BÁN "LÚA NON"
BHXH là chính sách nhân văn, nhằm đảm bảo cho NLĐ lúc về già có nguồn thu nhập nhất định để sinh sống. Không những thế, BHXH còn trợ cấp cho NLĐ nếu không may bị bệnh, tai nạn lao động, thai sản, thất nghiệp...
Thế nhưng mùa dịch Covid-19 hiện nay, trên địa bàn TPHCM, Bình Dương, Đồng Nai, xuất hiện nhiều nhóm đối tượng đến các doanh nghiệp trong khu chế xuất, khu công nghiệp có nhiều lao động rơi vào cảnh thất nghiệp để hỏi mua "lúa non" sổ BHXH của họ. Cuốn sổ BHXH vô tình trở thành "món hàng" phục vụ một số đối tượng trục lợi nguồn quỹ BHXH.
Sổ BHXH của lao động nghèo trở thành món hàng để mua bán
Từ thông tin một nạn nhân cung cấp, trong vai công nhân của một công ty trong Khu chế xuất Tân Thuận (Q7) đang thất nghiệp, hoàn cảnh khó khăn, vợ mang bầu sắp sinh, cần bán sổ BHXH, phóng viên liên lạc với người tên Đạt, được giới thiệu nhà ở Q3, số điện thoại là 0925.585... Đầu dây bên kia hỏi ngay: "Anh cần bán sổ BHXH phải không? Thời gian làm việc của anh được mấy năm?". Phóng viên trả lời đóng BHXH hơn 8 năm, nghỉ việc cách đây hơn 5 tháng, tới giờ chưa có việc làm. Đạt tỏ ra tiếc rẻ, cho biết chỉ mua sổ BHXH có thời gian nghỉ việc từ 6 tháng trở lên. Nhưng khi nghe phóng viên nói có vợ sắp sinh, Đạt cũng chấp thuận.
Dù chưa tới thời hạn để nhận trợ cấp BHXH một lần, nhưng hơn 8 năm đóng bảo hiểm là khá dài, đủ để Đạt kiếm lời. Đạt hướng dẫn phóng viên kết bạn qua mạng Zalo, Messenger..., chụp lại sổ bảo hiểm gửi cho mình để tính số tiền mà chủ sổ được nhận. Công thức tính như sau: 1 năm làm việc trong các công ty, nhà máy, xí nghiệp... có đóng BHXH sẽ được nhận bằng một tháng lương cơ bản ghi trong sổ.
Một đối tượng thu mua sổ BHXH bị Công an tỉnh Bình Dương triệu tập
Do trường hợp phóng viên nêu chưa đến kỳ có thể nhận tiền BHXH một lần nên mức thực lãnh sẽ thấp hơn. Để được nhận tiền, chúng tôi phải cung cấp cho Đạt các loại giấy tờ như: giấy CMND hoặc thẻ căn cước công dân, giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, hợp đồng ủy quyền được phòng công chứng chứng nhận. Và điều quan trọng là phải giao sổ BHXH cho Đạt. Sau khi giao đủ các giấy tờ trên thì chủ sổ sẽ được nhận tiền.
Đạt cho biết, thu mua sổ BHXH của những công nhân nghèo thất nghiệp, chưa có việc làm. Địa bàn thu mua là những doanh nghiệp trong các khu công nghiệp, khu chế xuất ở TPHCM, Bình Dương, Đồng Nai. Người bán có thể gặp mặt trực tiếp để giao dịch, nhưng đang lúc cao điểm của đại dịch Covid-19 nên mọi giao dịch có thể gửi qua mạng Zalo, Messenger... và chỉ gặp nhau ở phòng công chứng để giao hồ sơ và nhận tiền.
Theo Đạt, tại Bình Dương, Đồng Nai, TPHCM hiện có hơn 10 nhóm chuyên thu mua sổ BHXH. Mỗi nhóm có địa bàn hoạt động riêng, giá cả rất cạnh tranh. Điểm chung là chỉ thu mua sổ BHXH có thời gian nghỉ việc từ 6 tháng trở lên. Có nhóm trả giá cao hơn, nhưng mỗi năm lao động cao nhất chỉ bằng 1,2 tháng mức lương ghi trong sổ. Trong khi theo Luật BHXH năm 2014, số tiền thực lãnh của NLĐ sẽ cao hơn gấp nhiều lần so với bán sổ BHXH cho "cò".
CÔNG KHAI QUẢNG CÁO THU MUA SỔ BẢO HIỂM
Anh Nguyễn Văn Nam (công nhân của Công ty Đông Á, Khu chế xuất Tân Thuận, Q7) là nạn nhân của giới "cò" thu mua sổ BHXH. Anh cho biết, tình trạng mua bán sổ BHXH đang có chiều hướng gia tăng trong giới công nhân. Tình trạng này diễn ra công khai, nhất là ở các khu công nghiệp có nhiều nhà máy đông công nhân. Thậm chí những kẻ đi mua sổ BHXH còn công khai quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội.
Cũng là nạn nhân lỡ bán sổ BHXH, anh Hoàng Văn Tâm (26 tuổi, công nhân ở Khu công nghiệp Đồng An, Bình Dương) đóng BHXH được gần 5 năm. Do đại bệnh kéo dài, công ty hết đơn hàng sản xuất, anh bị chấm dứt hợp đồng lao động. Mất việc, vợ lại đang mang bầu và cũng nghỉ làm, anh Tâm rơi vào cảnh "tiến thoái lưỡng nan". Cuối cùng, anh liên hệ với người rao mua sổ BHXH trên mạng. Đối tượng hướng dẫn anh kết bạn qua mạng Zalo, chụp từng trang sổ BHXH gửi qua để rà soát. Sau khi xem thông tin, người mua trả giá 17 triệu đồng, nhưng sau đó báo lại là không mua, rồi ép giá xuống còn 15 triệu đồng.
