Mộc mạc như chính cái tên của nó, bánh củ mài được làm từ củ mài - một loại củ dại mọc hoang dã trên những triền đồi, vùng núi cao phía Tây Bắc. Củ mài còn được gọi là hoài sơn, một loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, thường được dùng trong Đông y để bồi bổ sức khỏe. Khi đưa vào ẩm thực, củ mài không chỉ là nguyên liệu đơn thuần mà còn mang theo cả hương vị của đất, của rừng, của những ngày tháng cơ hàn nhưng đầy ắp tình người. Từ lâu, bánh củ mài đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực của nhiều vùng quê. Không phải món sơn hào hải vị, cũng chẳng phải thứ quà vặt xa xỉ, thế nhưng ai đã từng một lần ăn bánh củ mài thì khó lòng quên được cái vị bùi bùi, dẻo dẻo, ngọt thanh tự nhiên ấy.
Làm bánh củ mài không khó, nhưng để có được những chiếc bánh thật ngon thì cần sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và cả cái tâm của người làm bánh. Người làm bánh phải chọn những củ mài già, chắc thịt, vỏ ngoài sần sùi nhưng bên trong trắng mịn, thơm bùi. Những củ non quá sẽ nhạt, không đủ vị, còn những củ quá già lại xơ cứng, khó chế biến. Củ mài sau khi thu hoạch được đem rửa sạch, gọt bỏ lớp vỏ rồi mài nhuyễn bằng tay. Công đoạn này mất nhiều thời gian nhưng lại quyết định đến độ mịn của bánh. Từng lát củ mài được mài ra trắng ngần, sánh mịn như dòng sữa của đất trời. Sau khi có phần bột nhuyễn, người ta trộn với một ít bột nếp để tăng độ dẻo, thêm đường cho vị ngọt dịu, có nơi còn bỏ thêm dừa nạo, đậu xanh để làm phong phú hương vị. Bột được nhào thật đều, quết nhuyễn để bánh khi hấp lên sẽ mềm mịn, không bị bở.
Bánh củ mài thường được nắn thành từng viên nhỏ hoặc đổ vào khuôn lá chuối để hấp. Có người thích tạo hình chữ nhật đơn giản, có người gói trong lá dong, lá chuối như cách gói bánh ít, bánh giò, tạo thêm hương thơm mộc mạc. Khi bánh chín, lớp bột trong hơn, mềm dẻo, có vị thanh mát. Nếu được nướng trên bếp than, mùi củ mài quyện với mùi khói bếp tạo nên một hương thơm đặc trưng, lớp vỏ ngoài hơi giòn, bên trong vẫn dẻo mềm, càng ăn càng thấm. Mỗi vùng có cách chế biến khác nhau, nhưng dù là hấp hay nướng, bánh củ mài vẫn giữ nguyên tinh hoa của đất trời và công sức của con người.
Bánh củ mài
Những ai lớn lên ở vùng quê có lẽ sẽ chẳng xa lạ gì với hình ảnh những buổi chiều mẹ hay bà lặng lẽ bên bếp lửa, tỉ mẩn mài củ mài để làm bánh. Mùi củ mài nồng nàn, quyện với hơi bếp tro, tiếng gió lùa qua khe cửa - tất cả tạo nên một góc ký ức đẹp đẽ, bình yên. Với nhiều người, bánh củ mài là hương vị của tuổi thơ, của những ngày ngóng mẹ đi chợ về mang theo một gói bánh nhỏ, của những buổi tối cả nhà quây quần bên bếp lửa, chia nhau từng miếng bánh nóng hổi. Ngày ấy, bánh củ mài không chỉ là món ăn, mà còn là một niềm vui của tuổi thơ. Một chiếc bánh nhỏ, nhưng có thể là ký ức đẹp cả một tuổi thơ.
Bánh củ mài không chỉ gắn bó với những bữa ăn thường ngày, mà còn xuất hiện trong các dịp đặc biệt như lễ Tết, ngày giỗ chạp. Bánh củ mài là thứ bánh dâng cúng tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn. Người ta tặng nhau bánh củ mài như một lời nhắc nhở về quê hương, về những giá trị chân thành. Không như những món quà đắt tiền khác, bánh củ mài mang giá trị tinh thần vô cùng lớn và cả tấm lòng của người làm ra bánh.
Nhìn sâu vào món bánh củ mài, ta chợt nhận ra một triết lý sống vô cùng sâu sắc và ý nghĩa. Củ mài vốn dĩ mọc hoang trên vùng đất cằn cỗi, chịu nắng gió khắc nghiệt nhưng vẫn âm thầm vươn lên, tích tụ dinh dưỡng, chờ đợi đến ngày mang lại giá trị. Con người cũng vậy, không phải ai cũng may mắn sinh ra trong hoàn cảnh đủ đầy, nhưng nếu biết kiên trì vươn lên, biết chịu khó rèn luyện bản thân thì sẽ đến lúc gặt hái thành quả, góp phần làm nên giá trị cho đời.
Củ mài tươi
Bánh củ mài giản dị nhưng giàu ý nghĩa, như chính cuộc sống, đôi khi không cần cầu kỳ, chỉ cần những điều nhỏ bé nhưng chân thành là đủ. Nó cũng dạy ta bài học về sự kiên trì, bởi để có một chiếc bánh ngon, người làm phải bỏ công sức, tỉ mỉ từng công đoạn, kiên nhẫn từng khâu chế biến. Cũng như trong cuộc sống, muốn đạt được điều gì cũng cần nỗ lực. Một chiếc bánh nhỏ có thể làm ấm lòng một người. Hạnh phúc không phải điều xa vời, mà đến từ những điều giản dị nhất.
Trong thời đại ngày nay, khi con người chạy theo những giá trị hiện đại, những món ăn nhanh chóng và công nghiệp, liệu có bao giờ chúng ta dừng lại để nghĩ về một thứ gì đó chậm rãi hơn, mộc mạc hơn, như một chiếc bánh củ mài? Nó không chỉ là món ăn, mà còn là một lời nhắc nhở về cội nguồn, về cách nhìn nhận cuộc sống một cách trọn vẹn, không vội vã, không bon chen. Nó dạy chúng ta biết trân trọng từ những điều nhỏ nhặt nhất, như cách mà một củ mài thô ráp bên ngoài lại chứa đựng một vị ngọt bùi bên trong.
Giữa dòng chảy hiện đại, những món ăn dân dã như bánh củ mài nhắc nhở chúng ta về cội nguồn, về những điều bình dị mà quý giá. Hạnh phúc không phải là những điều xa vời mà đến từ những điều giản dị nhất. Trong thời đại ngày nay khi cuộc sống quá xô bồ, những món ăn nhanh, công nghiệp có khi nào chúng ta dừng lại để nghĩ về một điều gì đó chậm rãi hơn, bình dị, mộc mạc hơn về món ăn dân dã trong đó có bánh củ mài tươi. Không chỉ đơn thuần là một món ăn mà còn là lời nhắc nhở về việc thưởng thức cuộc sống không vội vã không bon chen, luôn nhớ về nguồn cội. Hạnh phúc không phải là điều gì xa xỉ mà đôi khi chỉ đơn giản từ những chiếc bánh thơm, mùi khói bếp một buổi chiều quê lặng lẽ, một tấm lòng gửi gắm trong từng món quà quê đơn giản. Bánh củ mài tươi là một món ăn như thế gói trọn cả tình yêu thương của quê hương.