Nỗi khổ của dân trong vùng động đất
Trong ngày 29/7, trận động mạnh nhất xảy ra vào lúc 10 giờ 7 phút có độ lớn 3.7 richter, độ sâu chấn tiêu khoảng 8.1km, 22 trận động đất còn lại xảy ra cùng ngày dưới 3.7 richter, cấp độ rủi ro thiên tai cấp 0. Trung tâm Báo tin động đất và cảnh báo sóng thần (Viện Vật lý địa cầu) đang tiếp tục theo dõi các trận động đất này.
Trước đó một ngày, huyện Kon Plông xảy ra 21 trận động đất liên tiếp từ 2.5 richter đến 5.0 richter. Đặc biệt, trận động đất xảy ra lúc 11 giờ 35 phút 10 giây có độ lớn 5.0 richter, cấp độ rủi ro thiên tai cấp 2. Đây là trận động lớn nhất được ghi nhận tại huyện Kon Plông, gây rung lắc tại nhiều tỉnh, thành như: Kon Tum, Gia Lai. Quảng Nam, Quảng Ngãi, Thừa Thiên - Huế, Đà Nẵng...
Trụ sở Trạm bảo vệ rừng Đăk Kôi 2 bị nứt sau động đất
Khi trận động đất 5.0 richter xảy ra, anh Trịnh Xuân Hùng (nhân viên Trạm bảo vệ rừng Đăk Kôi 2, xã Đăk Tăng, huyện Kon Plông) một phen hú vía vì đang nằm nghỉ chỉ cách lòng hồ thủy điện Thượng Kon Tum vài trăm mét. Anh Hùng mới chuyển đến đây công tác hơn một tháng, đây là trận động đất gây rung lắc lớn mà anh từng được chứng kiến. Anh nhớ lại đang nằm ngủ trưa thì cảm thấy nhà rung lắc, đồ vật trên bàn va vào nhau nên hốt hoảng chạy ra sân. Ít giây sau, mọi thứ trở lại bình thường. Đến ngày 29/7, anh vẫn cảm nhận được các trận rung lắc nhưng mức độ nhẹ hơn. Trụ sở Trạm bảo vệ rừng Đăk Kôi 2 đã bị nứt tường ở 2 vị trí, với chiều dài khoảng 1m.
Tại thôn Vi Ring, xã Đăk Tăng, người dân cảm nhận rõ nhất rung chấn từ lòng đất. Người dân ở đây thở dài khi kể về nỗi khổ trong vùng động đất gần lòng hồ thủy điện Thượng Kon Tum. Anh A Đông (ngụ thôn Vi Ring) chia sẻ: "Khi xảy ra trận động mạnh nhất, tôi đang ở trong nhà trưởng thôn. Tự nhiên tôi thấy nhà rung chuyển, người chao đảo như đang say rượu. Nhiều người trong thôn chạy ra khỏi nhà. Từ trưa 28 đến hôm nay, tôi chứng kiến 3 trận rung lắc mạnh".
Ông Nguyễn Văn Lai cũng ngụ thôn Vi Ring cho biết nhiều năm trước, dân làng sinh sống gần sông Đăk Snghé. Từ khi thủy điện Thượng Kon Tum được xây dựng, cuộc sống của người dân bị không ít xáo trộn. Các gia đình được đưa đến khu tái định cư từ năm 2016 để nhường đất cho thủy điện. Năm năm sau, thủy điện hoàn thành, đi vào hoạt động cũng là lúc liên tục xuất hiện động đất. "Làng Vi Ring cách lòng hồ thủy điện Thượng Kon Tum khoảng 1,5km. Khi thủy điện chưa tích nước, người dân không biết động đất là gì. Từ năm 2021, thủy điện tích nước thì thôn này xảy ra động đất liên tục. Đặc biệt, về mùa mưa hay xảy ra các trận động đất lớn. Ban đầu người dân còn bất an, nhưng 3 năm nay dần quen với động đất..." - Ông Lai nói.
Làng Vi Ring nơi thường xuyên là tâm chấn động đất
Diễn tập về tình huống động đất
Chiều 29/7, ông Phạm Thanh Bình (Phó trưởng Ban chỉ huy Phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự huyện Kon Plông) cho biết: Cập nhật nhanh từ các xã, thị trấn, tại xã Măng Bút có một hộ dân bị rơi tivi, hư hỏng hoàn toàn. Điểm trường THCS và Trạm Y tế xã Đăk Ring, điểm trường mầm non và phòng làm việc của Công an xã Đăk Nên đều bị nứt tường. Theo ông Bình, UBND huyện đã làm việc với Viện Vật lý địa cầu, Tổng cục Phòng, chống thiên tai để tổ chức diễn tập cho người dân trên địa bàn về các tình huống động đất có thể xảy ra. Huyện cũng về từng thôn tập huấn, cung cấp tờ rơi về kỹ năng ứng phó với động đất. Vì vậy, khi các trận động mạnh xảy ra, người dân trong huyện đã biết cách ứng phó.
