(CAO) Hôm 10/7, CNN đưa tin một thiên hà vẫn giữ nguyên trạng thái trong 7 tỷ năm, được gọi với thuật ngữ “thiên hà hoá thạch”- một hiện tượng hiếm thấy trong vũ trụ, đã được các nhà thiên văn học quan sát.
“Thiên hà hoá thạch” là những thiên hà mà sau giai đoạn hình thành sao mạnh mẽ ban đầu, đã thoát khỏi con đường tiến hóa dự kiến của chúng. Trong khi các thiên hà khác mở rộng và hợp nhất với nhau, các thiên hà hóa thạch hầu như không hoạt động. Giống như những “viên nang” thời gian trên bầu trời, chúng cung cấp một cái nhìn tổng quan về vũ trụ cổ đại và cho phép các nhà thiên văn học nghiên cứu cơ chế hình thành thiên hà.
Thiên hà hóa thạch mới được phát hiện có tên KiDS J0842+0059, nằm cách Trái Đất khoảng 3 tỷ năm ánh sáng, khiến nó trở thành thiên hà xa nhất và đầu tiên thuộc loại này được quan sát bên ngoài vũ trụ ở vùng không gian gần Trái Đất nhất, có bán kính khoảng 1 tỷ năm ánh sáng.
Nó được phát hiện bởi một nhóm các nhà thiên văn học do Viện Vật lý Thiên văn quốc gia Ý (INAF) dẫn đầu, sử dụng hình ảnh độ phân giải cao từ Kính viễn vọng LNB đặt ở bang Arizona (Mỹ).
“Các thiên hà còn sót lại, chỉ là ngẫu nhiên, không sáp nhập với bất kỳ thiên hà nào khác, mà vẫn gần như nguyên vẹn theo thời gian. Những thiên hà này rất hiếm vì theo thời gian, khả năng sáp nhập với một thiên hà khác tự nhiên tăng lên” - Crescenzo Tortora, một nhà nghiên cứu tại INAF và là tác giả của một nghiên cứu về phát hiện này được công bố ngày 31/5 trên tạp chí Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, cho hay.
Các nhà thiên văn học tin rằng các thiên hà lớn nhất hình thành theo hai giai đoạn. Chiara Spiniello, một nhà nghiên cứu tại Đại học Oxford ở Anh cho biết:
Đầu tiên, có một sự bùng nổ hình thành sao sớm, một hoạt động rất nhanh và dữ dội. Cuối cùng, chúng ta có một thứ gì đó rất nhỏ gọn và cô đọng, chính là tiền thân của di tích này.
"Thiên hà hoá thạch" KiDS J0842+0059 được chụp bằng kính thiên văn VLT Survey - Ảnh: Tortora/INSPIRE/VST/ESO/LBT
Giai đoạn thứ hai, là một quá trình kéo dài trong đó các thiên hà ở gần nhau bắt đầu tương tác, hợp nhất và nuốt chửng lẫn nhau, gây ra sự thay đổi rất lớn về hình dạng, kích thước và quần thể sao của chúng.
“Chúng tôi định nghĩa thiên hà hoá thạch là một vật thể gần như hoàn toàn bỏ lỡ giai đoạn thứ hai này, khi đã hình thành ít nhất 75% khối lượng của nó trong giai đoạn đầu tiên” - bà Spiniello giải thích.
Đặc điểm nổi bật của các thiên hà hóa thạch là chúng rất cổ xưa, cô đọng và đặc quánh, đặc hơn nhiều so với thiên hà của chúng ta (tức dải Ngân hà).
“Chúng chứa (hàng tỷ) ngôi sao có khối lượng bằng Mặt Trời và chúng không hình thành bất kỳ ngôi sao mới nào- về cơ bản chúng không làm gì cả, và chúng là những hóa thạch của vũ trụ rất cổ xưa. Chúng hình thành khi vũ trụ còn rất, rất trẻ.
Và sau đó, vì một số lý do mà chúng ta vẫn chưa hiểu, chúng không tương tác. Chúng không hợp nhất với các hệ thống khác. Chúng tiến hóa mà không bị xáo trộn, và vẫn giữ nguyên như vậy” - vị chuyên gia này .
Các thiên hà hóa thạch rất quan trọng vì chúng là mối liên hệ trực tiếp với quần thể thiên hà khổng lồ đã tồn tại hàng tỷ năm trước, theo Michele Cappellari - giáo sư vật lý thiên văn tại Đại học Oxford thông tin.
"Thiên hà hoá thạch" KiDS J0842+0059 được chụp bằng kính thiên văn Large Binocular ở bang Arizona, Mỹ - Ảnh: Tortora/INSPIRE/VST/ESO/LBT
“Là ‘hóa thạch sống’, chúng đã tránh được sự hợp nhất và phát triển hỗn loạn mà hầu hết các thiên hà khổng lồ khác đã trải qua. Việc nghiên cứu chúng cho phép chúng ta tái tạo lại các điều kiện của vũ trụ trong giai đoạn sơ khai và hiểu được những bùng nổ ban đầu của quá trình hình thành sao” – Cappellari chỉ ra.
Ông chia sẻ thêm rằng nguyên nhân khiến các thiên hà này ngừng hình thành sao đột ngột vẫn là một câu hỏi lớn.
"Bằng chứng từ cả quan sát cục bộ lẫn quan sát từ xa cho thấy phản hồi từ các hố đen siêu lớn có thể là nguyên nhân. Những hố đen này có thể tạo ra những cơn gió mạnh đẩy hoặc làm nóng khí trong thiên hà, ngăn chặn sự hình thành sao tiếp theo. Tuy nhiên, đây vẫn là một lĩnh vực nghiên cứu đang được quan tâm" – Cappellari nói với đài CNN.
(CAO) Hôm 22/5, Reuters đưa tin nhờ kính thiên văn, các nhà khoa học đã quan sát được hai thiên hà lao vào nhau trước khi chúng sáp nhập để tạo ra một thiên hà mới.