Các trang web và tài khoản cá nhân trên mạng Facebook chiêu dụ người lao động bán sổ BHXH
Chúng tôi vào trang Google tra từ khóa "thu mua sổ BHXH" để kiểm tra, chỉ trong 41 giây đã cho ra khoảng 15,7 triệu kết quả. Rất nhiều trang web quảng cáo thu mua sổ BHXH giá cao. Để gây chú ý, giới "đầu nậu" còn lập trang web, trang cá nhân trên mạng Facebook mạo nhận là cơ quan nhà nước để tương tác với NLĐ. Nhiều trang web thu mua, cầm cố sổ BHXH còn cố tình viết bài với nội dung sai chính sách BHXH của nhà nước. Thậm chí có trang mạng tung tin "vịt" là đến năm 2020, NLĐ sẽ không còn được hưởng chế độ giải quyết BHXH 1 lần (!).
Sau khi phát hiện trường hợp có đối tượng lập trang Facebook giả mạo BHXH tỉnh Bình Dương để tổ chức thu mua sổ BHXH của NLĐ nhằm trục lợi, BHXH Việt Nam đã gửi thông tin về các trang này đến Bộ Công an (Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao), đề nghị xử lý, ngăn chặn.
Ngay sau đó, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao tiến hành xử lý, gỡ bỏ hoàn toàn trang Facebook mạo danh BHXH tỉnh Bình Dương và các trang Facebook khác chuyên tổ chức thu mua sổ BHXH. Đến chiều 13-4, Cục đã phối hợp với Công an TPHCM và Công an tỉnh Bình Dương triệu tập Ngô Thị Thúy Kiều cùng chồng là Lê Quốc Việt (SN 1990, quê Bình Định; ngụ Q12) để làm rõ hành vi mạo danh BHXH tỉnh Bình Dương, thu mua sổ BHXH nhằm trục lợi bất chính.
Ngoài trang "BHXH tỉnh Bình Dương", vợ chồng Kiều còn lập hàng loạt tài khoản khác để giao dịch, như: "Thu mua BHXH giá cao", "Thu mua BHXH"... Công an đã thu được hàng chục sổ BHXH của công nhân và nhiều tài liệu liên quan khác.
Trao đổi với chúng tôi, ông Phan Minh Hiền (Phó giám đốc BHXH tỉnh Bình Dương) cho biết: Hiện nay, Luật BHXH chưa quy định về chế tài cụ thể đối với người mua, bán sổ BHXH. Nhằm ngăn chặn tình trạng mua bán "lúa non" này, BHXH tỉnh Bình Dương đã ra công văn gửi Công an tỉnh, Sở Thông tin và Truyền thông để phối hợp tuyên truyền, vận động NLĐ không tham gia mua bán sổ BHXH, tránh để kẻ xấu trục lợi.
Thiếu tướng Lê Minh Hạnh - Phó cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an:
Người lao động phải hiểu rõ giá trị của cuốn sổ BHXH đối với bản thân mình, các quyền lợi mình sẽ được hưởng sau quá trình lao động và nộp BHXH. Hành vi mua bán sổ BHXH là vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý nghiêm.
Đại diện BHXH Việt Nam:
Theo quy định hiện hành, sổ BHXH được cấp và giao cho từng người lao động giữ để theo dõi việc đóng, hưởng chế độ BHXH, đồng thời là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.
Thế nhưng thời gian qua, tại một số tỉnh, thành phố có tình trạng đối tượng mạo danh cơ quan BHXH, lập các trang Facebook cá nhân để thu mua, thanh lý sổ BHXH trước thời hạn của người lao động, nhằm trục lợi. Một phần nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên là do một số lao động gặp khó khăn trong thời điểm dịch bệnh Covid-19 phức tạp, muốn có một khoản chi tiêu trước mắt để trang trải cuộc sống.
Để ngăn chặn tình trạng trên, BHXH Việt Nam chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành phố khẩn trương rà soát, nắm tình hình thu gom, mua bán sổ BHXH tại địa bàn quản lý. Thẩm tra, thống kê những trường hợp một người được ủy quyền nhận BHXH một lần cho từ 2 người trở lên, kiểm soát để phát hiện dấu hiệu trục lợi từ việc thu gom, mua bán sổ BHXH. BHXH Việt Nam cũng đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thống nhất, cho phép BHXH các cấp tạm thời không nhận các hồ sơ có ủy quyền cho người khác nộp hồ sơ và nhận hộ tiền hưởng trợ cấp BHXH một lần, trừ trường hợp chủ sổ bị ốm đau, tai nạn lao động không thể đến cơ quan BHXH (có giấy xác nhận của cơ sở y tế).
Trong thời điểm này, nếu bị thất nghiệp, người lao động nên đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp học nghề; đăng ký nhận chế độ hỗ trợ từ gói an sinh của Chính phủ. Đợi qua đợt khó khăn do dịch bệnh Covid-19, người lao động có cơ hội tiếp tục làm việc và đóng BHXH để cộng dồn thời gian tính hưởng lương hưu sau này.
Đ.Tuấn (ghi)