Trước đó, Viện Vật lý địa cầu đã công bố báo cáo kết quả khảo sát động đất tại Kon Tum, nhận định bước đầu của Đoàn chuyên gia: Động đất khu vực huyện Kon Plông là động đất kích thích gây ra do hồ chứa.
Theo thống kê, trên địa bàn huyện Kon Plông có 6 công trình thủy điện nhưng chỉ có 3 công trình thủy điện có hồ chứa, đó là thủy điện Thượng Kon Tum, thủy điện Đăk Đrinh và thủy điện Đăk Re. Thủy điện Thượng Kon Tum có quy mô lớn nhất với công suất 220 MW với 2 tổ máy, sản lượng điện hàng năm 1.094 triệu KWh, dung tích trữ 145 triệu m3 nước. Công trình thủy điện Thượng Kon Tum cấp I, có tính toán thiết kế động đất cấp 7. Đập hồ chứa Đăk Re cấp I có tính toán thiết kế động đất cấp 7, đập hồ chứa Đăk Đrinh cấp công trình cấp I, có tính toán thiết kế động đất cấp 8.
Ngoài ra, còn có các thủy điện nhỏ và vừa khác như: Đăk Lô, Đăk Lô 2, Đăk Pô Ne... Hiện các công trình thủy điện, thủy lợi vẫn hoạt động bình thường, chưa có dấu hiệu bị ảnh hưởng gì sau trận động đất có độ lớn 5.0 richter.
Ngày 29/7, ông Lê Ngọc Tuấn - Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum đã đề nghị ba chủ đầu tư thủy điện lớn trên địa bàn huyện Kon Plông (thủy điện Thượng Kon Tum, thủy điện Đăk Đrinh và thủy điện Đăk Re) theo dõi chặt chẽ tình hình dư chấn động đất, kịp thời thông tin đến các cơ quan chức năng và người dân để chủ động phòng ngừa, ứng phó; tổ chức kiểm tra, đánh giá, báo cáo trận động đất 5.0 richter tương ứng với mực nước dâng của lòng hồ thủy điện gửi về cơ quan chức năng... Ngoài ra, ông Tuấn cũng giao Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các cơ quan chức năng khác theo dõi chặt chẽ tình hình dư chấn động đất trên địa bàn, kịp thời báo cáo, tham mưu UBND tỉnh xem xét, chỉ đạo ứng phó với động đất.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Anh (Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu), trước đây khu vực Kon Tum từng là nơi có hoạt động địa chất tương đối ổn định so với nhiều khu vực trên cả nước, ít ghi nhận hoạt động động đất. Từ tháng 4/2021 đến nay, hàng trăm trận động đất kích thích đã xảy ra tại Kon Tum, trong đó có những trận động đất gây rung chấn diện rộng. Lớn nhất là trận động đất xảy ra trưa 28/7 có độ lớn 5.0 richter. Chỉ tính từ đầu năm 2024 đến nay, đã xảy ra khoảng 170 trận động đất có độ lớn từ 2.5 đến 5.0 richter tại Kon Tum.
Các trận động đất xảy ra tại Kon Tum vừa qua vẫn là động đất kích thích, xảy ra do quá trình tích nước của hồ chứa thủy điện tác động lên hệ thống đứt gãy hoạt động bên dưới, khiến động đất xảy ra sớm hơn so với quy luật tự nhiên. Động đất kích thích cũng xảy ra theo chu kỳ, có những thời điểm động đất xảy ra dồn dập, có thời kỳ yên tĩnh hơn, liên quan chặt chẽ đến quá trình vận hành tích nước của hồ chứa thủy điện.
Dự báo động đất ở Kon Tum vẫn sẽ tiếp diễn trong thời gian tới, nhưng khó có khả năng lớn hơn 5.5 richter. Tuy nhiên, trên thế giới đã ghi nhận mối liên quan chặt chẽ giữa môi trường địa chất với hoạt động động đất kích thích, như tại Ấn Độ từng ghi nhận động đất kích thích kéo dài gần 40 năm trong môi trường địa chất đá biến chất hay có những nơi động đất kích thích có độ lớn mạnh.
Chính quyền địa phương, cơ quan chức năng cần tiến hành đánh giá thiệt hại, rà soát các công trình yếu có nguy cơ bị ảnh hưởng từ động đất và đưa ra giải pháp bảo đảm an toàn. UBND các xã, thị trấn vùng tâm chấn cần tuyên truyền nâng cao kỹ năng phòng, chống động đất cho người dân.