớm tìm ra biện pháp quản lý chặt chẽ, cụ thể, quyết liệt hơn; đồng thời hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan, có giải pháp chặt chẽ nhằm quản lý tốt việc kinh doanh, mua bán các sản phẩm TLĐT nhập lậu như hiện nay.

Theo lời khuyên của Thạc sĩ - BS Hồ Mạnh Tường, các nghiên cứu cho thấy TL nói chung, TLĐT nói riêng đều ảnh hưởng xấu đến khả năng sinh sản của cả nam lẫn nữ; do đó, hãy nói "không" với TL để bảo vệ sức khỏe chính mình và những người xung quanh, cùng xây dựng thế hệ trẻ vị thành niên khỏe mạnh, trở thành nhân tố tương lai góp phần cho sự phát triển chung của xã hội.

Kỳ 1: Sử dụng thuốc lá thường xuyên có thể gây vô sinh

(CATP) Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam (VN) là một trong những quốc gia có tỉ lệ vô sinh (VS) cao, trong đó 50% nằm ở độ tuổi dưới 30.